Moritz Bleibtreu: Black box money Manni

Τον Μόριτς Μπλάιμπτρόι τον ξέρετε όλοι ως σαστισμένο και πελαγωμένο Μάνι από την ταινία "Τρέξε Λόλα, τρέξε" (1997) του Τομ Τύκβερ. Από τότε τον ξανάδαμε ως αλαφροϊσκιωτο στο "Luna Papa" του Μπαχτιάρ Κουντοζναζάροφ (στο 40ο Φεστιβάλ) και ως αντικείμενο του πόθου στην ταινία του Fatih Akin "Η Ιουλία τον Αύγουστο" (Im Juli, 2000), στο 41ο Φεστιβάλ κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Το έτος 2001 επιστρέφει σε έναν πολύ διαφορετικό ρόλο, στο σκοτεινό και κλειστοφοβικό "Πείραμα" του Όλιβερ Χίρσμπίγκελ, που βασίζεται στο μυθιστόρημα "Το μαύρο κουτί", που με τη σειρά του εμπνέεται από ένα ανάλογο πραγματικό πείραμα του 1971.

Ο Moritz γεννήθηκε στο Μόναχο το 1971. Είναι (θετός;) γιος του ηθοποιού Hans Brenner, γνωστού κυρίως από την διλογία "Μαχαίρι στην πλάτη" - "Μαχαίρι στο κεφάλι" (Das Messer im Rucken / Knife in the Back, 1975, Messer im Kopf / Knife in the Head, 1978) και της αυστριακής τηλεοπτικής ηθοποιού Monika Bleibtreu. Πρώτη εμφάνιση σε ταινία έκανε σε ηλικία εννέα ετών. Επί τρία χρόνια περιπλανήθηκε σε Παρίσι, Ρώμη και Νέα Υόρκη σπουδάζοντας υποκριτική. Από τα 21 του άρχισε να δουλεύει στο θέατρο και μάλιστα στο κλασικό ρεπερτόριο (Ρωμαίος και Ιουλιέτα, Ριχάρδος ο 3ος κ.α). Ο πρώτος του ρόλος ήταν τηλεοπτικός (1993) και ακολούθησε το σινεμά, ένα χρόνο αργότερα.

Δούλεψε παράλληλα και στα δύο μέσα, έχοντας αμέριστη υποστήριξη και προώθηση από τους γονείς του. Έχει στο ενεργητικό του μια ντουζίνα τηλεταινίες και ακόμη περισσότερες σινε-ταινίες. Και συνεργασίες με σκηνοθέτες, όπως ο Andy Bausch (Back in Trouble, 1997), ο Detlev Buck (Liebe deine Nachste!, 1998) και πιο πρόσφατα ο μεγάλος Istvan Szabo (Taking Sides, 2001). Το 1997 είναι η χρονιά της απογείωσής του. Καταρχήν κερδίζει το βραβείο Lubitsch για τον ρόλο του άραβα Αμπντούλ στην ταινία δρόμου "Knockin' On Heaven's Door" (1996) του Thomas Jahn. Δεύτερον, εκτός από το ιλαρό "Back In Trouble", κρατάει τον ρόλο του Μάνι, παρτενέρ της μανικής Λόλας, στην θρυλική πια ελέκτρο-λούπα "Lola rennt" του Τομ Τύκβερ. Το τέλειο όχημα για την κατάκτηση του κόσμου σπιντάρει και αυτο-τριπλασιάζεται σε χρόνους dt.

Έτσι αρχίζει ένα δεύτερο ταξίδι, κινηματογραφικό αυτή τη φορά, στις άκρες της Ευρώπης και στις αίθουσες της υφηλίου. Αφού δουλέψει σε άλλη μια παλαβή κωμωδία (του Detlev Buck), μετακαλείται στην πολυεθνική υπερπαραγωγή "Luna Papa" (1999) του ρώσου Bakhtyar Khudojnazarov. Πρόκειται για ένα μοντέρνο φολκλορικό παραμύθι στο ύφος του Κουστούριτσα, γυρισμένο στις ρωσικές στέπες. Ίσως η πιο πολυ-πολιτισμική και πιο υπερ-εθνική κωμωδία που είδατε ποτέ, αφού στην παραγωγή συμμετέχουν Γερμανία, Ιαπωνία, Τατζικιστάν, Ουζμπεκιστάν, Αυστρία, Ελβετία, Γαλλία και Ρωσία. Ο Μόριτς υποδύεται έξοχα τον διανοητικώς σαλεμένο αδερφό της ρομαντικής ηρωίδας, που - όντας φεγγαροχτυπημένος - νομίζει πως είναι ψεκαστικό αεροπλάνο και αμολάει τα άκακα μπουκάλια του στα σοκάκια του χωριού, καβαλώντας μάντρες και σκορπώντας μπουγάδες στο διάβα του. Στο τέλος βέβαια, απογειώνεται μαζί με την αδερφή του στους καταγάλανους αιθέρες, προς τέρψιν και χάριν των θεατών.

Την επόμενη χρονιά αρχίζει την συνεργασία του με τον τουρκογερμανό Φατίχ Ακίν, που του εμπιστεύεται έναν κεντρικό ρόλο στο ερωτικό ρόουντ μούβι "Η Ιουλία τον Αύγουστο". Είναι ίσως η πιο διασκεδαστική ρομαντική κωμωδία που έκανε ποτέ γερμανός, γεμάτη φαντασία, γοργούς ρυθμούς κι ερμηνείες φευγάτες. Ο Μπλάιμπτρόι είναι ένας δάσκαλος, που νομίζει πως κυνηγάει τον έρωτα της ζωής του, από το Αμβούργο ως την Κωνσταντινούπολη. Η οδύσσειά του περνάει από την Βαυαρία στην Αυστρία, την Γιουγκοσλαβία, την Ρουμανία, την Ουγγαρία και την Βουλγαρία. Συνοδοιπόρος του ένας τούρκος που θέλει να βρει τη σωρό του πατέρα του. Το ερωτικό του ένστικτο είναι θεότυφλο. Τον οδηγεί εσφαλμένα, αρχικά σε μια τουρκάλα (Idil Uner), ενδιαμέσως σε μια σλάβα αριβίστρια (Branka Katic) και τελικά από σπόντα στην πραγματική του αγαπημένη, την πανέμορφη και τζοκόντια χαμογελαστή Christiane Paul.

Μετά από μια μακρά θητεία στην κωμωδία ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για κάτι άλλο. Το διαβόητο 'Πείραμα της φυλακής του Στάνφορντ', που πραγματοποιήθηκε ανεπιτυχώς το 1971, τροφοδοτεί 30 χρόνια μετά, το σενάριο της ταινίας "Das Experiment" του Oliver Hirschbiegel. Αφορά ένα ψυχολογικό πείραμα, όπου κάποιοι άνθρωποι παίζουν τον ρόλο 'τροφίμων' και κάποιοι άλλοι τον ρόλο 'δεσμοφυλάκων', σε ένα κλειστό ελεγχόμενο περιβάλλον που λειτουργεί ως 'φυλακή'. Πρέπει να υποστούν αυτό το παιχνίδι για 12 μέρες, με αντάλλαγμα μια αρκετά παχυλή αμοιβή. Η ανάληψη ρόλων από τα 20 αυτά ανθρώπινα πειραματόζωα παίρνει διαστάσεις απίστευτες. Η υποβολή υπερβαίνει τα οποιαδήποτε όρια και η έκρηξη είναι αναπόφευκτη.

Παρακολουθούμε τον κεντρικό ήρωα (ο φίλος μας που είναι και ελεύθερος ρεπόρτερ), πριν, κατά, και λίγο μετά την τραγική κατάληξη του πειράματος. Η πρόσφατα αποκατασταθείσα ερωτική του ζωή είναι το αποκούμπι του στις δύσκολες ώρες του εγκλεισμού. Το πάθος του Μορίτς για το ρόλο και τις λεπτομέρειες τον οδηγεί σε επιδόσεις υψηλές και πρωτόγνωρες για τον ίδιο. Η στάση του είναι προκλητική, διότι έχει σκοπό να πουλήσει το ρεπορτάζ στην εφημερίδα του. Δεν φαντάζεται όμως, πως κάποιος από τους 'δεσμοφύλακες' είναι γεννημένος γκεσταμπίτης. Η κόντρα των δύο ομάδων κορυφώνεται σε δύο μόλις μέρες και η μεταξύ τους στεγανή επιφάνεια γίνεται διηθητική μεμβράνη, που επιτρέπει την μερική αντιστροφή ρόλων. Έτσι το παιχνίδι των ρόλων γίνεται ρεαλισμός και υπερβαίνει ακόμη και τον πρότερο έντιμο βίο τους (που κι αυτός τίθεται υπό αίρεση και αναίρεση).

Η ταινία υποσκάπτει την ανεκτικότητα και την αναισθησία του επιστημονικού κόσμου σε ανάλογα πρότζεκτ και καταγγέλλει την κυνική συμμετοχή του στρατού, που παρακολουθεί δι' αντιπροσώπου την εξέλιξη εκ των έσω, χωρίς παρεμβάσεις παρά μόνον στο έσχατο σημείο εκτροπής. Η υποψία και μόνο πως κάθε άνθρωπος κρύβει μέσα του έναν βασανιστή είναι αρκετή για να δημιουργήσει πανικό. Η ψυχρή παρατήρηση και η καταγραφική μανία των ψυχολόγων του πειράματος, μας μεταφέρει στα ανάλογα ιατρικά πονήματα των ναζί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η έλλειψη ισχυρής προσωπικότητας από μέρους των πειραματόζωων, βρίσκει τον αντίποδά της μέσα στο πείραμα. Οι ρόλοι καταλαμβάνουν το χώρο όπως τα αέρια και εκτοπίζουν κάθε αναστολή. Το εφιαλτικότερο όλως είναι ότι καταφέρνουν να απλωθούν και εκτός πεδίου. Περνάνε με τρομαχτική ταχύτητα στον χώρο εκτός του πειράματος και αλληλεπιδρούν στον κοινωνικό περίγυρο, διαφεύγοντας ως δηλητηριώδη αέρια.

Το στομάχι των θεατών πάλλεται απ' την αγωνία και η ψυχή σφίγγεται, έτοιμη να φύγει απ' τη θέση της, διότι η ατμόσφαιρα είναι τρομαχτικά υποβλητική και η ταύτιση παίζει πινγκ-πονγκ μέσα στο μυαλό. Κάθε φορά που αλλάζει η οπτική γωνία, αλλάζει και ο ρόλος του θεατή: δέσμιος, δεσμοφύλακας, έκπτωτος δεσμοφύλακας, φύλακας διάβολος, άγγελος μιας προσωπικής κόλασης, υβρίδιο ενός αποτρόπαιου κόσμου. Κορυφαία στιγμή τρόμου είναι η χρήση του σκοτεινού θαλάμου και του μαύρου κουτιού, που είναι ο παιδικός εφιάλτης του ήρωα. Όσοι έχετε φοβίες με το σκοτάδι νομίζω πως θα τα βρείτε πολύ σκούρα εδώ. Η τελική λύση πάντως δεν έπεται και την κάθαρση. Απλά η ένταση εκτονώνεται αλλά ο κόμπος παραμένει. Οι ανατροπές συνεχίζονται μέχρι τελικής πτώσεως. Οι ζοφερές σκέψεις και ο προβληματισμός μας συνοδεύουν επί μακρόν και εκτός παιδιάς.

Η ίδια η ταινία είναι από μόνη της ένα πείραμα. Τολμάει να θυμίζει στους γερμανούς οικεία κακά. Τολμάει να θυμίζει σε όλους μας πόσο εύκολη είναι η εγκαθίδρυση μιας εκτροπής στα κενά μεσοδιαστήματα μιας βαρετής δημοκρατίας. Πόσο εύκολα χωράει ένας σαδιστής στα κενά της αδιαφορίας και της άγνοιας. Ο δε σκηνοθέτης, που προέρχεται από τον χώρο της τηλεόρασης, τολμάει να χρησιμοποιεί έναν τηλεοπτικό τόπο, κλειστοφοβικό και στενάχωρο, εφαρμόζοντας κινηματογραφικούς κώδικες. Τολμάει να υπερβαίνει τα μέτρα, χειριζόμενος επιδέξια τους φόβους των θεατών. Τέλος ο Μόριτς Μπλάιμπτρόι, τολμά να καταρρίπτει την κωμική πλευρά του, τολμά να υποθηκεύει την θεατρική του παιδεία, τολμά να μετέρχεται της σεξουαλικής του υπόστασης. Τολμήστε και δεν θα χάσετε.

Ταινίες
Ich hatte einen Traum (1980) του Rainer Boldt
Einfach nur Liebe (Simply Love, 1994) του Peter Timm
Stadtgesprach (Talk of the Town, 1995) του Rainer Kaufmann
Der Kalte Finger (Deathline, 1996) του Ralf Huettner
Knockin' On Heaven's Door (1996) του Thomas Jahn
Back in Trouble (1997) του Andy Bausch
Lola rennt (Run Lola Run, 1997) του Tom Tykwer
Liebe deine Nachste! (Love Your Female Neighbour, 1998) του Detlev Buck
Luna Papa (1999) του Bakhtyar Khudojnazarov
Im Juli (In July, 2000) του Fatih Akin
Fandango (2000) του Matthias Glasner
Das Experiment - Black Box (The Experiment, 2001) του Oliver Hirschbiegel
Lammbock - Alles in Handarbeit (2001) του Christian Zubert
The Invisible Circus (2001) του Adam Brooks
Taking Sides (2001) του Istvan Szabo
Germanikus (2002) του Hanns Christian Muller
Solino (2002) του Fatih Akin

TV-Moritz
Schulz & Schulz (1993) τηλεταινία του Nico Hofmann
Unschuldsengel (1994) τηλεταινία του Rainer Kaufmann
Kinder des Satans (1994) τηλεταινία των Jurgen Dunnwald & Bernd Schadewald
Kabel und Liebe (1995) τηλεταινία του Konrad Sabrautzky
Der Gang (1996) τηλεταινία του Hajo Gies
Das erste Mal (1996) τηλεταινία του Conny Walther
Wilhelmsburg (1996) τηλεταινία του Matthias Glasner
Three Dollar Son (1997) τηλεταινία του Martin Enlen
Die einzige Chance (1997) τηλεταινία του Hartmut Griesmayr
Alibi fur einen Engel (1997) τηλεοπτικό του Martin Enlen
Kind zu vermieten (1997) τηλεοπτικό του Martin Enlen
"Neues aus Uhlenbusch" (1997) τηλεσειρά των Rainer Boldt, Thomas Draeger, Pedro Jungmann, Josef Rodl, Gerard Samaan
Das Gelbe vom Ei (1998) τηλεοπτικό του Lars Becker

ΥΓ1: Wenn Moritz Bleibtreu nur noch eine Woche zu leben hatte "... wurde ich all das machen, was ich noch nie gemacht habe, aber nur dann, wenn ich hundertprozentig sicher ware, dass ich auch wirklich draufgehe!" Εδώ σε θέλω μάστορα αναγνώστη!

ΥΓ2: Στο "Taking Sides" (2001) του Istvan Szabo, συμπρωταγωνιστεί με τους πολύ σπουδαίους Harvey Keitel και Stellan Skarsgard.

ΥΓ3: Για τους μη αγγλομαθείς. Ο τίτλος Black box money Manni αναφερέται στο μαύρο κουτί της ταινίας, στα λεφτά του πειράματος αλλά και της Λόλας, στον Μάνι που λογοπαίζει με το χρήμα. Αφού το χρήμα όπως λεν δε φέρνει ευτυχία, τότε γιατί παλεύουμε σ' αυτήν την κοινωνία; Γιατί δεν πάμε στα βουνά αφού δεν πά η τρέλα, μα έλα που το θέλουμε το άτιμο, μα έλα.

Παραπομπές
Ο Bleibtreu στο imdb
Ο Bleibtreu σε γερμανικό site
Συνέντευξη στο περιοδικό Eurogay
Το Πείραμα στο Γερμανικό σινεμά
Εισαγωγή στο επίσημο Πείραμα
La Luna Papa no1
La Luna Papa no2
La Luna Papa no3
Η Ιουλία μετά τον Αύγουστο