Μουσικά πορτραίτα του 10ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ

Το επετειακό 10ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης - Εικόνες του 21ου Αιώνα ανοίγει επίσημα τις προβολές του στις 7 Μαρτίου 2008 με το πορτρέτο-πρεμιέρα και την τιμητική βράβευση του Μιχάλη Κακογιάννη [Μια ζωή μια εποχή, της Λυδίας Καρρά, 87']. Κλείνει -εξίσου επίσημα- την Κυριακή 16 Μαρτίου, με ένα αποχαιρετιστήριο πάρτι στο Σαντέ και με τους εξωτικούς ήχους του Cayetano.

Ενδιάμεσα, έχουμε αυτιά και μάτια ανοιχτά για άλλες δυο μουσικές βραδιές. Την Τρίτη 11 Μαρτίου στις 11 το βράδυ στο πάλκο του Ολύμπιον θα καταλάβουν "Οι Ανάσες των Λύκων" και δυο τύποι που ανυπομονούν και ρωτάνε "Πότε θα φτάσουμε εδώ". Ο τρυπαριστός Γιάννης Αγγελάκας και ο φευγάτος τσελίστας Νίκος Βελιώτης μας υπόσχονται ένα all together now πάρτι μέχρι τελικής πτώσεως. Και την Τετάρτη 12 Μαρτίου στις 10 τη νύχτα, έρχονται στην Αποθήκη Γ' να μας φέρουν την άνοιξη οι σουηδοί "Hey Trouble" πόπερς ονόματι Concretes, παιδιά του φαζ των Jesus & Mary και των Camera Obscura. Η τραγουδίστρια μου φέρνει λίγο σε Agnetha Faltskog, είναι κι εκείνος ο μουσάτος που παίζει πλήκτρα και η μελαχρινή που κάνει δεύτερη φωνή, αλλά οι ομοιότητες σταματούν μάλλον εδώ. Και μη φαντάζεστε ούτε [voulez vou] Aha ούτε Roxette.

Για να πιάσουμε όμως το θέμα μας. Φέτος στο φεστιβάλ υπάρχει ξεχωριστή μουσική ενότητα. Καιρός ήτανε νομίζω. Δυο μουσικοί γιορτάζουν διπλά μέσα από τις εικόνες: η θαλερή Patti και ο αείμνηστος Μάνος.

Η θαλερή σκιαγραφείται στο Patti Smith: Dream of Life [ΗΠ 2008, 109'] του Steven Sebring και συνεχίζει ακάθεκτη στο δίπολο Black, White + Gray: A portrait of Sam Wagstaff and Robert Mapplethorpe [Μαύρο, άσπρο και γκρι: ένα πορτρέτο των Σαμ Ουάγκσταφ και Ρόμπερτ Μάπλθορπ, ΗΠ-Ελβετία 2007, 76'] του James Crump. Στην πρώτη τής αποδίδουν τα εύσημα οι Jay Dee Daugherty, Flea, Philip Glass, Lenny Kaye, Sam Shepard, Benjamin Smoke, Tom Verlaine και Bob Dylan. Στη δεύτερη αποδίδει εκείνη τιμές.

Ο αείμνηστος ζωντανεύει και ξαναζωντανεύει. Έρχεται ξανά στο προσκήνιο με το ελεγειακό Ο Καθρέφτης και το Μαχαίρι [The mirror and the knife, Ελλάς 2008, 90'] του Δημήτρη Βερνίκου και περνάει αμέσως στο Παρασκήνιο: Μάνος Χατζιδάκις - 18 κινούμενες εικόνες [Backstage: Manos Hadjidakis - 18 moving images, Ελλάς 2007, 51'] του παραπονιάρη Λάκη Παπαστάθη. Οι δηλώσεις του κυρίου Παπαστάθη για τον Δημήτρη Εϊπίδη δεν τον τιμάνε διόλου και υποδαυλίζουν ύποπτα παρασκηνιακά σενάρια. Κρίμα κι άδικο να προσπαθούμε να μειώσουμε έναν άνθρωπο που μας άνοιξε τα μάτια ολονών μας. Είμαστε αχάριστοι και αγνώμονες.

Άλλος ένας επισκέπτης από το υπερπέραν είναι ο περιβόητος Άρθουρ Ράσελ. Ένας εκρηκτικός συνδυασμός αβάν-γκαρντ συνθέσεων, κλασικής παιδείας και ντίσκο παραγωγής αναδύεται μέσα από το Wild Combination: A portrait of Arthur Russell [Ένα πορτρέτο του Άρθουρ Ράσελ, ΗΠ 2008, 71'] του Matt Wolf. Μιλούν για το φαινόμενο οι Allen Ginsberg, Philip Glass, Jens Lekman, Ernie Brooks, Bob Blank, David Toop. Μια χρυσή ευκαιρία για γνωριμία και επανεκτίμηση της προσφοράς του.

Δυο αντίθετες ανθρώπινες διαδρομές, που εξυμνούν όμως αμφότερες τη δύναμη της θέλησης, είναι αυτή της χορεύτριας Sally Gross - The pleasure of stillness [Σάλι Γκρος - η χαρά της ακινησίας, ΗΠ 2007, 57'] των Albert Maysles & Kristen Nutile κι εκείνη του παράλυτου Κάλαχαν που τραγουδά μελαγχολικά Touch me someplace I can feel [Άγγιξε με κάπου που να το νιώσω, Ολλανδία 2007, 53'] της Simone de Vries, έχοντας πονηρούς σκοπούς.

Πορτρέτα είναι και οι μικρές αφηγήσεις Generation 68 [Γενιά 68, Γαλλία 2007, 52'] του Simon Brook και Hold me tight, let me go [Κρατά με σφιχτά, άφησέ με, ΗΒ 2007, 100'] της παλιάς γνώριμης Kim Longinotto. Σοκαριστικά ίσως, αλλά όχι τόσο όσο τα Junk Films: the collected Shockumentaries of Tsurisaki Kiyotaka [Τα μικρά "σοκιμαντέρ" του Τσουρισάκι Κιγιοτάκα, Ιαπωνία 2007, 90']. Θα πρότεινα μάλιστα να διαβάσετε κάτι περί αυτών και να μην πάτε απροετοίμαστοι στην προβολή, γιατί υπάρχει περίπτωση να ταΐσετε τα γλαράκια της προκυμαίας.

Η δράση και η επίδραση της μουσικής μπορεί να εξαπλωθεί σε νέα πεδία μέσα από το φακό ανήσυχων ντοκιμαντεριστών. Η Pola Rapaport μέσα από το Hair, Let the Sun Shine in [ΗΠ-Γαλλία 2007, 55'] εξερευνά το μιούζικαλ "Τρίχες" που παραμένει ζωντανός θρύλος εδώ και πέντε δεκαετίες. Η συμπατριώτισσά της Susan Dynner εστιάζει στην αναβίωση Punk's not Dead [Το πανκ ζει, ΗΠ 2007, 97']. Ο Peter Entell βλέπει μια μουσική σχέση γκόσπελ και μπλουζ που αναπτερώνει ηθικά την κατεστραμμένη από τον τυφώνα Νέα Ορλεάνη, στο Shake the devil off [Αποτάξου το σατανά στη Νέα Ορλεάνη, Ελβετία 2007, 99']. Ο Martin Rejtman πλησιάζει τη μουσικά ανεπτυγμένη βολιβιανή κοινότητα του Μπουένος Άιρες μέσα από τη δική τους Copacabana [Κοπακαμπάνα, Αργεντινή 2007, 54'], ενώ στην άλλη άκρη του κόσμου οι Eddy Moretti & Suroosh Alvi ψάχνουν για τις επιρροές του δυτικού Heavy Metal in Baghdad [Χέβι Μέταλ στη Βαγδάτη, ΗΠ 2007, 84'].

Στο σώμα του φεστιβάλ εντάσσονται και δυο αφιερώματα. Ένα στους πρωτοπόρους της Creative Thinking, Tζο Mπέρλιντζερ και Mπρους Σινόφσκι. Μετά το Heavy Metal in Baghdad μπορείτε να απολαύσετε το δικό τους έπος Metallica: some kind of monster [ΗΠ 2003, 140']. Μπορείτε επίσης να δείτε τις κατ' αντιπαράστασιν μονομαχίες Iconoclasts: Quentin Tarantino & Fiona Apple [Εικονοκλάστες: Κουέντιν Ταραντίνο - Φιόνα Απλ, ΗΠ 2006, 45'] του Bruce Sinofsky και Iconoclasts: Sean Penn & Jon Krakauer [Εικονοκλάστες: Σον Πεν - Τζον Κρακάουερ, ΗΠ 2007, 45'] του Joe Berlinger.

Το δεύτερο αφιέρωμα αναφέρεται στο φιλανδό Άρτο Χάλονεν του οποίου η ζωή και η οπτική άλλαξε άρδην όταν γνώρισε τον Καρμάπα Λάμα κι έφτιαξε γι' αυτόν το πορτρέτο Karmapa - Jumaluuden kaksi tieta [Καρμάπα - οι δυο δρόμοι της θείας φύσης/ Karmapa - Two ways of divinity, Φιλανδία 1998, 58']. Η συνεισφορά του στη μουσική ντοκιμαντερική λέγεται Tynnyrimies [Ο άνθρωπος των βαρελιών/ The tank man, Φιλανδία 2004, 28'] και καταγράφει το "διαμάντι της Καραϊβικής" και τις λαϊκές μουσικές στις γειτονιές της Αβάνας. Πλανόδιες μουσικές και εικόνες κινούμενες έχουν τη δική τους γιορτή στο Taivasta vasten [Το καραβάνι των αστερίων/ The star's caravan, 2000, 58'].

Στον κόσμο των ψυχικά άρρωστων η μουσική διαδραματίζει ίσως καταλυτικό και θεραπευτικό ρόλο. Στο τμήμα Όψεις του Κόσμου εντάσσεται και το συγκλονιστικό Syndir fedranna [Στην άκρη του κόσμου/ At the edge of the world, Ισλανδία 2007, 94'] των Bergsteinn Bjorgulfsson & Ari Alexander Ergis Magnusson [γνωστός από τη μουσική ανθολογία Screaming Masterpiece]. Στο τμήμα Ανθρώπινα Δικαιώματα θα βρούμε και το εξίσου ενδιαφέρον Nu te supara, Dar... [Μη με παρεξηγήσεις/ Don't get me wrong, Ρουμανία 2007, 50'] της Adina Pintilie [γόνος άραγε;].

Στο τμήμα Ελληνική Τηλεόραση, τέλος, προβάλλεται το επεισόδιο Τραγούδια που έγραψαν ιστορία: "Μ' έχεις μαγεμένο" του Μπαγιαντέρα (1940) [Songs that wrote history: "You've put a spell on me" by Bayanderas (1940), Ελλάς 2007, 30'] του Γιώργου Ζέρβα, καθώς και το άσχετο-σχετικό Ο πιο καλός ο μαθητής [Change for the better, Ελλάς 2007, 52'] της Μαριάννας Οικονόμου & του Ηλία Δημήτριου. Screamin' Jay που δίδασκες.