Μουσική και Εικόνες του 21ου Αιώνα, μέρος 8ο
Πολύ πλούσιο το φετινό ρεπερτόριο του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης [10-19 Μαρτίου 2006]. Η 8η διοργάνωση βάλθηκε να μας καταπλήξει και με τις μουσικές της επιλογές. Φιλοδοξεί δε να μας αποδείξει ότι ακόμη και στις μέρες μας γίνονται μουσικές επαναστάσεις ή κινήματα που επιχειρούν ν' αλλάξουν τον κόσμο διαμέσου της μουσικής.
Και πρώτ' απ' όλα ας ευλογήσουμε τα γένια μας. Σα να είχε καταλάβει ότι το mic έκανε πρόσφατα το μεγάλο του αφιέρωμα στο punk και θέλησε να το στηρίξει μ' ένα πολύ σημαντικό χαρντκορμαντέρ. Πρόκειται για το American Hardcore [ΗΠΑ, 2006, 98'] του Paul Rachman που βασίστηκε στο βιβλίο του Steven Blush με τίτλο "American Hardcore: A tribal history".
Οι Rachman και Blush [με την αισθητική βοήθεια των cut και paste motion graphics του John Vondracek] ακολουθούν γεωγραφικά την έκρηξη του καλιφορνέζικου πανκ στις Η.Π. [Λος Άντζελες, Βοστόνη, Ουάσινγκτον και Νέα Υόρκη] από το ναρκωτικό 1979 ως το ασκητικό 1986, διαμέσου των αναμνήσεων [μόνη γυναικεία παρουσία η Kira Roessler, μπασίστρια των Black Flag] και των χοντρών κόκκων των ερασιτεχνικών καταγραφών. Δεν παραλείπουν να μας υπενθυμίσουν τις επιρροές του κινήματος στις επόμενες γενιές, από τις απευθείας αναφορές στους Red Hot Chili Pepper και τους Replacements μέχρι το grunge των Nirvana και το αναρχικό λευκό ραπ των Beastie Boys.
Εκτός από τους σούπερ θρυλικούς Dead Kennedys θα δούμε σπάνιο αρχειακό υλικό και συνεντεύξεις από μια πλειάδα γκρουπ, όπως οι Adolescents (Orange County, CA), Bad Brains (Washington, DC/ New York, NY), Bad Religion (San Fernando Valley, CA), Black Flag (Hermosa Beach, CA), Channel 3 (Orange County, CA), Circle Jerks (Los Angeles, CA), D.O.A. (Vancouver, BC), Flipper (San Francisco, CA), Minor Threat (Washington, DC), Minutemen (San Pedro, CA), The Misfits (New York, NY), The Mob (New York, NY), Murphy's Law (New York, NY), SS Decontrol (Boston, MA), Suicidal Tendencies (Venice, CA), TSOL (Orange County, CA), Wasted Youth (Venice, CA) και Void (Washington, DC).
Ποιος είναι αυτός ο Paul Rachman, θα ρωτήσετε ευλόγως. Αυτή είναι η πρώτη του δουλειά μεγάλου μήκους και η πρώτη του επαφή με τον χώρο αυτό. Εντούτοις έχει βιντεοσκοπήσει στο παρελθόν τους Pantera [Cowboys from Hell, 1991] και τους Sepultura [Third World Chaos "Territory", 1995] και στη χώρα του είναι γνωστός κυρίως για το φιξιόν νάρκο-θρίλερ Four Dogs Playing Poker [2000] και το μικρού μήκους Zoe XO [2004].
Το mic φυσικά δεν είναι φωτεινός παντογνώστης, αφού δεν έκανε καμιά αναφορά στο κινέζικο πανκ του σήμερα. Σε μια κοινωνία και μια πόλη [Πεκίνο] που εκδημοκρατίζεται κι αναπτύσσεται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς χωράνε άνετα [ως άλλοθι;] όσοι θέλουν ένα διαφορετικό τρόπο ζωής κι έκφρασης, χωρίς πολιτικά κίνητρα, κοινωνικές ανελίξεις κι άλλες ιδεολογικές μαοϊκές παντιέρες. Αλλά με πολύ δύναμη, ορμή νεανική και πάθος για έκφραση. Αυτό πιστεύουν, πρεσβεύουν και ζουν "χωρίς επαναστάσεις και τα τοιαύτα" τα πέντε συγκροτήματα Joyside, Hang On The Box, New Pants, Sha Zi και T9.
Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ σπεύδει να συμπληρώσει το κενό παρουσιάζοντας το σινο-πανκροκμαντέρ των Susanne Messmer και George Lindt, Beijing Bubbles - Punk and Rock in China's Capital [Beijing Bubbles - Πανκ και Ροκ στην πρωτεύουσα της Κινάς, Κινά / Γερμανία, 2005, 82']. Κι εδώ σίγουρα θα βρείτε πιο πολλές γυναίκες να σας περιμένουν στο πανί κι ίσως ανακαλύψετε και μερικούς ενδιαφέροντες ήχους. Το πρόβλημα είναι που θα βρείτε τα σιντί τους.
Βουτιά και πάλι στο παρελθόν σ' ένα μουσικό είδος που το mic αποφεύγει διακριτικά, αν και είναι ιδιαίτερα ζωντανό και δημοφιλές στο νεαρόκοσμο. Κι όχι βέβαια επειδή οι πρωταγωνιστές του μας είναι αντιπαθείς. Τουναντίον. Η πρώτη γενιά μεταλλικών ηρώων δε μας άφησε καθόλου αδιάφορους αρκετούς από εμάς. O Tony Iommi [Black Sabbath], o Lemmy [Motorhead], o Bruce Dickinson [Iron Maiden], o Ronny James Dio [Rainbow, Sabbath & Dio], ο Alice Cooper, ο Rob Zombie, ο Geddy Lee [Rush], ο John Kay [Steppenworf], οι Slayer, οι Girlschool κι ίσως λιγότερο οι Dee Snider [Twisted Sister] και Vince Νeill [Motley Crue] μας αναστάτωσαν αρκετές φορές στα νεανικά μας χρόνια.
Οι αντιρρήσεις έγκεινται μάλλον στο δεινοσαυρισμό τους [λέγε με Ozzy] και στους επιγόνους αυτών. Το extreme metal των Slipknot και το rap-mimic-metal των Rage Against The Machine. Το death-metal των Cannibal Corpse και το progressive-metal των Enslaved. Το black-metal των Emperor των Gorgoroth των Mayhem, το nu-metal των Korn. Το γυναικείο under-metal της Angela Gossow [Arch Enemy] και των Kittie, το pop-metal της Doro Pesch των Warlock. Το avant-garde metal των Voivod, το obscure-metal των Hades Almighty. Ποιοι είναι αυτοί οι Lamb of God που χρίζονται ως οι "νέοι Metallica";
Τις ενστάσεις μας αυτές αναλαμβάνει να κεφαλο-αντικρούσει ο Sam Dunn, τριαντάρης ανθρωπολόγος και μέγας φαν του είδους. Μια ωραία των ημερών αποφάσισε να διερευνήσει τις σχέσεις της μουσικής αυτής με τη βία, το θάνατο, το διάβολο, τη θρησκεία, τη σεξουαλικότητα και το φραμπαλά. Ταξίδεψε για το σκοπό αυτό από τον Καναδά στις ΗΠΑ, τη Βρετανία, τη Γερμανία, τη Νορβηγία και τη Σουηδία [στη Φινλανδία δεν πήγε;]. Μίλησε με μέλη, με ειδικούς, με ραδιοφωνικούς παραγωγούς, με φανς και με τον Necrobutcher. Καταθέτει δε τ' αποτελέσματα της διατριβής του στο χεβιμαντέρ Metal: a Headbanger's Journey [Μέταλ: το Ταξίδι του Χεβιμεταλλά, Καναδάς, 2005, 96'] με τη συναδελφική αρωγή των Scot McFadyen και Jessica Joy Wise.
Τα επόμενα δύο μουσικά ταξίδια είναι φαβελο-μαντέρ από τις βραζιλιάνικες παραγκουπόλεις. Το πρώτο αναφέρεται στη φαβέλα Candeal και είναι σκηνοθετημένο από τον μεξικανό Fernando Trueba [του Calle 54]. Λέγεται El Milagro de Candeal [Το Θαύμα του Καντεάλ, Ισπανία, 2005, 124'], είναι γυρισμένο στη μουσικά ξακουσμένη Μπαϊα και περιγράφει μια αυτοδιαχειριζόμενη κοινότητα χωρίς ναρκωτικά και βία, με ωδείο και καλλιτεχνικό εργαστήριο που προσκαλεί καλλιτέχνες απ' όλον τον κόσμο να εμπνευστούν και να δημιουργήσουν επί τόπου.
Συνοδοιπόροι του Τρουέμπα σ' αυτό το μακρύ και ελευθέρου στιλ μουσικό οδοιπορικό [που μοιάζει να μην είναι ντοκιμαντέρ] είναι ο εξόριστος κουβανός πιανίστας Bebo Valdes, ο ντόπιος ιδιοφυής μουσικός Carlinhos Brown, αλλά και οι πασίγνωστοι Marisa Montes, Caetano Veloso και Gilberto Gil.
Στον αντίποδα της παράδοσης κινείται το αφρο-ρεγκεμαντέρ Favela Rising [Εξέγερση στη Φαβέλα, Βραζιλία / ΗΠΑ, 2005, 78'] των Jeff Zimbalist και Matt Mochary. Μας μιλάει για ένα νέο μουσικό κίνημα που ονομάζεται AfroReggae και ξεκίνησε στις φαβέλες του Ρίο από δυο πολύ άτακτα παιδιά, τον Jose Junior και τον Anderson Sa, πρώην βαπόρια πρώην νάρκο-ντήλερς και νυν μουσικούς επαναστάτες. Μας δείχνει τα μουσικά τους σχήματα Nos do Cinema και Force Theory, μας γνωρίζει τις μουσικές τους καταβολές στο hip-hop, τη σάμπα, τη ράστα και τους αφρικάνικους ρυθμούς των δρόμων.
Κάποια στιγμή τους χτύπους των τυμπάνων διαδέχονται ριπές αυτομάτων όπλων και η μουσική συναυλία γίνεται κοντσέρτο για πολυβόλα. Τότε η "πόλη του θεού" ζει ένα ακόμη κοινωνικό θρίλερ της καταπίεσης και της προσπάθειας να απεξαρτηθεί από τις στρατιές των ντρογκαρισμένων που υποθάλπονται από μια διεφθαρμένη αστυνομία. Ο θάνατος έρχεται υπερ-δραματοποιημένος σε αργή κίνηση κι απειλεί να βυθίσει την αντίσταση στη σιωπή. Ο χαρισματικός ηγέτης Άντερσον Σα όμως...
Καιρός ν' αλλάξουμε ήπειρο και να περάσουμε στη μάμα άφρικα, όχι όμως σ' αυτό που φαντάζεστε. Ο τζαζ πιανίστας και δημιουργός Αμπνταλά Ιμπραϊμ θεωρείται ο αφρικανός Duke Ellington ή κατ' άλλους μια μετενσάρκωση του Thelonius Monk, ενώ η κόρη του πιστεύει πως ο μπαμπάς της "είναι ράπερ"! Προέρχεται από το Κέιπ Τάουν, έζησε εξόριστος στην Ελβετία και τη Νέα Υόρκη, έδρασε ως ακτιβιστής, κι επέστρεψε στη χώρα του για να βοηθήσει στην ανασυγκρότηση και τη "μουσική θεραπεία" των πληγών του απαρτχάιντ.
Οι μουσικές του επιρροές είναι ένα χαρμάνι της παράδοσης της αφρικανικής, βρετανικής, κινεζικής, ισλαμικής και αμερικανικής μουσικής. Η γνωριμία του με τον Ντιούκ στη Ζυρίχη υπήρξε καθοριστική, πιθανόν και για τους δύο. Σήμερα είναι ένα σύμβολο ελπίδας και μια μορφή που ενσαρκώνει ότι πιο προοδευτικό έχει να επιδείξει η κουλτούρα της χώρας αυτής, παρά τα 72 του χρόνια. Ευκαιρία να τον γνωρίσουμε καλύτερα και κοντύτερα, μαζί με την εκπληκτική μουσική του, μέσα από το τζαζομαντέρ Abdullah Ibrahim - A Struggle for Love [Αμπνταλά Ιμπραϊμ - Αγώνας για την Αγάπη, Γερμανία, 2004, 58'] του αργεντινού Ciro Cappellari.
Στους αρχικούς καταλόγους του 8ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ ήταν και μια ταινία που εξαφανίστηκε μυστηριωδώς την τελευταία στιγμή. Κάτι μου λέει ότι ενδέχεται να προβληθεί ως ταινία-έκπληξη αλλά δε μπορώ να σας πάρω στο λαιμό μου. Κρίμα γιατί θα έδινε ωραία πάσα στον τίτλο του παρόντος άρθρου. Τα ραααμ. Λέγεται Pick Up the Mic [ΗΠΑ, 2005, 95'], υπογράφεται από τον Alex Hinton και αναφέρεται στην gay και lesbian κοινότητα των χιπ-χόπερς, την επονομαζόμενη homohop.
Η γνωριμία μας με την underground αυτή σκηνή γίνεται με χρονολογική σειρά. Από την πρωτοποριακή παράσταση "Rainbow Flava" [1977] του Σαν Φρανσίσκο ξεπήδησε η Deep Dickollective του Juba Kalamka που ενέπνευσε τον Dutchboy, ιδρυτή της εταιρίας Phat Family. Ακολούθησαν η ράπερ JenRO, η τρανσέξουαλ φιγούρα του Katastrophe, ο συναισθηματικός Tim'm T. West και η MC God-Des με την σύντροφό της Tina G. στα φωνητικά, που γνώρισαν την πρώτη "εκτός τειχών" επιτυχία.
Το μωσαϊκό εμπλουτίζουν η παραγωγός Money, ο μπάι Former, η άφρο-λεσβ Latter, οι MCs Aggracyst, Deadlee, J.B. Rap και Marcus Rene Van, ο Johnny Dangerous, ο Soce the Elemental Wizard, ο Tori Fixx, ο Qboy και η Paradigm. Δεν συμμετέχουν ο Ice Cube και ο Eminem. Από τα τρέιλερ που κατέβασα φαίνεται ότι [και μουσικά] είναι ένα άκρως ενδιαφέρον χομομαντέρ.
Τώρα φαντάζομαι θα ανυπομονείτε να μάθετε ποιες ανάλογες ελληνικές προσπάθειες μας προτείνει ο κύριος Εϊπίδης. Δυο κονσέρβες απ' το παρελθόν και δυο ταξίδια στο ευρωπαϊκό παρόν.
Κονσέρβα πρώτη οι Ζωντανοί στο Κύτταρο - Σκηνές Ροκ [Ελλάς, 2005, 64'] του Αντώνη Μποσκοΐτη, που μας είχε χαρίσει κάποτε [2002] την Φλέρυ - Τρελή του Φεγγαριού. Τα παλιά θυμούνται οι Διονύσης Σαββόπουλος, Μαρίζα Κωχ [Γκαρίζα Ωχ!], Δημήτρης Πουλικάκος [Εξαδάχτυλος πουρόκερ], Θανάσης Γκαϊφύλλιας, Δέσποινα Γλέζου, Βαγγέλης Γερμανός, Λήδα, Γιάννης Bach Σπυρόπουλος, Δημήτρης Ψαριανός, Λάκης Παπαστάθης, Socrates και οι Πελόμα Μποκιού. Τους σιγοντάρουν κάτι Μακρινά Ξαδέρφια.
Κονσέρβα νούμερο δύο το Ρεσιτάλ (Recital, 2006, 28') του/της Λιλίς Νινίκας. Αντιγράφω απλώς τη δήλωση του/της κατασκευαστή της: "Η ταινία Ρεσιτάλ δημιουργήθηκε από ένα ειδικό αρχείου που υπήρχε εδώ και 30 χρόνια από μια παραγωγή που είχε γίνει σαν πιλότος για την τηλεόραση της ΕΡΤ το 1977. Ξανακοιτώντας το αρχειακό υλικό κατάφερα με ένα μοντάζ που έγινε σήμερα (2006) να γίνει ένα φιλμ που μυρίζει έντονα από κάτι που όλοι αγαπήσαμε. Στα θετικά τις ταινίας είναι ότι εμφανίζονται πρόσωπα της σημερινής μουσικής σκηνής στα πρώτα βήματα τους, όπως Αντωνιάδης, Λογαρίδης, Παγκράτη, Μικρός Μάνος, αδελφές Γαρμπή, ορχήστρα Ρήγα και το συγκρότημα Ακρίτας". Βοήθειά μας.
Πιο ενδιαφέροντες μου φαίνονται σίγουρα Οι Μουσικοί του Κόσμου - Βαρκελώνη [Ελλάς, 2005, 52'], επεισόδιο από τη γνωστή σειρά μουσικομαντέρ του Χρήστου Μπάρμπα και του υπερδραστήριου Λεωνίδα Αντωνόπουλου. Που μας γνωρίζουν την τρέχουσα μουσική σκηνή της τόσο αγαπημένης αυτής ισπανικής πόλης. Την κολεκτίβα Ojos de Brujo που παντρεύει χιπ-χοπ και φλαμένκο. Την καταλάνικη ρούμπα του Macaco και τον λαοφιλή Muchachito. Τους μουσικούς του δρόμου και την ορχήστρα 08001 που την αποτελούν 35 μουσικοί από 14 χώρες.
Άλλο τόσο κι ακόμη πιο ενδιαφέρον μου φαίνεται το οδοιπορικό του Εξάντα στο Παρίσι 2005 [Ελλάς, 2005, 56'] σε σενάριο σκηνοθεσία και παρουσίαση του Γιώργου Αυγερόπουλου. Που περιγράφει τα νοεμβριανά των παρισινών παριών υπό τους ήχους του προφητικού κασοβιτσικού "Μίσους" και των εξοργισμένων γαλλικών χιπ-χοπ. Που δείχνει τα γκέτο και τους πέντε εκατομμύρια πολίτες ωμέγα διαλογής. Τους πιτσιρικάδες που περηφανεύονται για τα όπλα και επιδεικνύουν με καμάρι φωτογραφίες τους με μυδραλιοβόλα. Γιατί φαβέλες υπάρχουν και στην πολιτισμένη Ευρώπη απ' ότι φαίνεται.
As hard as it gets in the core
American Hardcore uber alles Beijing Hardcore Bubble-mumble
Being Metal Hardcore Headbanger
Favela Hardcore Rising and Falling
Zimbalist Hardtalk tete-a-tete
Candeal Hardcore Miracle
Ibrahim Hardcore Love Struggle
Up the Mic Hardcore Pics
