Nagisa Oshima, ένας σαμουράι σκηνοθέτης έφυγε...

Ριζοσπάστης δημιουργός, πρωτοπόρος του ιαπωνικού "νέου κύματος", με αριστερό παρελθόν γεμάτο δράση και ακτιβισμό. Η Αυτοκρατορία των Αισθήσεων [1976], ταινία σταθμός του παγκόσμιου κινηματογράφου, ενθουσίασε και δίχασε ταυτόχρονα. Η Αυτοκρατορία του Πάθους [1978] εκτροχιάστηκε ευρύτερα και απέφερε το Βραβείο Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Κανών. Το ερωτικό φιλί Sakamoto / Bowie στο πολεμικό δράμα Καλά Χριστούγεννα, Κύριε Λόρενς [1983] χτύπησε κόκκινο στις παγκόσμιες ανθολογίες.

Γεννήθηκε προπολεμικά [1932] στο Κιότο από πατέρα με καταγωγή σαμουράι και σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της πόλης. Η πατρική βιβλιοθήκη ήταν γεμάτη σοσιαλκομουνιστικά βιβλία κι ο νεαρός φοιτητής Όσιμα ενεπλάκη κι οργάνωσε πολλές πορείες, διαδηλώσεις και βίαιες συμπλοκές. Ένιωσε προδομένος με την απότομη στροφή του εγχώριου κομουνιστικού κόμματος προς την αστική δημοκρατία και δεν άσκησε ποτέ τη δικηγορία.

Το κινηματογραφικό Στούντιο Shochiku έτρεξε ένα πρόγραμμα επιλογής για κατάρτιση βοηθών σκηνοθέτη κι ο [αδιάφορος ως τότε] Ναγκίσα ήταν πρώτος επιτυχών ανάμεσα σε 2.000 υποψήφιους. Βουτάει με τα μούτρα στην 7η Τέχνη, γράφει πολλά σενάρια και κριτικές ταινιών, βαπτίζεται βοηθός και μικρομηκάς. Η πρώτη του μεγάλη ταινία, Η γειτονιά του έρωτα και της ελπίδας [1959], έχει μια πολύ βίαιη τελική σκηνή και βρίσκει μόνο συνοικιακή διανομή. Με τις δυο επόμενες [Σκληρή ιστορία της Νιότης, Η ταφή του Ήλιου] όλοι μιλάνε για "νέο κύμα", επιθετικά αλλά όχι πάντα θετικά.

Ακολουθεί το επικριτικό χρονικό της αριστεράς Νύχτα και Καταχνιά στην Ιαπωνία [1960] που αποσύρεται από τις αίθουσες πριν κλείσει βδομάδα, εξαιτίας και της δολοφονίας του ηγέτη του εγχώριου σοσιαλιστικού κινήματος. Η ρήξη είναι οριστική κι ο Όσιμα ιδρύει την εταιρία "Δημιουργία" μαζί με τη γυναίκα του, ηθοποιό Akiko Toyama, γυρίζοντας αρκετά ταξιδιωτικά ντοκιμαντέρ για την ιαπωνική τηλεόραση. Ενδιάμεσα διασκευάζει Kenzaburo Oe [Η Παγίδα, 1961] και μια επαναστατική βιογραφία [Η Εξέγερση, 1962].

Επόμενο μπαμ η παραβολή περί νεοπλουτισμού [Οι ηδονές της σάρκας, 1965] και η εισαγωγή στον κινηματογραφικό κυβισμό [Ο δαίμονας του μεσημεριού, 1966]. Τα διεθνή ύδατα αναταράσσονται με τον καταγγελτικό Απαγχονισμό [1968] και τον νεορεαλιστή άνθρωπο που κατέγραψε τη διαθήκη του σε φιλμ [Πέθανε μετά τον πόλεμο, 1970]. Έπεται η σάγκα Η Τελετή [1971] που του ανοίγει διάπλατα το δρόμο της παγκόσμιας πορείας, όπως την προείπα στην εισαγωγή.

Μετά τον μίστερ Λόρενς προσκαλείται στο Παρίσι και προκαλεί ξανά το κοινό αίσθημα σκηνοθετώντας την τρυφερή σχέση Charlotte Rampling και χιμπατζή [Μαξ, αγάπη μου]. Ακολουθούν δυο-τρία ντοκιμαντέρ [Κιότο, 100 χρόνια ιαπωνικού σινεμά], ένα σενάριο-βιογραφία [Sessue Hayakawa] χωρίς χρηματοδότη και μια εγκεφαλική συμφόρηση.

Το κύκνειο Ταμπού σκηνοθετείται με καθυστέρηση τριών χρόνων [1999] και η καρέκλα του σκηνοθέτη είναι αναπηρική. Η βάση του θέματος κοινή με τον Λόρενς: ένα γοητευτικό ξένο σώμα, εισαγόμενο ως ενδοφλέβια ένεση, προκαλεί χάος σε ένα πανάρχαιο [σαμουράι] αυστηρό σύστημα στρατιωτικής ιεραρχίας και πειθαρχίας. Εδώ όμως ο Takeshi Kitano κρατάει τα ηνία του πρωταγωνιστικού ρόλου κι ο Σακαμότο περιορίζεται στο σάουντρακ. Εδώ το πνεύμα του Όσιμα πετάει ακόμη παραπέρα ανατινάζοντας θεσμούς εκ των έσω.

Κατόπιν έρχονται κι άλλα ισχυρότερα εγκεφαλικά... που απομακρύνουν οριστικά την επιστροφή. Τελικά (ξ)έφυγε απ' τη ζωή δυόμισι μήνες πριν κλείσει τα 81, στις 15 Γενάρη. Ο σύγχρονός του Shohei Imamura είχε πει διφορούμενα: "εγώ είμαι ένας αγρότης, ο Nagisa Oshima είναι σαμουράι".

Τίτλοι τέλους [επιλογή]

1959 Η γειτονιά του έρωτα και της ελπίδας /Ai to kibo no machi /A Town of Love and Hope
1960 Σκληρή ιστορία της νιότης /Seishun zankoku monogatari /Cruel Story of Youth
1960 Η ταφή του ήλιου /Taiyo no hakaba /The Sun's Burial
1960 Νύχτα και καταχνιά στην Ιαπωνία /Nihon no yoru to kiri /Night and Fog in Japan
1961 Η Παγίδα /Shiiku /The Catch
1962 Η Εξέγερση /Amakusa shiro tokisada /Shiro Amakusa, the Christian Rebel
1965 Οι ηδονές της σάρκας /Etsuraku /Pleasures of the Flesh
1965 Το ημερολόγιο του Γιουνμπόκι /Yunbogi no nikki /Diary of Yunbogi
1966 Ο δαίμονας του μεσημεριού /Hakuchu no torima /Violence at Noon
1966 Τα μυστικά σημειωματάρια των πολεμικών τεχνών των Νίντζα /Ninja bugei-cho /Band of Ninja
1967 Για τα άσεμνα γιαπωνέζικα τραγούδια /Nihon shunka-ko /Sing a Song of Sex
1967 Γιαπωνέζικο καλοκαίρι: Διπλή αυτοκτονία /Muri shinju: Nihon no natsu /Japanese Summer: Double Suicide
1968 Ο Απαγχονισμός /Koshikei /Death by Hanging
1968 Η επιστροφή των τριών μπεκρήδων /Kaette kita yopparai /Three Resurrected Drunkards
1968 Το ημερολόγιο ενός κλέφτη της Σιντζούκου /Shinjuku dorobo nikki /Diary of a Shinjuku Thief
1969 Το Αγόρι /Shonen /Boy
1970 Πέθανε μετά τον πόλεμο /Tokyo senso sengo hiwa /The Man Who Put His Will on Film
1971 Η Τελετή /Gishiki /The Ceremony
1972 Μικρή αδελφή του καλοκαιριού /Natsu no imoto /Dear Summer Sister
1976 Η Αυτοκρατορία των Αισθήσεων /Ai no korida /In the Realm of the Senses
1978 Η Αυτοκρατορία του Πάθους /Ai no borei /Empire of Passion
1983 Καλά Χριστούγεννα, κύριε Λόρενς /Merry Christmas Mr. Lawrence
1986 Μαξ, αγάπη μου /Max mon amour
1991 Κιότο, η γενέτειρα της μητέρας μου /Kyoto, My Mother's Place
1993 Ακίρα Κουροσάβα: Κινηματοζωή /Akira Kurosawa: My Life in Cinema /Waga eiga jinsei [ανώνυμα]
1995 100 χρόνια ιαπωνικού σινεμά /Nihon eiga no hyaku nen /100 Years of Japanese Cinema
1999 Ταμπού /Gohatto /Taboo