Ο Aki Kaurismaki στο λιμάνι της Χάβρης
Το σκηνοθετικό έργο του Aki Kaurismaki αποτελείται κυρίως από τριλογίες. Του Κώστα Καρδερίνη
Το σκηνοθετικό έργο του Aki Kaurismaki αποτελείται κυρίως από τριλογίες. Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του λέγεται Έγκλημα και Τιμωρία (1983) και βασίζεται στο συνταρακτικότερο νεανικό του ανάγνωσμα, το ομώνυμο βιβλίο του Ντοστογιέφσκι. Δεύτερο μέρος μπορούμε να θεωρήσουμε το παράξενο σύγχρονο μαυρόασπρο φιλμ νουάρ Ο Άμλετ κάνει μπίζνες (1987) που αλλάζει τα φώτα στον σεξπιρικό ήρωα και ταράζει τα ύδατα. Η άτυπη τριάδα κλείνει με την τηλεταινία Βρόμικα Χέρια (1989) που βασίζεται στο ομώνυμο θεατρικό έργο (Les mains sales) του Ζαν-Πολ Σαρτρ.
Η δεύτερη τριλογία είναι μουσική και αναφέρεται στη "χειρότερη ροκ-εν-ρολ μπάντα του κόσμου". Οι Leningrad Cowboys οφείλουν τη φήμη και την ύπαρξή τους στη μικρού μήκους βωβή μουσική παρωδία Ρόκι Νο 6 (1986) όπου ο Άκι σατιρίζει το ύφος του Σταλόνε παράλληλα με το ελληνικό Ράκος Νο14. Η μεγάλου μήκους δράση ξεκινά όταν Οι Λένινγκραντ Καουμπόις πάνε Αμερική (1989), συνεχίζεται στο Μεξικό με το τραγελαφικό Οι Λένινγκραντ Καουμπόις συναντούν τον Μωυσή (1994) και κλείνει με το ζωντανό ροκιμαντέρ Total Balalaika Show (1994) με τη Χορωδία του Κόκκινου Στρατού στο Ελσίνκι. Σήμερα οι Καουμπόις εφορμούν ακάθεκτοι με τον Buena Vodka Social Club έχοντας ξεπεράσει αισίως τις 1.000 εμφανίσεις.
Ακολουθεί η περίφημη τριλογία του προλεταριάτου: Σκιές στον Παράδεισο (1986), Άριελ (1988) και Το κορίτσι με τα σπίρτα (1990). Σκουπιδιάρης, ανθρακωρύχος και μια πωλήτρια τα τρία πρότυπα της εργατικής τάξης που πάει στον παράδεισο με ιδιόρρυθμο τρόπο. Η μουσική υποκαθιστά τον διάλογο μέσα από δυο εμβληματικές διασκευές (My Heart Must Do the Crying / Salattu suru και Somewhere Over the Rainbow / Sateenkaaren tuolla puolen) ενώ στην τρίτη ταινία η παράφραση του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν επενδύεται από την Παθητική του Τσαϊκόφσκι.
Έπεται η πλέον ώριμη περίοδός του και η τριλογία των χαμένων: Μακριά πετούν τα σύννεφα (1996), Ο άνθρωπος χωρίς παρελθόν (2002) και Φώτα στο σούρουπο (2006). Η πιο επιτυχημένη, η πλέον αναγνωρίσιμη και σαφώς η περισσότερο επιδραστική στο σύγχρονο ευρωπαϊκό κινηματογραφικό τοπίο. Γνωστή και ως τριλογία του Ελσίνκι ή της ανεργίας. Στην πρώτη ταινία οι λούζερς είναι ένας οδηγός τραμ και μια σερβιτόρα και τους κάνουν παρέα η Παθητική του Τσαϊκόφσκι (πάλι) και η φωνή της Σέλεϊ Φίσερ. Στη δεύτερη ο ήρωας έχει αμνησία και βρίσκει συντροφιά σε έναν σκύλο και μια αστυνομικίνα ενώ ακούγονται οι συνήθεις ύποπτοι The Renegades. Στην τελευταία και πλέον χαμηλότονη έχουμε έναν νυχτοφύλακα, θύμα μιας μοιραίας γυναίκας, που ονειροπολεί με Κάρλος Γκαρντέλ και την άρια από την Τόσκα του Πουτσίνι.
Εκεί που δυσκολεύτηκα πολύ να βρω κοινά στοιχεία ήταν με την τριάδα Calamari Union (1985), Θα το φας το κεφάλι σου, Τατιάνα (1994) και Γιούχα (1999). Είναι η τριλογία του εθισμού; Του μαυρόασπρου σκληρού ποιητικού σουρεαλισμού; Η πρώτη είναι μια ουτοπική αβανγκάρντ μαύρη κωμωδία. Η δεύτερη, μια μπωντλερική μινιμαλιστική κωμωδία. Και η έσχατη, είναι μια βωβή ρομάντζα!!!
Ακόμη μια χαλαρή τριπλέτα είναι αυτή όπου συμμετέχει ο Jean-Pierre Leaud, ο μούσος του Τριφό. Πρωταγωνιστεί στο τραγικωμικό Προσέλαβα έναν επαγγελματία δολοφόνο (1990), δευτεραγωνιστεί στη Μποέμικη ζωή (1992) και τριταγωνιστεί στο πλέον πρόσφατο πόνημα Το λιμάνι της Χάβρης (2011). Συνδετικός κρίκος στις δυο τελευταίες είναι σίγουρα ο ηθοποιός Andre Wilms που ενσαρκώνει τον ίδιο μποέμικο χαρακτήρα με το όνομα Μαρσέλ. Αλλά και η Μιμί (Evelyne Didi), η σκύλα Laika και ο περαστικός Gilles Charmant. Στη Χάβρη σας περιμένουν ακόμη ο αστυνόμος Μονέ και οι πίνακες του Monet, το πνεύμα του Matti Pellonpaa, η κόρη του Jean Vigo, ο Gardel και οι Renegades.
Το λιμάνι της Χάβρης είναι Το λιμάνι των απόκληρων (1938) του Μαρσέλ Καρνέ και σηματοδοτεί την αρχή του τέλους. Είναι το πρώτο μέρος μιας τριλογίας των λιμανιών, με δεύτερο στη σειρά τη Βίγκο της ισπανικής Γαλικίας (ο μπαρμπέρης εκεί θα λέγεται Ζαν, όπως ο Ζαν Βιγκό;)! Και τρίτο ποιο; Το γερμανικό Κίελο; Ο Άκι Καουρισμάκι (που χαρακτηρίζεται ως "φινλανδός Ονορέ ντε Μπαλζάκ" από τον σινε-γκουρού Peter von Bagh) δήλωσε ότι με την περαίωση και του τρίτου λιμανίσιου φιλμ θα κλείσει τη σκηνοθετική του θητεία. Σε βάθος μιας δεκαετίας.
Ω, τι Άδικος Κόσμος μπαμπά, όπως θα 'λεγε ο Φίλιππος Τσίτος.
Ταινιόραμα
Έγκλημα και Τιμωρία / Rikos ja rangaistus / Crime and punishment (1983, 93λ.) του Aki όλες
Ο Άμλετ κάνει μπίζνες / Hamlet liikemaailmassa / Hamlet Goes Business (1987, 86λ.)
Βρόμικα Χέρια / Likaiset kaedet / Dirty Hands (1989, 68λ.)
Ρόκι Νο 6 / Rocky VI (1986, 9λ.)
Οι Λένινγκραντ Καουμπόις πάνε Αμερική / Leningrad Cowboys Go America (1989, 78λ.)
Οι Λένινγκραντ Καουμπόις συναντούν τον Μωυσή / Leningrad Cowboys Meet Moses (1994, 94λ.)
Total Balalaika Show (1994 doc, 54λ.)
Σκιές στον Παράδεισο / Varjoja paratiisissa / Shadows in Paradise (1986, 76λ.)
Άριελ / Ariel (1988, 73λ.)
Το κορίτσι με τα σπίρτα / Tulitikkutehtaan tytto / The Match Factory Girl (1990, 68λ.)
Μακριά πετούν τα σύννεφα / Kauas pilvet karkaavat / Drifting Clouds (1996, 96λ.)
Ο άνθρωπος χωρίς παρελθόν / Mies vailla menneisyyttae / The Man Without a Past (2002, 97λ.)
Φώτα στο σούρουπο / Laitakaupungin valot / Lights in the Dusk (2006, 78λ.)
Calamari Union (1985, 84λ.)
Θα το φας το κεφάλι σου, Τατιάνα / Pida huivista kiinni, Tatjana / Take Care of Your Scarf, Tatiana (1994, 65λ.)
Γιούχα / Juha (1999, 78λ.)
Προσέλαβα έναν επαγγελματία δολοφόνο / I Hired a Contract Killer (1990, 79λ.)
Μποέμικη ζωή / La vie de boheme / The Bohemian Life (1992, 100λ.)
Το λιμάνι της Χάβρης / Le Havre (2011, 93λ.)
Ο κουρέας της Βίγκο / The Barber of Vigo (2015;) του Aki ως εδώ
Το λιμάνι των απόκληρων / Le quai des brumes / Port of Shadows (1938) του Marcel Carne
Άδικος Κόσμος / Unfair World (2011) του καουρισμακικού Φίλιππου Τσίτου
Τα δύο πρώτα μέρη
