Ο Jason Robards ταξιδεύει γι' αλλού (1922-2000)

Jason Robards Ένας μεγάλος αμερικάνος καρατερίστας άφησε μέσα στις γιορτές το μάταιο τούτο κόσμο, νικημένος μετά από μακροχρόνια μάχη με τον καρκίνο. Κοφτός κι απότομος, με τραχιά φωνή, ξεκίνησε την καριέρα του από το θέατρο, θριαμβεύοντας στον "Ερχομό του παγοπώλη" (1960) και το "Μακρύ ταξίδι της μέρας μέσα στη νύχτα" (1962), αμφότερα του Ευγένιου Ο'Νηλ. Στο δεύτερο αυτό έργο όρθωσε το ανάστημά του πλάι σε δυο ιερά τέρατα της σκηνής και της οθόνης, την Κάθριν Χέπμπορν και τον σερ Ραλφ Ρίτσαρντσον. Έτσι απέκτησε σιγά-σιγά, μια πολύ μεγάλη οικειότητα με το έργο του μεγάλου συγγραφέα, ώστε να θεωρείται ιδανικός ερμηνευτής των θεατρικών του ρόλων.
Η κινηματογραφική του πορεία υπήρξε το ίδιο λαμπρή, αν και φαίνεται να αγαπάει πιο πολύ το σανίδι από το πανί. Προτιμούσε κυρίως καθημερινούς τύπους και ήθελε να ενσαρκώνει απλούς ανθρώπους, περιοριζόμενος σχεδόν πάντα σε δεύτερους ρόλους. Ντεμπουτάρισε μαζί με τον Ρον Χάουαρντ, μόλις στα 1959 στο μελόδραμα "The Journey" του Ανατόλ Λίτβακ, πλάι στην Ντέμπορα Κερ, τον Γιουλ Μπρίνερ, τον Ρόμπερτ Μόρλεϊ και την Ανουκ Εμέ. Ο πρώτος σπουδαίος του ρόλος ήρθε το 1965 στην κωμωδία "Α Thousand Clowns" του Φρεντ Κόου, δίπλα στον Μάρτιν Μπάλσαμ, την Μπάρμπαρα Χάρις και τον Τζιν Σακς. Ο Μπάλσαμ μάλιστα τσίμπησε το αγαλματάκι του.
Ακολουθεί μια τεθλασμένη πορεία διαφορετικών ρόλων, ανάμεσα στις θεατρικές του επιτυχίες, που τον ξεκουράζουν και τον ανανεώνουν. Δυο γουέστερν, "A big hand for the little lady" (1966)) με Χένρι Φόντα και Τζόαν Γούντγουορντ, και "Η ώρα του πιστολά" (1967 του Τζων Στάρτζες) πλάι στο Τζέιμς Γκάρνερ και τον Ρόμπερτ Ράιαν. "Any Wednesday" (1966), θεατρική φάρσα με την Τζέην Φόντα και "Διαζύγιο αλά αμερικανικά" (1967), κωμωδία με τις Ντέμπι Ρέινολντς και την Τζιν Σίμονς.
Παίζει τον Αλ Καπόνε στην γκανγκστερική "Νύχτα του Αγίου Βαλεντίνου" (1967) του Ρότζερ Κόρμαν, πλάι στον Τζωρτζ Σήγκαλ (κάπου περνάει και ο Τζακ Νίκολσον). Συνεχίζει αμφι-θεατρικά με την Βανέσα Ρέντγκρεϊβ και τον Τζέιμς Φοξ στην βιογραφία της Ισιδώρα Ντάνκαν (Isadora, 1968) του φιλόδοξου Κάρελ Ράιζ. Βοηθάει ως παλαβός κωμικός την Μπριτ Έκλαντ να εφεύρει το στριπτίζ, στην ταινία "The night they raided Minsky's" του νεαρού τότε Γουίλιαμ Φρίντκιν.

Once upon a time in the west Κι έτσι έρχεται η σταδιακή καταξίωση. Τον προσέχει ο Σέρτζιο Λεόνε και τον καλεί να γίνει ο Σαϊγιέν στο "Κάποτε στη Δύση" (C'era una volta in West, 1969) σε ένα από τα καλύτερα γουέστερν σπαγγέτι όλων των εποχών. Ένα έπος για την απαρχή της βιομηχανικής επανάστασης στην Αμερική και της παρακμής της παλιάς Δύσης. Η ερμηνεία του ξεκινάει ταπεινά και αναπτύσσεται γοργά σαν τον άνεμο, για να φτάσει (και να επισκιάσει σε στιγμές) τα υπόλοιπα ονόματα του λαμπρού επιτελείου, του φυσαρμόνικα Τσαρλς Μπρόνσον, του κακού και μοχθηρού Χένρι Φόντα και της πεταχτούλας Κλαούντια Καρντινάλε. Σπουδαία στιγμή θεωρείται η αντιπαράθεσή του με τον "μίστερ Τσου-τσου", τον σακάτη βασιλιά των σιδηροδρόμων Κήναν Γουίν, μια παραβολή του Λεόνε για τα "ξύλινα πόδια" μιας άναρχης ανάπτυξης και την αδιαφορία των "πρωτοπόρων" για την καταστροφή του φυσικού τοπίου.

Ballad of Cable Hogue Μετά σειρά έχει ο Σαμ Πέκινπα που του δίνει το βασικό ρόλο στην λυρική "Μπαλάντα του Κέιμπλ Χογκ" (1970). Εδώ, η εκπληκτική Στέλλα Στήβενς και ο πάντα αξιόλογος Σλιμ Πίκενς τον "συντροφεύουν" σε μια μοναχική αναζήτηση καλύτερης ζωής ανάμεσα στ' απομεινάρια της πάλαι πότε άγριας δύσης. Ο μάστορας του μεταγουέστερν τον ξαναθυμάται στο "Pat Garrett & Billy the Kid" (1973), όπου τον χρήζει κυβερνήτη, στην διαμάχη επί της οθόνης του Τζέιμς Κόμπερν με τον Κρις Κριστόφερσον. Ανάμεσα, έχει κάνει μια καλή εμφάνιση στο αντιπολεμικό αριστούργημα του Ντάλτον Τράμπο "Ο Τζώνι πήρε τ' όπλο του" (1971), ως τραγικός πατήρ του εγκλωβισμένου στο σώμα του πολεμιστή.
Και φτάνουμε πια στα βραβεία της ακαδημίας. Παρά το σχετικά χαμηλό του προφίλ, κατάφερε να κερδίσει δύο χρυσά αγαλματίδια και να είναι υποψήφιος για ένα τρίτο. Όσκαρ δεύτερου ρόλου λοιπόν, για την ερμηνεία του ως διευθυντή της Washington Post στην ταινία-αναφορά στο Γουότεργκεϊτ "Όλοι οι άνθρωποι του προέδρου" (1976) του Άλαν Τζει Πάκιουλα. Πλάι στους Ρόμπερτ Ρέντφορντ, Ντάστιν Χόφμαν, Μάτριν Μπάλσαμ, Χαλ Χόλμπρουκ Τζακ Γουόρντεν και Νεντ Μπήτυ. Δεύτερο όσκαρ για την απόλυτα ρεαλιστική απόδοσή του ως συγγραφέα Ντάσιελ Χάμετ στην "Julia" (1977) του Φρεντ Τσίνεμαν. Εδώ συναντιέται ξανά με τους Βανέσα Ρέντγκρεϊβ (όσκαρ επίσης), Τζέιν Φόντα και Χαλ Χόλμπρουκ, ενώ κάνει το ντεμπούτο της και η Μέριλ Στριπ.

Melvin and Howard Παραλίγο να κερδίσει και τρίτο απανωτό βραβείο για την εκκεντρική ενσάρκωση του μεγιστάνα Χάουρντ Χιούζ στην ταινία "Μέλβιν και Χάουαρντ" (1980) του ιδιοφυούς Τζόναθαν Ντέμι. Η ερμηνεία αυτή είναι ίσως η πιο θεατρογενής και η πειστικότερη όλων στην πολύχρωμη καριέρα του. Η Μαίρη Στινμπέργκεν κέρδισε εδώ ένα όσκαρ δεύτερου ρόλου. Το 1983 είναι πάλι πρωταγωνιστής στην κωμωδία του Νηλ Σάιμον "Max Dugan returns" σε σκηνοθεσία Χέρμπερτ Ρος. Τον πλαισιώνουν η Μάρσα Μέισον και ο Ντόναλντ Σάδερλαντ, ενώ πρωτοεμφανίζονται ο υιός Κήφερ Σάδερλαντ και ο Μάθιου Μπρόντερικ.
Η επόμενη καλή ταινία που εμφανίζεται είναι πολυπρόσωπη κωμωδία "Parenthood" (1989) του Ρον Χάουαρντ. Είναι ο απόμακρος πατέρας του Στηβ Μάρτιν, που τον θεωρεί παράδειγμα προς αποφυγήν. Συμπράττουν ιδανικά εδώ οι Μαίρη Στινμπέργκεν, Ντάιαν Γουίστ, Ρικ Μοράνις, Τομ Χαλς, Μάρθα Πλίμπτον και Κήνου Ρηβς. Την ίδια χρονιά παίζει τον μεσήλικα εβραίο που επιστρέφει στη Γερμανία και ψάχνει για τον φίλο του, στο σενάριο του Χάρολντ Πίντερ "Reunion". Είναι η τελευταία σκηνοθετική δουλειά του Τζέρι Σάτσμπεργκ, πριν την περσινή "Ημέρα που επέστρεψαν τα άλογα" (2000).

Johnny got his gun Ακολουθούν άλλες δυο πετυχημένες εμφανίσεις. Πρώτα στη "Φιλαδέλφεια" (1993), το αντι-AIDS δικαστικό δράμα του Τζόναθαν Ντέμι, που χάρισε όσκαρ στον Τομ Χανκς αλλά και στο ομώνυμο άσμα του Μπρους Σπρίνγκστην. Εδώ συμπρωταγωνιστεί πάλι η Μαίρη Στινμπέργκεν, αλλά και οι Ντέντζελ Γουάσινγκτον, Αντόνιο Μπαντέρας, Τσαρλς Νάπιερ και Τζόαν Γουντγουώρντ. Και έπειτα στην, μάλλον κοινότυπη και πλέον κοινότοπη, "The paper" (1994) του Ρον Χάουαρντ, πλάι στους Μάικλ Κήτον, Ρόμπερτ Ντιβάλ, Γκλεν Κλόουζ, Μαρίζα Τομέι και Ράντυ Κουέιντ.
Τελευταίος ρόλος της ζωής του, ήταν του ετοιμοθάνατου σκληρόκαρδου πατέρα του Τομ Κρουζ, στην "Μανόλια" (1999) του μπούγκι-μαν Πολ Τόμας Άντερσον. "Σπαρακτική" η σκηνή με την Τζούλιαν Μουρ πλάι του στο κρεβάτι του πόνου, αλλά και η τελική επιθετική σεκάνς πατέρα-γιου. Μοιάζει σαν νά 'κανε πρόβα τζενεράλε για το μεγάλο ταξίδι, αφού τό 'ξερε πως το τέλος ήταν αρκετά κοντά. 'Η σα νά 'τανε η μοναδική του ευκαιρία για ένα μακάβριο αντίο με μπόλικο μαύρο χιούμορ.