Ο Paul Verhoeven και οι γυναίκες-αράχνες

Με τον όρο "γυναίκα-αράχνη" εννοούμε αυτήν που πλέκει αργά και μεθοδικά τον ιστό της γύρω από τα ανυποψίαστα θύματά της. Φαίνεται ότι αυτός ο τύπος γυναίκας ιντριγκάρει τον σκηνοθέτη Πολ Βερχούβεν [αυτή λένε ότι είναι η σωστή προφορά] και τον εμπνέει σε όλη την πορεία του.

Στην πρώτη μεγάλου μήκους ταινία, Business is Business [1971], έχουμε ήδη όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του έργου του. Τολμηρό θέμα [το ημερολόγιο μιας πόρνης], ξέχειλη αμφισεξουαλικότητα, τολμηρή διαπραγμάτευση, τολμηρή αφήγηση, με την κοινωνία ως πιατέλα με λογιώ-λογιώ μεζέδες και... την πρώτη γυναίκα-αράχνη. Είναι η ξανθιά Γκριτ [Ronnie Bierman] η οποία οικειοποιείται όλα τα βίτσια των πελατών της και τα φαντασιώνεται στο μάξιμουμ ζώντας διπλή, τριπλή, πολλαπλές ζωές.

Ακολουθεί, μια διετία μετά, ο θρυλικός Παράφορος Έρωτας, ταινία-σταθμός. Η μεγαλύτερη κατωχωρίτικη εισπρακτική επιτυχία όλων των εποχών και η καλύτερη ολλανδική ταινία του 20ου αιώνα, η οποία μάλιστα έφτασε μέχρι τα ξενόγλωσσα όσκαρ. Τον έκανε γνωστό στο ευρωπαϊκό στερέωμα μαζί με τον πρωταγωνιστή του, Rutger Hauer. Εδώ τα λουκούμια [Turkish Delight γαρ] τα τρώει όλα μαζωμένα η Monique van de Ven, σχιζοειδής θεοκόμματος με έντονες μεταπτώσεις, για την οποία ο καλλιτέχνης Έρικ [Χάουερ] γίνεται κομμάτια αλλά αυτή πάντα τον ξεπερνάει / τον υπερβαίνει.

Η επιτυχία είναι τόσο τεράστια ώστε, άλλα δυο χρόνια μετά, έρχεται η ακριβότερη παραγωγή από καταβολής ολλανδικού κινηματογράφου, με το ίδιο δίδυμο πρωταγωνιστών. Ο Μοιραίος Έρωτας [εε... τους, τί σκέφτηκαν] είναι ταινία εποχής [1880], μεταξύ Τουλούζ Λοτρέκ και απομνημονευμάτων της Neel Doff. Έργα και ημέρες μιας ακόμα παραστρατημένης αράχνης, ονόματι Καίτη Τίπελ, η οποία βρίσκεται σε διαρκή αναζήτηση ταυτότητας με κατάληξη ημιτελή διότι ο παραγωγός δεν συμφωνούσε να γίνει αυτό που η ίδια κορόιδευε.

Ο απόηχος αυτής της ηρωίδας είναι τόσο ισχυρός και η πίκρα του σκηνοθέτη για την αλλαγή τέλους τόσο βαθιά και μεγάλη, ώστε να φτάσει ο αντίκτυπος μέχρι τις ταινίες Showgirls [1995] και Μαύρη Λίστα [2006]. Την Μονίκ βαν ντε Ντέβεν δικαιώνουν η Elizabeth Berkley στη λυμφατική πρώτη και ακόμη περισσότερο η τσαούσα Carice van Houten στην επική δεύτερη. Η διαφορά ανάμεσα στις δύο είναι ότι ο [καθ' ημάς] Βερχόφεν επέτρεψε πια στην γηραιά ήπειρο, "ξαναγεννήθηκε" με δικά του λόγια, αφήνοντας πίσω δια παντός τον Νέο Κόσμο και το Χόλιγουντ.

Η συνεργασία του με τον χρυσοφόρο Ρούτγκερ Χάουερ συνεχίστηκε και έφερε στις αίθουσες δυο ταινίες με πολλούς άντρες και ένα μήλον της Έριδος. Ο Πορτοκαλί Στρατιώτης είναι το έπος της ολλανδικής αντίστασης με κερασάκι την Susan Penhaligon. Διαβολοθήλυκο όμως ξαναβρίσκουμε στους Σπέτερς. Ο Χορός των Ξεγραμμένων [ελληνικός επεξηγηματικός τίτλος] έχει τζόκερ την κοκκινομάλλα μάγισσα Renee Soutendijk. Η ίδια αυτή πρωταγωνίστρια γίνεται επιτομή του είδους "αραχνογύναιον" στον εξαίρετο 4ο Άνθρωπο, ένα χιτσκοκικό θρίλερ γεμάτο ανατροπές και αναφορές στον Όρσον Ουέλς. Ταινία-διαβατήριο για τις Η.Π., ταινία πάνω στην οποία πατά και με τα τέσσερα η περσόνα της Κάθριν Τράμελ [Sharon Stone] στο διάσημο Βασικό Ένστικτο, σχεδόν μια δεκαετία μετά.

Η Σάρον Στόουν ήταν αράχνη, κακιά και ύπουλη, και στην προηγηθείσα Ολική Επαναφορά ως "συζυγοειδές" του Άρνι Σβαρτσενέγκερ, ελέω Philip K. Dick. Κι όσο πετυχημένη "μεταφορά" ήταν αυτή η Επαναφορά [λογοπαίζω ασύστολα] άλλο τόσο χάλια κι άλλο τόσο, ήταν η απεγνωσμένη απόπειρα επανάληψης με τους Στρατιώτες του Σύμπαντος και τις εξώκοσμες Αραχνίδες [Arachnids] του Robert A. Heinlein. Σκέτη εφεδιά, καβάλα στη μόδα των καιρών.

Ας μείνουμε στα ωραία. Πιο πίσω συναντάμε τον κυβερνοπάνκ Ρόμποκοπ ενάντια στην αρσενική κουστουμαρισμένη αράχνη Τζόουνς [Ronny Cox] με σύμμαχο την ακαταμάχητη υπαστυνόμο Λιούις [Nancy Allen]. Εδώ εμφυτεύει πάμπολλα σχόλια για την τρομολαγνεία και την ανασφάλεια των αμερικανών. Η αλχημεία [και τέρατα] ήταν απρόσμενα πετυχημένη αλλά ο Βερχόφεν αρνήθηκε να την συνταγογραφήσει ξανά [χωρίς αυτό να πτοήσει τους δολαριοθήρες παραγωγούς].

Ο κρίκος που λείπει είναι η ταινία-εισβολή του Βερχόφεν στη δικιά του κοντινή Αμερική [1985]. Λέγεται Σάρκα+Αίμα και είναι τριεθνής συμπαραγωγή "του μανδύα", η πρώτη αγγλόφωνη δουλειά του, βασισμένη στο σίριαλ Floris [1969] με το οποίο είχε ντεμπουτάρει επιτυχημένα στην ολλανδική τηλεόραση. Αμφιλεγόμενος Ιβανόης -και τότε και πριν- ο Ρούτγκερ Χάουερ, ρόλος με τον οποίο διεμβολίζει κι αυτός τη μεγάλη υπερατλαντική βιομηχανία του θεάματος. Αγνή μιλέδη πλάι του, στην αμερικάνικη βερσιόν, η Jennifer Jason Leigh. Ο κύκλος της βερχόφειας μετανάστευσης κλείνει με το Αόρατο Άγγιγμα [2000] και τον σκηνοθέτη στα όρια της κατάθλιψης να μην αναγνωρίζει πια τον εαυτό του, μέσα από το ανεστραμμένο είδωλο που προβάλλει αγωνιωδώς ο πρωταγωνιστής Kevin Bacon.

Φέτος ο ρόλος της γυναίκας-αράχνης έλαχε στην Isabelle Huppert. Εκείνη [2016] έκανε κόντρα ρόλο όμως εκείνος δεν έκανε τίποτε για να ξεφύγει από τον εαυτό δαίμονα, δηλώνοντας σκιά του ένδοξου παρελθόντος του. Μήπως έφτασε να γίνει αυτό που στηλίτευε;

Εργογραφία Verhoeven

1969 Floris [Ολλανδία, 12x27λ]
1971 Diary of a Hooker /Business is Business /Wat zien ik [Ολλανδία, 90λ]
1973 Παράφορος έρωτας /Turkish Delight /Turks fruit [Ολλανδία, 108λ]
1975 Μοιραίος έρωτας /Katie Tippel /Keetje Tippel [Ολλανδία, 100λ]
1977 Ο πορτοκαλί στρατιώτης /Soldier of Orange /Soldaat van Oranje [Ολλανδία /Βέλγιο, 165λ]
1980 Ο χορός των ξεγραμμένων /Spetters [Ολλανδία, 120λ]
1983 Ο 4ος άνθρωπος /The 4th Man /De vierde man [Ολλανδία, 102λ]
1985 Σάρκα & Αίμα /Flesh+Blood /Flesh & Blood [Ισπανία /ΗΠ /Ολλανδία, 128λ]
1987 Ρόμποκοπ /RoboCop [ΗΠ, 102λ]
1990 Ολική επαναφορά /Total Recall [ΗΠ, 113λ]
1992 Βασικό ένστικτο /Basic Instinct [Γαλλία /ΗΠ, 127λ]
1995 Showgirls [Γαλλία /ΗΠ, 128λ]
1997 Στρατιώτες του Σύμπαντος /Starship Troopers [ΗΠ, 129λ]
2000 Αόρατο άγγιγμα /Hollow Man [ΗΠ /Γερμανία, 112λ]
2006 Μαύρη λίστα /Black Book /Zwartboek [Ολλανδία /Γερμανία /ΗΒ /Βέλγιο, 145λ]
2012 Tricked /Steekspel [Ολλανδία, 55λ /85λ]
2016 Εκείνη /Elle [Γαλλία /Γερμανία /Βέλγιο, 130λ]

ΥΓ: Το φιλί της γυναίκας αράχνης/Kiss of the Spider Woman [1985 Βραζιλία /ΗΠ, 120λ] ταινία του Hector Babenco.