π : αεί ο θεός ο μέγας γεωμετρεί

Μια ταινία που κατέκτησε το Sundance, αλλά και το κοινό των Νέων Οριζόντων πριν από τρία χρόνια, ευτύχησε επιτέλους να βγει στις αίθουσες της πόλης. Η πρώτη σκηνοθετική δουλειά του Darren Aronofsky, πολύ προσωπική, πολύ ερμητική, ολίγο καφκική, άκρως διασκεδαστική και με ενδιαφέρουσα προβληματική.

Ο Μαξ Κόεν είναι μια μαθηματική διάνοια που προσπαθεί να λύσει το μυστήριο του μη περιοδικού αριθμού π (3,14159...). Πιστεύει ότι ο αριθμός αυτός έχει σχέση με την ροή των τιμών στο χρηματιστήριο. Το δωμάτιό του είναι ένας υπερυπολογιστής, ονόματι Ευκλείδης. Ο κεντρικός επεξεργαστής δεδομένων δεν είναι εκείνο το λιγδιάρικο τσιπάκι που πολιορκείται απ' τα μυρμήγκια. Ο Μαξ είναι το βασικό εξάρτημα της μηχανής του. Είναι ο εγκέφαλός του, που κάνει τις προβλέψεις, που δουλεύει ασταμάτητα στο μέγιστο, που κρασάρει το σύστημα, μόλις προλαβαίνοντας να φτύσει στον εκτυπωτή μερικά (ή μήπως όλα;) από τα 216 νούμερα της αποκάλυψης. Οι ημικρανίες του Μαξ είναι η απαρχή μιας σχιζοφρένειας. Η ευφυία του μπορεί να συλλάβει τη λύση του προβλήματος κινούμενη οριακά, ακροβατώντας στο supremum παράνοιας και λογικής.
Τα παθιάρικα βογκητά της πλαϊνής ερωτικής περίπτυξης λειτουργούν ως παρεμβολές στο σύστημα Μαξ-Ευκλείδη αλλά ταυτόχρονα είναι και μια επαφή με την εξωτερική πραγματικότητα. Η πραγματική σχέση με τη γυναίκα της διπλανής πόρτας απορρίπτεται αβλεπί. Οι έξοδοι του Μαξ από τον υπολογιστή του είναι βασανιστικές και περιπετειώδεις. Ότι συμβαίνει μέσα στο κεφάλι του, παίρνει προσωρινά αναβολή για να συναντήσει "τυχαία" έναν νεαρό εβραίο αριθμολόγο και μια μαύρη εκπρόσωπο των μεγάλων τραστ που θέλει να τον "βοηθήσει" στην έρευνά του, πασάροντάς του ένα νέο, ακυκλοφόρητο ακόμα, σούπερ-τσιπ.

Ο Μαξ είναι ο ιδανικός αυτόχειρας (ο Sean Gullette, που συμμετέχει και στο σενάριο, τον υποδύεται αριστουργηματικά). Παλινδρομεί υπέροχα από τον κόσμο της έρευνας στον κόσμο της καθημερινότητας, στριφογυρίζει έξοχα ανάμεσα στο έλλογο και στο ά-λογο. Η σπείρα που ζωγραφίζει στο χαρτί είναι αντίστοιχη των σπειροειδών ανατάσεων του εγκεφάλου του. Οι πυθαγόρειοι λάτρευαν το σχήμα της σπείρας, γιατί βρίσκεται παντού στη φύση: το σαλιγκάρι, τα κέρατα του κριού, το γάλα στον καφέ, οι καπνοί του τσιγάρου, τ' αποτυπώματα, το DNA, και τέλος ο ίδιος ο γαλαξίας μας. "Ιδού η νέα μου θεωρία: αν είμαστε κατασκευασμένοι από σπείρες και ζούμε σε μια γιγάντια σπείρα, τότε πιθανόν ότι πιάνουμε στα χέρια μας, να εμποτίζεται από την σπείρα".
Και τότε ο φίλος μας αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι βρίσκεται ανάμεσα σε δύο συμπληγάδες. Βάλλεται από δύο σπείρες. Οι χρηματιστές θέλουν τον κώδικα για να ελέγχουν τις τιμές. Οι καβαλιστές πιστεύουν ότι η ακολουθία αριθμών που ξέρασε, είναι το πραγματικό όνομα του θεού. Η ανάγνωσή του μέσω της Καμπάλα ισοδυναμεί με την επίκληση του υπέρτατου όντος και ακολουθείται από την ανάληψη και την ένωση με το θείο. Οι δυο αυτές "θρησκείες", χρήμα και ταλμούδ, τον πιέζουν να αποκαλύψει τα αποτελέσματα. Η ζωή του έξω από το "σύστημα" που ο ίδιος κατασκεύασε γίνεται βασανιστική. Κάποιοι τον παρακολουθούν συνεχώς και όλα γύρω του κινούνται ύποπτα. Μόνο ο καθηγητής του φαίνεται να ανησυχεί και τον προτρέπει να εγκαταλείψει κάθε προσπάθεια για ερμηνεία, για να 'βρει ξανά την υγειά του και την ησυχία του. Αυτός αρνείται πεισματικά να παραιτηθεί, γιατί νοιώθει ότι βρίσκεται πολύ κοντά σε κάποια λύση.

Το εξόγκωμα στον κρόταφό του είναι ίσως μια φλέβα (ρεαλιστική), μια ιδέα (λογική), μια εμμονή (παρανοϊκή), που μεγαλώνει ολοένα και ασφυκτιά να δει το φως. Η βίαιη εξόρυξη της είναι μια καισαρική γέννηση (ρεαλιστική), η λύση μιας σπαζοκεφαλιάς (λογική), η λοβοτομή του εαυτού μας (παρανοϊκή). Η απόλυτη κάλμα μετά την μεγάλη αντάρα είναι η νηνεμία μετά την λαίλαπα, η άνωθεν φώτιση ή το σβήσιμο ενός σούπερ-νόβα.
Το οπτικό μέρος της ταινίας ακροβατεί κι αυτό ανάμεσα στο προχθές και στο αύριο. Από την μια ο υπολογιστής-δωμάτιο, η amber οθόνη με τα χοντρά γράμματα, αποστειρωμένη από γραφικά και άλλα στολίδια, τα χύμα κυκλώματα και οι χειροποίητες πλακέτες. Όλα παραπέμπουν στον Eniac, στην εποχή των ρομαντικών κομπιουτεράδων, αναπολώντας ένα παρελθόν κάπως πρωτόγονο, αλλά άκρως γοητευτικό και ελαφρώς ονειρικό. Ήταν μια εποχή που όλοι οι ερευνητές πίστευαν ότι μπορούν να κάνουν τα πάντα, όντας απόλυτα ανεπαρκείς και αγνοώντας αυτήν τους την ανεπάρκεια.
Από την άλλη, το συνεχές ρολάρισμα χρηματιστικών αξιών, η προοδευτική σκέψη του Μαξ, η προχωρημένη του αντίληψη, η αυτογνωσία του για την ματαιοδοξία του μεγάλου ουμανιστή επιστήμονα, δημιουργούν ατμόσφαιρα μελλοντολογική, αρκετά κοντινή, εντείνουν το θρίλερ και το σασπένς. Σ' αυτό συμβάλλει τα μέγιστα και το εκπληκτικό ατμοσφαιρικό soundtrack, γεμάτο electronica, ambient, trans και dub μελωδίες (Orbital, Autechre, Aphex Twin, Massive Attack, Gus Gus, Banco De Gaia). Ο Clint Mansell (πρώην Pop Will Eat Itself), που υπογράφει τα μουσικά θέματα, έκανε σπουδαία δουλειά. Όσοι δεν το έχετε αποκτήστε το πάραυτα.

Και όλα φυσικά παραπέμπουν στον Κιούμπρικ, στην χειρουργική του ματιά, τομή των πάντων, επιτομή του επιστημονικού κόσμου, και στην υψηλή αισθητική του, φτωχή και πλούσια, μαυρό-ασπρη με απόλυτο κοντράστ, ώστε τα μαύρα να μελανιάζουν και τα λευκά να τυφλώνουν το βλέμμα. Οι ευρυγώνιες εσωτερικές λήψεις και ο κόκκος στο σελουλόιντ κάνει ενίοτε ακόμα πιο έντονες τις επιρροές αυτές. Ενώ η παράνοια και το νέφος των σκέψεων του ήρωα συνορεύουν με το Eraserhead., τα b-movies και εμπεριέχουν μια κυβερνοπάνκ αισθητική, πολύ προωθημένη. Η κάμερα τρέμει στις στιγμές παροξυσμού, κάτι που αφήνει έμμεσα την εντύπωση ότι ο Aronofsky είναι κρυπτο-Dogme-τικός, καίτοι ουχί δογματικός.
Που να το φανταζόταν ο Πυθαγόρας ότι το περίφημο τσιτάτο της σχολής του στον Κρότωνα, για να θυμούνται οι μαθητές του τον αριθμό π, θα 'φτανε τόσο μακριά και τόσο κοντά. Ή σάμπως και να το 'ξερε καλά όταν το σκαρφιζότανε ότι οι επίγονοι θα τον μνημονεύουν στους αιώνας των αιώνων. Τελεία και τέλειον.

Πηγές

http://www.pithemovie.com/ (επίσημη σελίδα, σκέτη παράνοια, σχεδιασμένηαπό τον Sean Gullette)
http://mrshowbiz.go.com/interviews/397_1.html (συνέντευξη)
http://www.indiewire.com/film/interviews/int_Aronofs_Gullett_980121.html (συνέντευξη)
http://www.combustiblecelluloid.com/daint.shtml (και τρίτη συνέντευξη)
http://www.journal.no/biff2/show.php3?vari=Fantasy&counter=72 http://www.kwyjibo.dircon.co.uk/pages/DVD%20reviews/pi.htm
http://www.speculations.com/rumormill/archive/arc376.htm
http://www.massey.ac.nz/~wwifs/mathnews/NZMS74/bookreviews.html
http://www.jerrypournelle.com/reviews/pi.html (όπως το "είδε" ο byte-ο-αναλφάβητος Jerry Pournelle)

ΥΓ: Η εξίσωση του εμβαδού του κύκλου Ε=πr2 είναι ανάλογης σπουδαιότητας της ενεργειακής Ε=mc2 με διαφορά κάτι λίγων χιλιετιών. Μπορεί όλα τα σύγχρονα θετικά πνεύματα να είναι εβραϊκής καταγωγής (Plank, Einstein) αλλά οι αρχαίοι ήταν όλοι έλληνες.
ΥΓ2: Και η νέα δουλειά του Aronofsky "Requiem For a Dream" φέρει τη μουσική υπογραφή του Clint Mansell, σε συνεργασία όμως με τους Kronos Quartet. Αν σας αρέσει το soundtrack του "π", αυτό θα σας πάει μακρύτερα.