Σινέ-MiC

Υπάρχει επιστροφή; Υπάρχει άραγε γυρισμός; Γιατί να επιστρέψεις σε έναν τόπο που αποστράφηκες και ποτέ δεν νοστάλγησες; Και τι είναι πατρίδα; Τα βουνά, οι κάμποι; Η παγωνιά, η σκοτεινιά, η καταχνιά; Η καταγωγή; Το διαολεμένο ντι-εν-έι; Μπορείς να λες πατρίδα αυτήν την χώρα που είχε τόσα πολλά στρατόπεδα συγκέντρωσης; Που έφτιαξε άλλα τόσα στις γειτονικές της χώρες; Που δεν έφτιαξε περισσότερα γιατί δεν είχε άλλον χώρο για να τα φτιάξει; Και που γύρω από κάθε μεγάλο στρατόπεδο συγκέντρωσης έκανε στρατόπεδα δορυφόρους;

Κι άντε και γύρισες. Τρέμει το φυλλοκάρδι σου μην τυχόν και τραβήξεις την προσοχή τους. Μην αναταράξεις συνειδήσεις και προκαλέσεις κύματα αμφιβολίας στη βαθιά ριζωμένη πειθαρχία. Εσύ, ένας φυγάς, ένας αρνητής της μητρικής γλώσσας, έρχεσαι τώρα να αμφισβητήσεις την πατρογονική υπακοή, την πατροπαράδοτη διαδοχή των ράιχ, τη συστηματική και συστημική σχέση του ατόμου με την κοινωνία του; Έρχεσαι να δηλητηριάσεις τις καταστατικές αρχές που διέπουν τα κύτταρά σου και τα κύτταρα του καλοκουρδισμένου συστήματος;

Ανάγκη και κόψιμο να πάρει τα ρίσκα αυτά ο Τίτους Μίλεχ [Titus Milech]. Παρόλη την άνευ όρων φυγή του στην Μασσαλία, την επανεκκίνηση, την επαγγελματική του καταξίωση και τη συγγραφική του διαδρομή γράφοντας κατευθείαν στα γαλλικά, παρά τη δεύτερη μετεγκατάστασή του στην Θεσσαλονίκη, παρά την ψυχανάλυση [ως επαγγελματική ενασχόληση και ως ανάγκη] και τη δημόσια παραδοχή και συζήτηση των ενοχών του... παρόλα αυτά, τα τραύματα του δεν επουλώθηκαν, η συνείδησή του δεν ησύχασε. Πώς μπορούσε όμως να ησυχάσει;

Επιστρέφει λοιπόν στους τόπους των εγκλημάτων, για να βρει παρηγοριά και πιθανή λύτρωση. Δεν αναφέρεται μόνον στα ναζιστικά εγκλήματα, αλλά και στα οικογενειακά, τα πατρογονικά και τα προπατορικά γερμανικά εγκλήματα της υπακοής, της πειθαρχίας και της υποταγής. Βρίσκει λιγοστούς φίλους και γνωστούς, άλλους απαθείς και άλλους ομοιοπαθείς. Διαπιστώνει ότι η τρίτη γενιά μετά τον δεύτερο παγκόσμιο, ένθεν κακείθεν, αδυνατεί ως και σήμερα να ξεπεράσει τα σύνδρομα των τραυμάτων και των αμαρτημάτων των παππούδων. Μη έχοντας λύση ούτε για τον ίδιο, ανεβαίνει τον γολγοθά του και ψάχνει τον άνθρωπο μέσα του με το φανάρι του Διογένη.

Οι σκηνοθέτες Χρύσα Τζελέπη και Άκης Κερσανίδης ακολουθούν κατά πόδας τον Τίτους Μίλεχ, διαχειρίζονται εποικοδομητικά και πολύ δημιουργικά το αρχειακό υλικό των επώδυνων αναμνήσεων και μας κάνουν κοινωνούς αυτής της επίπονης και επαχθούς οδύσσειας, σα να είμαστε συνοδοιπόροι του. Μας προσφέρουν ένα ανεκτίμητο προσωποποιημένο κινηματογραφικό ταξίδι στο ειδεχθές παρελθόν, το καλά κρυμμένο παρόν [η λύσσα του παρελθόντος που είναι πάντα παρόν] και μας προμηνύουν το όχι και τόσο ευχάριστο μέλλον [το οποίο δυστυχώς διαφαίνεται ήδη στο εκλογικό αποτέλεσμα της χώρας].

Το πλέον ηχηρό καμπανάκι είναι η υπόνοια ότι αυτά που τραβάνε ακόμη οι απόγονοι του ολοκαυτώματος και της «τελικής λύσης», θα τα αντιμετωπίσουν οι επόμενες γενιές ισραηλινών και παλαιστινίων, προσπαθώντας να διαχειριστούν τα έργα και τις ημέρες του τωρινού ισραηλινού προέδρου-δικτάτορα-μακελάρη και του τραμπάκουλα κανίβαλου. Κι εμείς όμως, κρύβουμε κάτω απ’ το χαλί τις πληγές του εμφυλίου που ακόμη χαίνουν αλλά και της επταετίας που ποτέ δεν ξεριζώθηκε και έγινε βαθύ κράτος εν κράτει [Λο=σώπα στη γιαννιώτικη διάλεκτο]. Κολυμπάμε στη σιωπή/σούπα της ιδεοληψίας και της θρησκοληψίας και αλλάζουμε στυλ κολύμβησης σαν πρωταθλητές της μεικτής ατομικής.

Επιστρέφοντας στο αγέχορο οδοιπορικό της Χρύσας Τζελέπη και του Άκη Κερσανίδη, θέλω να εξάρω την υπόγεια και υποβλητική μουσική επένδυση του Κωστή Δρυγιανάκη, το μοντάζ του Γιάννη Καράμπελα και την μίξη ήχου [Τίτος Καργιωτάκης Χρήστος Χαρμπίλας] καθώς και τους ιδιαίτερους τίτλους του βίνσκι [Νίκος Τζαφερίδης]. Θέλω ακόμη να στηλιτεύσω τον άδικο αποκλεισμό αυτής της εμβληματικής ταινίας από το διαγωνιστικό τμήμα του 27ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Η Επιστροφή στην πατρίδα προβάλλεται άπαξ στο τμήμα Ανοιχτοί Ορίζοντες το Σάββατο 15 Μαρτίου 2025, στις 9μμ, στην αίθουσα Τζον Κασσαβέτης.

Δυο σημεία της Επιστροφής στην πατρίδα θεωρώ ιδιαίτερα και τα αναφέρω επειδή με αγγίζουν προσωπικά. Το πρώτο είναι ένα ποίημα του Πάουλ Τσέλαν [φούγκα θανάτου ή φυγή θανάτου] που ακούγεται σε κομβικό σημείο του ντοκιμαντέρ και φέρει τη βαρύτητα της πορείας και του τέλους που επέλεξε για τον εαυτό του ο ποιητής. Το δεύτερο είναι ένας συγκλονιστικός μονόλογος του Τίτους όπου γερμανιστί [κατ’ εξαίρεσιν] καταλογίζει εαυτόν με όλα αυτά τα «κα-κοσμητικά» επίθετα με τα οποία τον στόλιζαν οι γονείς του προκειμένου να συνετιστεί και να υποταχτεί στην μοίρα και τα προτάγματα της φυλής του.

Δείτε το τρέιλερ