Ten years after - 10 φεστιβάλ ντοκιμαντέρ μετά

Τι ρωτάτε τι μου 'χει συμβεί/ Τι ζητάτε που δεν το 'χω βρει/ Δεν υπάρχει κοινή λογική/ Πάντα κάποιος θα μας ωθεί/ Σε απολογία, απολογία...
Τι ρωτάτε τι μου 'χει συμβεί/ Μήπως πρέπει να ερμηνευτεί/ Κάθε πράξη ως πολιτική/ Πάντα κάποιος θα μας ωθεί/ Σε απολογία, απολογία...
Τι ρωτάτε τι μου 'χει συμβεί/ Όσο κι αν ψάχνω δεν το έχω βρει/ Ίσως να 'χω απλά κουραστεί/ Όλο κάποιος θα μας ωθεί/ Σε απολογία, απολογία...
[στίχοι επίκαιροι από την "Απολογία" των θεσσαλονικιών ρόκερς Γκούλαγκ]

Δέκα χρόνια μετά κι ακόμη κάποιοι ψάχνουν "γωνία στο τάλιρο" του ελληνικού ντοκιμαντέρ. Να προβάλλονται άπαντα και να μην υπάρχει κανείς να φιλτράρει οτιδήποτε. Να δεινοπαθούν τα ματάκια μας για να μην αισθάνονται "αποκλεισμένο το βλέμμα τους" οι "δημιουργοί". Να υποχρεώνουμε την Fipresci να βλέπει τα πάντα και να ανέχονται αυτοί οι τέσσερις-πέντε άνθρωποι τις πιέσεις και τη φορτικότητα των "αδικαίωτων". Δηλαδή επειδή "βρέχει προχειρότητες" εμείς να μην κρατάμε ομπρέλα. Ν' ακούμε την ΕΡΤ να διακηρύσσει επίσημα ότι "θα πάψει να έχει εμβαλωματικό ρόλο το ντοκιμαντέρ στο πρόγραμμά" της και να βλέπουμε το οσκαρικό Taxi to the Dark Side [Ταξί για την σκοτεινή πλευρά] να κονταίνει από τα 106 στα 53 λεπτά και να ακούμε τους δύο αφηγητές, άγγλο και έλληνα, να κάνουνε διφωνικό δίδυμο.

Μετά από δεκατρείς "Νέους Ορίζοντες" και δέκα "Εικόνες του 21ου Αιώνα", μετά από τόσους και τόσους δημιουργούς και καλλιτέχνες που γνωρίσαμε μέσα από τις προτάσεις του κου Δημήτρη Εϊπίδη, χρειάζεται πάλι αυτός ο υπερήρωας να απολογηθεί για τις επιλογές του. Θα πρέπει να τον χτυπάμε κάτω απ' τη μέση διαρκώς και να τον πικραίνουμε, γιατί τον φθονούμε και γιατί απλά δεν μπορούμε να τον συναγωνιστούμε ούτε στο ελάχιστο. Κι ως γνωστόν, ό,τι αδυνατούμε να φτάσουμε σε επίπεδο και αξία, το πελεκάμε για να το κατεβάσουμε στο δικό μας χαμηλό ύψος.

Αντί να του δώσουμε τη δυνατότητα να μας διδάξει την τέχνη του οργανώνειν φεστιβάλ και τμήματα και αφιερώματα, αντί να τον προσκαλούμε συχνότερα στην πόλη μας και να ζητάμε κι άλλα αφιερώματα εκτός του "πολέμου των 10 ημερών". Αντί να τον υπερασπιζόμαστε με κάθε δυνατό τρόπο και να τον ευχαριστούμε δημοσίως και ιδιωτικώς για όσα έκανε, κάνει και θα εξακολουθεί να κάνει όσο είναι θαλερός.

Προτείνω λοιπόν για την επόμενη δεκαετία:
1. Να αναγορευτεί ο κ. Εϊπίδης διδάκτωρ του Τμήματος Κινηματογράφου και όχι μόνον τιμητικά. Να νοιώθει την υποχρέωση και τη δυνατότητα να μεταδίδει τις γνώσεις και τις εμπειρίες του σε νέους ανθρώπους, σπουδαστές, επίδοξους διοργανωτές και επαγγελματίες.
2. Να τεθεί τιμητικά επικεφαλής μιας, απαραίτητης πλέον, Κινηματογραφικής Λέσχης του Δήμου Θεσσαλονίκης με έδρα το κινηματοθέατρο Άνετον και να μας φέρνει εκεί ανεξάρτητα προγράμματα, δυο-τρεις ή και περισσότερες εβδομάδες το χρόνο. Είναι καιρός να κάνει κάτι σοβαρό για το σινεμά και ο Δήμος και γιατί όχι και η Νομαρχία, μέσα κι έξω απ' τα Δημήτρια. Ο χώρος υπάρχει και είναι εξοπλισμένος.
3. Να ανεξαρτητοποιηθεί το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ και να μεταφερθεί ουσιαστικά η έδρα του στην πόλη που το γέννησε, δηλαδή στην Θεσσαλονίκη, διατηρώντας φυσικά γραφείο και στην Αθήνα. Να πάψει πια αυτή η εξωτική και τουριστική σχέση, την οποία ανεχόμαστε με σταυρωμένα χέρια.

Προσδοκώ παντοιοτρόπως:
1. Να υπάρξει μια διαρκής σχέση και επικοινωνία του κ. Εϊπίδη με το κοινό, τα πανεπιστημιακά ιδρύματα και τους φορείς της πόλης, ώστε να μπορεί να αφουγκράζεται τον παλμό και να παίρνει ιδέες από οποιονδήποτε συναναστρέφεται "εντός και επί τα αυτά".
2. Να βοηθηθεί τοιουτοτρόπως και εμμέσως ώστε να επιλέγει τους συνεργάτες του από την Θεσσαλονίκη και -γιατί όχι;- να έχει τη δυνατότητα να αναδείξει ή να υποδείξει τους διαδόχους του μέσα από το, σήμερα παραγκωνισμένο ή παροπλισμένο, δυναμικό της. Αλλά και από τους αυριανούς αριστούχους της Σχολής Κινηματογράφου.
3. Να είναι το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ αυτόνομο και αυτοδιοικούμενο από φορείς της πόλης ώστε να μην καταπιέζεται ή συμπιέζεται καλλιτεχνικά, να μεγαλώσει κι άλλο η διεθνής απήχησή του και να μπορεί να διεκδικήσει ανταλλαγές και χρηματοδοτήσεις από μεγάλα ευρωπαϊκά προγράμματα, ανεξάρτητα από το τι θα κάνει το υπόλοιπο Φεστιβάλ Κινηματογράφου.

Και τώρα το λόγο έχουν οι τεκμηριωμένες ταινίες. Πολύ σημαντικά τα δυο αφιερώματα στον φιλανδό Halonen [με κορυφαίους τους "Κατακτητές της Κούβας" και το μάικλ-μουρικό "Η σκιά του ιερού βιβλίου"] και στην Creative Thinking των Berlinger και Sinofsky [με αιχμή το μεταιχμιακό Metallica: Some Kind of Monster και τη συνταρακτική "Φαιά ουσία" και τον παλαιό θριλερικό "Φύλακα του αδερφού μου"].

Πολύ δυνατό το τμήμα με τα μουσικά ντοκιμαντέρ. Τρόπος και μάθημα ζωής το "Χέβι μέταλ στη Βαγδάτη" των Eddy Moretti & Suroosh Alvi, "Το πανκ ζει" της Susan Dynner, το "Hair, Let the Sun Shine in" της Pola Rapaport, η "Γενιά '68" του Simon Brook και το "Αποτάξου το σατανά στη Νέα Ορλεάνη" του Peter Entell. Προσωπογραφίες ζωής τα "Wild Combination: Ένα πορτρέτο του Άρθουρ Ράσελ" του Matt Wolf, "Patti Smith: Dream of Life" του Steven Sebring και "Μαύρο άσπρο και γκρι" του James Crump.

Συνταρακτικές οι ιστορίες με παιδιά. Από το ζοφερό παρελθόν του ισλανδικού "Στην άκρη του κόσμου" των Ari Alexander Ergis Magnusson & Bergsteinn Bjorgulfsson στο ελπιδοφόρο σήμερα του βρετανικού "Κρατά με σφιχτά, άφησε με" της πάντα απρόοπτης Kim Longinotto. Από το αδιέξοδο "ABC Colombia" της Enrica Colusso στο διεξοδικό "Μόνος μέσα σε τέσσερις τοίχους" της Alexandra Westmeier. Μιντιακό μπαλαντέρ το "Κι ένα παιδί θα μπορούσε να το ζωγραφίσει αυτό" του Amir Bar-Lev.

Καλλιτεχνικές ανησυχίες, αποστάσεις και πλησιάσματα. Από τα "Εδάφη" του Λάρι Τάουελ και της Mary Ellen Davis στο "Δέντρο" του αργεντινού Gustavo Fontan. Από το χορογραφημένη "Πόλη των γερανών" της Eva Weber στη "Χαρά της ακινησίας" της Σάλι Γκρος των Albert Maysles & Kristen Nutile και στο υπέροχο "Ταξίδι των γραμμών" του Pietro Marcello. Από το αλά Εύα Στεφανή "Μη με παρεξηγήσεις" της Adina Pintilie στο υπερβατικό "Καθαρότητα υπεράνω όλων" του Jon Bang Carlsen. Προσέξτε πώς χρησιμοποιεί το ίδιο το μέσο της δουλείας του για να κρατήσει τον τρόμο σε απόσταση.

Ιστορίες πολιτικοκοινωνικής τρέλας. Επαναληπτικά διχοτομημένος "Ο ουρανός από κάτω μας" της ινδοπακιστανής Sarah Singh. Πανάκριβο το τίμημα για την "Τιμή της ζάχαρης" του Bill Haney [ας φάνε μέλι κύριε Haney]. Αυθαίρετο και αδικαίωτο το "Διαζύγιο αλά αλβανικά" της Adela Peeva. Σοκαριστικό το δόκανο του "Mr. Big" της Tiffany Burns. Τραγελαφική αυτή "Η τζιχάντ του έρωτα" του Parvez Sharma. Είναι τρελοί λέτε οι μωαμεθανοί γκέι και γκέισες ή είναι κι αυτοί αναγκαίοι;

Ασυμβίβαστες διαδρομές σ' έναν παράλληλο κόσμο. Χαλάλ, όχι χαράμ, "Η θυσία του γιου" του Yoni Brook. Ντάμα κούπα αλά καρτ ποστάλ "Το τελευταίο χαρτί" του Sylvain Biegeleisen. Surfwise ή streetwise η "Οικογένεια στο κύμα" του Doug Pray; Χιούμορ μέχρι τελικής μεταπτώσεως το "Άγγιξέ με κάπου που να το νιώσω" της Simone de Vries. Θέλει πολλά κότσια να λέγεσαι Κάλαχαν, να είσαι καθηλωμένος, να σκιτσάρεις τα χάλια σου μαζί με τ' άδικά μας και να λες στον τηλεφωνητή σου "αφήστε μήνυμα μετά τον χαρακτηριστικό πυροβολισμό" ενός μάγκνουμ.

Μίμης δη γκρηκ στο τυχοδιωκτικό "Live and let live" του Μανόλη Δημελλά, όταν οι σύγχρονοι αντιήρωες κερδίζουν ένα σπασμένο τούβλο πάνω στο χορταριασμένο κιβούρι τους. Μάνος δη σούπερ γκρηκ, κοινά θραύσματα δύο κατόψεων. Ολίγον άνισος αλλά ρυθμικός και συγκινητικός "Ο καθρέφτης και το μαχαίρι" του Δημήτρη Βερνίκου [πολύ Μελίνα χωρίς Νταντωνάκη], βιντεοκλίπ ταχύρυθμο το "Παρασκήνιο: Μάνος Χατζιδάκις - 18 κινούμενες εικόνες" με την αισχύλεια, τελεσίδικα πειθαναγκαστικά υπνοστεντόρεια, φωνή του Λάκη Παπαστάθη. Χάρτινα τα νυχοφέγγαρα.

Κι ένας βραβειακός ευρω-απολογισμός. Το φεστιβάλ έχει μόνο τα βραβεία κοινού ερυθρού σταυρού αλλά υπάρχουν κι άλλοι φορείς που δίνουν παράδες. 31.000 ευρώπουλα σε 7 ελληνικές παραγωγές έναντι μόλις 6.000 γιούρο στις δύο ξένες [As Seen Through These Eyes της Hilary Helstein και City of Cranes της Eva Weber]. Το διεθνές έγινε μπιρ παραδιών, αλλά οι ξένοι είναι υπεράνω. Αδικία εσωτερικής κατανάλωσης για να αποφεύγεται η αθρόα εξαγωγή συναλλάγματος; Έναντι ποίου αντικρίσματος; Το ευρω-τάλιρο έχει γωνίες διότι τα χαρτονομίσματα είναι ορθογώνια παραλληλόγραμμα. Καλό το τάλαντο αλλά και τα τάλαντα ουδείς εμίσησεν. Αταλάντευτα ουδείς.

Θα κλείσω την αυλαία μ' ένα τελευταίο "αποκομμένο βλέμμα", όχι τόσο πρωτότυπο ή πρωτοπόρο, αλλά τουλάχιστον χιουμοριστικά απευκταίο. Δεν "Αρκεί να φαίνονται ωραία" του δικού μας θυμόσοφου Θόδωρου Κάρπεντερ, θέλουμε να είναι, όλα κιόλα.

Τεκμηριωμένη εργογραφία

Kuuban Valloittajat [Κατακτητές της Κούβας/ Conquistadors of Cuba, Φιλανδία 2005, 88'] του Arto Halonen
Pyhan Kirjan Varjo [Η σκιά του ιερού βιβλίου/ Shadow of the holy book, Φιλανδία 2007, 90'] του Arto Halonen
Metallica: Some kind of monster [ΗΠ 2003, 140'] των Joe Berlinger & Bruce Sinofsky
Brother's keeper [Φύλακας του αδερφού μου, ΗΠ 1992, 105'] των Joe Berlinger & Bruce Sinofsky
Gray matter [Φαιά ουσία, ΗΠ-Γαλλία 2004, 59'] του Joe Berlinger
Heavy metal in Baghdad [Χέβι μέταλ στη Βαγδάτη, ΗΠ 2007, 84'] των Eddy Moretti & Suroosh Alvi
Punk's not dead [Το πανκ ζει, ΗΠ '07, 97'] της Susan Dynner
Hair, let the sun shine in [ΗΠ-Γαλλία 2007, 55'] της Pola Rapaport
Generation 68 [Γενιά '68, Γαλλία 2007, 60'] του Simon Brook
Shake the devil off [Αποτάξου το σατανά στη Νέα Ορλεάνη, Ελβετία 2007, 99'] του Peter Entell
Wild combination: A portrait of Arthur Russell [Ένα πορτρέτο του Άρθουρ Ράσελ, ΗΠ '07, 71'] του Matt Wolf
Patti Smith: Dream of life [ΗΠ '07, 109'] του Steven Sebring
Black white + gray [Μαύρο, άσπρο και γκρι: Ένα πορτραίτο των Σαμ Ουάγκσταφ και Ρόμπερτ Μέηπλθορπ, ΗΠ-Ελβετία 2007, 77'] του James Crump
Syndir Feoranna [Στην άκρη του κόσμου/ At the edge of the world, Ισλανδία '07, 92'] των Ari Alexander Ergis Magnusson & Bergsteinn Bjorgulfsson
Hold me tight let, me go [Κρατά με σφιχτά, άφησε με, ΗΒ 2007, 100'] της Kim Longinotto
ABC Colombia [ΑΒΓ Κολομβία, Γαλλία-Ιταλία '07, 75'] της Enrica Colusso
Allein in Vier Waenden [Μόνος μέσα σε τέσσερις τοίχους/ Alone in four walls, Γερμανία 2007, 85'] της Alexandra Westmeier
My kid could paint that [Κι ένα παιδί θα μπορούσε να το ζωγραφίσει αυτό, ΗΠ 2006, 84'] του Amir Bar-Lev
Territories [Εδάφη, Καναδάς 2007, 64'] της Mary Ellen Davis
El arbol [Το δέντρο/ The tree, Αργεντινή 2006, 65'] του Gustavo Fontan
City of cranes [Η πόλη των γερανών, ΗΒ 2007, 14'] της Eva Weber
Sally Gross -The pleasure of stillness [Η χαρά της ακινησίας, ΗΠ '07, 57'] των Albert Maysles & Kristen Nutile
Il passagio della linea [Το ταξίδι των γραμμών/ Crossing the line, Ιταλία '07, 57'] του Pietro Marcello
Nu te supara, dar... [Μη με παρεξηγήσεις/ Don't get me wrong, Ρουμανία '07, 50'] της Adina Pintilie
Purity beats everything [Καθαρότητα υπεράνω όλων, Δανία 2007, 51'] του Jon Bang Carlsen
The sky below [Ο ουρανός από κάτω μας, Ινδία-Πακιστάν '07, 75'] της Sarah Singh
The price of sugar [Η τιμή της ζάχαρης, ΗΠ 2007, 90'] του Bill Haney
Razvod po Albanski [Διαζύγιο αλά αλβανικά/ Divorce albanian style, Βουλγαρία 2007, 66'] της Adela Peeva
Mr. Big [Μίστερ μπιγκ, Καναδάς 2007, 89'] της Tiffany Burns
A jihad for love [Η τζιχάντ του έρωτα, ΗΠ-ΗΒ-Γαλλία-Γερμανία-Αυστραλία 2007, 81'] του Parvez Sharma
A son's sacrifice [Η θυσία του γιου, ΗΠ 2006, 27'] του Yoni Brook
Haglouya Haahrona [Το τελευταίο χαρτί/ The last card, Ισραήλ 2007, 77'] του Sylvain Biegeleisen
Surfwise [Οικογένεια στο κύμα, ΗΠ 2007, 93'] του Doug Pray
Touch me someplace I can feel [Άγγιξέ με κάπου που να το νιώσω, Ολλανδία 53', 2007] της Simone de Vries
Live and let live [Ζήσε κι ας τους να ζουν, Ελλάς 2008, 57'] του Μανόλη Δημελλά
Ο καθρέφτης και το μαχαίρι [The mirror and the knife, Ελλάς 2008, 90'] του Δημήτρη Βερνίκου
Παρασκήνιο: Μάνος Χατζιδάκις - 18 κινούμενες εικόνες [Backstage: Manos Hadjidakis - 18 moving images,, Ελλάς 2007, 51'] του Λάκη Παπαστάθη
As seen through these eyes [Μες απ' αυτά τα μάτια, ΗΠ 2007, 70'] της Hilary Helstein

Πες κι άλλα, αν θες

Όλα se7en blog γκαλερί  
Εϊπίδης και Νέα συνέντευξη  
Next 10 years άφτερ άουρς