Tom Tom Tykwer Club

Τον Τομ Τύκβερ τον πρωτογνωρίσαμε το 1998, όταν το Φεστιβάλ Κινηματογράφου μας έφερε το σπιντάτο "Τρέξε Λόλα, τρέξε". Είδαμε την Φράνκα Ποτέντε, την αεικίνητη Λόλα του τίτλου, να τρέχει ασταμάτητα να προλάβει κάτι που - ναι μεν - ήταν συγκεκριμένο, δεν ήταν όμως κι απόλυτο. Το τριπλό τέλος μιας τριπλής εκδοχής μιας τριπλής παραλλαγής, έμοιαζε καταπληκτικά φυσιολογικό, σαν τη νέα υβριδική μουσική, τον μεταλλαγμένο ήχο μιας πειραγμένης και χαοτικής εποχής. Ο Τύκβερ κάνει σινεμά όπως κάνει και μουσική. Οι νότες κι οι εικόνες που γράφει, μαγειρεύονται στην μονταζιέρα ή στο μίξερ, ανακατώνονται μαγικά, μετουσιώνονται και τήκονται πυρηνικά, γίνονται μάγμα και μια ασυγκράτητη electro-λάβα που διαστρέφει γλυκά κάποια ανύποπτα εγκεφαλικά κύτταρα.

Το βιογραφικό του είναι μόλις 36 ετών. Έσκασε μύτη (ή μήπως πάτησε το πόδι του πρώτα;) στον κόσμο αυτό, σε κάποιο μαιευτήριο του Βούπερταλ το 1965. Στα δεκατέσσερά του έπιασε (καλή) δουλειά σ' έναν τοπικό κινηματογράφο, που λέγεται "Cinema". (Ο ιδιοκτήτης ντρεπόταν να βάλει τ' όνομα του στην ταμπέλα. Ενώ αν λεγόταν Μπήτας, Φαργκάνης, Βακούρας ή Ευκαρπίδης θ' άλλαζε το πράμα). Έχοντας τα κλειδιά της αίθουσας, κλεινόταν μόνος του μέσα τα βράδια και έβλεπε ξανά και ξανά, μια κόπια του "Blade Runner" (εύγε νέε μου), που ανήκε στο μόνιμο ρεπερτόριο της αίθουσας. Τέλειωσε και το σχολείο με βαθμό 3,6 (με βάση το 6 και άριστα το 1). Έκανε και την 'κοινωνική του θητεία' στην Φρανκφούρτη και μετά πήγε στο Βερολίνο, όπου δούλεψε επί μια δεκαετία στο σινεμά Moviemento του Kreuzberg.

Στο ιδανικό αυτό κινηματογραφικό προάστιο του Βερολίνου θα γνωρίσει τους κατοπινούς συνεργάτες της ομάδας X-Filme Creative Pool (ιδρυθείσα το 1994). Τον συνιδρυτή και παραγωγό Stefan Arndt και τους σκηνοθέτες του νέου γερμανικού κύματος, Wolfgang Becker (Das Leben ist eine Baustelle / Life Is All You Get) και Dani Levy (Die Mediocren, Stille Nacht / Silent Night, Meschugge / The Giraffe). Έχει προηγηθεί το ντεμπούτο του στο Hof Film Festival με την μικρού μήκους "Because" (1991) και η μεγάλου μήκους "Die todliche Maria" (Deadly Maria, 1993). Το 1996 συνυπογράφει το σενάριο του "Das Leben ist eine Baustelle" και το 1997 σκηνοθετεί το "Winterschlafer" (Wintersleepers). Ένα χρόνο μετά θα έρθει το πασίγνωστο πια "Lola rennt", στα γυρίσματα του οποίου θα ερωτευτεί παράφορα την πρωταγωνίστρια Franka Potente.

Οι επιρροές του προέρχονται από το σινεμά του Χονγκ Κονγκ που κι αυτό είναι επηρεασμένο από τον αμερικάνικο κινηματογράφο των σέβεντις. Του αρέσουν οι δημιουργικές μεταστροφές και μετεγγραφές των χονκονέζων. Ενώ ξεσηκώνουν τις ιδέες τους από ταινίες αργές, σαν το "Μπούλιτ", τον "Ταξιτζή", τον "Άνθρωπο απ' τη Γαλλία", ή τα φιλμ του Μπούρμαν και του Ήστγουντ της ίδιας περιόδου, δίνουν στις δικές τους ταινίες μια απίστευτη επιτάχυνση. Όλα γίνονται με ιλιγγιώδη ταχύτητα, ώστε να μην είναι πλέον αναγνωρίσιμα τα όποια δάνεια. Φυσικά η δράση βρίσκεται πάντα σε πρώτο πλάνο, αλλά μέσα σ' αυτόν τον καταιγισμό αναπτύσσονται ισχυροί και ρεαλιστικοί χαρακτήρες.

Ο Τύκβερ θέλει τους χαρακτήρες του στιβαρούς και γρανιτένιους αλλά δεν του αρέσει να αποκαλύπτονται αμέσως. Ο θεατής πρέπει ν' αλλάζει άποψη γι' αυτούς στην διάρκεια της ταινίας. Στο "Winterschlafer" (1997) αυτό συμβαίνει συχνά. Στην "Λόλα" επίσης. Μόνο που σ' αυτήν την τελευταία, το παιχνίδι γίνεται όχι μόνο στην δράση αλλά και στον χρόνο και στη φόρμα. Μια ιστορία 20 λεπτών επιμηκύνεται και καταλαμβάνει μιάμιση ώρα ταινίας. Τα κενά που δημιουργούνται παραγεμίζονται με παραλλαγές και μια δαιδαλώδη εξερεύνηση διαφορετικών χρονικών μονοπατιών. Ένα ταξίδι στον ψευδοχρόνο που καμπυλώνει φιλμικά και στρεβλώνει την διαδοχή των γεγονότων, δημιουργώντας μια όαση αντικατοπτρισμών, μια οπτική αναπαράσταση του φαινομένου Ντόπλερ. Η φόρμα επίσης κακοπαθαίνει: κατακερματίζεται, μπολιάζεται με καρτούν (Η Λόλα τρέχει όπως ο Μπαρτ Σίμσον), λιώνει και ξαναχύνεται σε νέο καλούπι.

Επίσης λατρεύει τα οπτικά εφέ. Του αρέσει να ξεγελάει οπτικά τον θεατή. Πότε με κάποιο 'εξωγήινο' τρικ που αυτο-πολλαπλασιάζεται και αυτοκαταστρέφεται. Και πότε με σκηνές αριστοτεχνικά φτιαγμένες, που δημιουργούν την ψευδαίσθηση ενός καλοβαλμένου εφέ, αλλά είναι γυρισμένες στην πραγματικότητα και κουρντισμένες τέλεια μέσα από τις πολλές επαναλήψεις. Η πτώση του τύπου στο κενό στους "Wintersleepers", ενώ το πλάνο πετάει από πάνω του σαν αεροπλάνο (το πλάνο του αέρος, αν έχετε ακουστά), είναι αληθινή σκηνή, που γυρίστηκε καμιά τριανταριά φορές για να πετύχει απόλυτα. Και μη νομίσει κάποιος ότι χρειάζονται τα τρελά λεφτά για τέτοιες παραγωγές. Η ως άνω ταινία στοίχισε 4,8 εκατομμύρια μάρκα ενώ η "Λόλα" μόλις 3 μύρια του ιδίου νομίσματος (δεν ξέρω αν σ' αυτά υπολογίζονται και τα χρήματα που τσεπώνουν οι ήρωες στο τέλος της ταινίας).

Το συνεργείο βέβαια δεινοπάθησε και στις δύο περιπτώσεις. Τα γυρίσματα στην πρώτη, γίνανε σ' ένα χιονισμένο βουνό, όπου το χιόνι δεν βρισκόταν ποτέ στη σωστή θέση και στην απαιτούμενη ποσότητα. Νταλίκες το μεταφέρανε από δω κι από κει. Με εξήντα ανθρώπους να περιμένουν εντολές και τον σκηνοθέτη να μην ξέρει κατά που φυσάει ο άνεμος, η κατάσταση δεν ήταν διόλου ιδανική. Δεν ήταν καν βολική, διότι όταν ήθελε κακοκαιρία είχε λιακάδα κι όταν ήθελε ήλιο είχε χιονοθύελλα. Και δεν διέθετε τρεις τόνους υπομονή, όπως ας πούμε ο Αγγελόπουλος ή ο Βούδας (απλά έτρεχε πάνω κάτω σαν Κούδας). Στην "Λόλα" η τρέλα ήταν άλλου είδους. Ένα ολόκληρο συνεργείο έπρεπε να τρέχει πίσω από μια τρελή που κάνει την τρεχάλα της ζωής της. Κι επιπλέον να φαίνεται πως τρέχει συνεχώς, χωρίς σταματημό, επί 20 λεπτά με σταθερό ελαφρά επιταχυνόμενο ρυθμό.

Το ίδιο καθοριστική θεωρεί και τη μουσική, την οποία συνθέτει μόνος του. Η ηχητική μπάντα της "Λόλας" είναι απλά υπέροχη. Κλασικά στοιχεία και ενορχηστρώσεις εγχόρδων αναμειγνύονται με τέκνο μπίτια, σαμπλς, κομμάτια διαλόγου, θόρυβο κι ότι άλλο κολλάει στο μυαλό. Πέντε διαφορετικά είδη μουσικής ανακατεύονται στην ίδια μαρμίτα. Το χαρμάνι χύνεται και στερεοποιείται πάνω στο σελουλόιντ. Η μουσική αρχίζει να γράφεται μαζί με το σενάριο και προχωράει παράλληλα με τα γυρίσματα για να διατηρεί τον ίδιο παλμό. Όλο το συνεργείο δουλεύει σαν μια μπάντα. Πρόβες και γυρίσματα, δράση και αντίδραση, ρυθμικοί παλμοί και παλμικές κινήσεις. Ανάλογα ισχύουν και για τους "Wintersleepers", όπου οι ρυθμοί είναι βέβαια πιο μινιμαλιστικοί, πιο κουλ. Αργά τέμπο, τέκνο, bass'n'drum. Η μουσική ενίοτε χαμηλώνει τελείως αλλά δεν εξαφανίζεται. Υποβόσκει στο βάθος των διαλόγων.

Του αρέσει πολύ να παίζει μουσικά με τις έννοιες 'μεγαλείου' και της 'οικειότητας'. Να επενδύει ένα σχεδόν επιβλητικό μουσικό έργο με ένα γνώριμο ηχόχρωμα, μια ανατρεπτική ατομικότητα, μια προσέγγιση του καθενός από μας με στόχο την ακούσια εισβολή. Τα ακούσματά του είναι ποικιλοτρόπως ανάλογα. Underworld, Autechre, Massive Attack, Wim Mertens, Mika Vainio, Panasonic, αλλά και οι συμπατριώτες του Mouse On Mars, Kreidler, Funkstorung, Notwist. Με τους τελευταίους μάλιστα, συνεργάστηκε όταν έκανε της παραγωγή της ταινίας "Absolute Giganten" (1999). Η μουσική τους, αυτός ο 'τεράστιος' ήχος που χτίζεται πάνω στα πνευστά, αγκάλιασε τους τρεις ήρωες του κωμικού αυτού φιλμ, που κάθε άλλο παρά γιγάντιοι είναι.

Τώρα επιστρέφει με την "Πριγκήπισσα και τον πολεμιστή" (Der Krieger und die Kaiserin, 2000) όπου και πάλι πρωταγωνιστεί η Φράνκα Ποτέντε. Αρχικά βλέπουμε δυο ανεξάρτητες ιστορίες της Σίσυ (Φράνκα) και του Μπόντο. Αυτός μένει με τον αδερφό του και μαζί σχεδιάζουν μια ληστεία τραπέζης. Αυτή είναι νοσοκόμα σε ψυχιατρείο και το πιο συναρπαστικό πράμα στη ζωή της είναι ένα γράμμα. Έπειτα έρχεται μια (μοιραία ή τυχαία;) σύγκρουση. Της σώζει τη ζωή και εισβάλει στο κόσμο της περνώντας τα σύνορα της λογικής. Όλοι μιλούν για μια σπουδαία ερμηνεία της Ποτέντε, που υποδύεται μια ήσυχη, μα παθιασμένη ηρωίδα, εκ διαμέτρου αντίθετη με την Λόλα. Οι θεατές περνάνε καλά, μιλάνε με καλά λόγια για το σενάριο κι ακόμα καλύτερα για την μουσική. Η πορεία της όμως στα φεστιβάλ ήταν απογοητευτική και οι κριτικοί έγραψαν σχόλια αποθαρρυντικά έως και θαπτικά. Ίδωμεν.

Ταινιοθήκη

Because (1990) σκηνοθεσία
Epilog (1992) σενάριο, σκηνοθεσία, μουσική, παραγωγή
Die Todliche Maria (Deadly Maria, 1994) σενάριο, σκηνοθεσία, μουσική, παραγωγή
Winterschlafer (Winter Sleepers, 1997) σενάριο, σκηνοθεσία, μουσική
Das Leben ist eine Baustelle, (Life Is All You Get, 1997) σενάριο, σκηνοθεσία
Lola rennt (Run Lola Run, 1998) σενάριο, σκηνοθεσία, μουσική
Absolute Giganten (Gigantics, 1999) παραγωγή
Der Krieger und die Kaiserin (The Princess and the Warrior, 2000) σενάριο, σκηνοθεσία, μουσική
Heaven (2001) σκηνοθεσία.

ΥΓ1: Frank/franco θα πει ειλικρινής, ευθύς, ντόμπρος, άδολος. Potente στα ιταλικά σημαίνει πανίσχυρος, πολύ δυνατός. Ο αδερφός της, τρία χρόνια μικρότερος, ήταν φιλάσθενος από γεννησιμιού του. Τον ζήλευε γιατί συγκέντρωνε την προσοχή και τη συμπάθεια όλων. Η ίδια συνήθιζε να υπερβάλλει στις αντιδράσεις της και να σκηνοθετεί αυτοσχέδιες παραστάσεις για να τραβά τα βλέμματα από τον άρρωστο αδερφό της. Η μικρή Φράνκα έθεσε γερές βάσεις στο σχολείο Otto Falckenberg του Μονάχου, στο περίφημο German Gymnasium και στη διάσημη σχολή θεάτρου του Lee Strasberg. Ηθοποιός έγινε μέσα σε μια τουαλέτα. Καθόταν σε κάποιο μπαρ και μια γυναίκα την κοιτούσε επίμονα. Έκανε να φύγει, αλλά πριν θέλησε να πάει στην τουαλέτα. Εκεί είδε την ίδια γυναίκα να την κοιτάει μέσα απ' τον (γερό) καθρέφτη και να την ρωτά "πως θα περιέγραφε τον εαυτό της με μια πρόταση". Ήταν κινηματογραφική ατζέντισσα.
ΥΓ2: Το επόμενο σχέδιο του Τομ λέγεται "Heaven" (2001) και είναι ένα σενάριο που δούλευε ο Krzysztof Piesiewicz μαζί με τον μακαρίτη Krzysztof Kieslowski, πριν ο εκλιπών να προδοθεί απ' την καρδιά του. Ως πρωταγωνίστρια φέρεται η Cate Blanchett. Το στόρι την θέλει να παίρνει το νόμο στα χέρια της προκειμένου να συλλάβει τον δολοφόνο του άντρα της, να συλλαμβάνεται για φόνο και να ερωτεύεται τον μπάτσο του τμήματος. Ξέρω ότι κάποιοι απαιτητικοί κρατάτε ήδη μικρό καλάθι. Το ζητούμενο είναι τι θα βάλουμε μέσα; Πετροκέρασα ή βατόμουρα;

Παραπομπές

Tom Tykwer online site club
Tykwer-view
Lola rennt γερμανιστί
Run Lola run στην Sony Classics
Η επίσημη Πριγκήπισσα γερμανιστί
Ο επίσημος Πολεμιστής γερμανιστί
Κι άλλη συνέντευξη με τον Tom;