Βαλς με τον Μπασίρ του Ari Folman

[Vals Im Bashir / Waltz with Bashir, Ισραήλ 2008, 90']

Ο βρόμικος πόλεμος και πάλι στο επίκεντρο [θαρρείς και υπάρχει καθαρός]. Ο σφαγιασμός των Παλαιστίνιων στα στρατόπεδα Σάμπρα και Σατίλα, για τον οποία έχουμε τόσα ακούσει και δει μικρότεροι. Κάποιοι πολύ νέοι μάλλον δεν έχουν ιδέα για τι πράμα μιλάω. Γράψτε "Sabra and Shatila massacre" στο YouTube να τα δείτε. Οι παλιές πληγές ξεχάστηκαν [δεν επουλώθηκαν] γιατί τώρα χαίνουν άλλες νεότερες.

Εδώ βέβαια μας λένε ότι ο ισραηλινός στρατός κράταγε φαναράκι και ότι οι στρατιώτες του έχουν τύψεις επειδή σκότωσαν κάποια σκυλιά που θα φανέρωναν την ύπαρξή τους [σκυλιά είναι και οι εχθροί, θα μου πείτε]. Αλλά οι πρόσφατες και όχι μόνον ενέργειες των εβραίων στην περιοχή, άλλα φανερώνουν: ότι δεν επιθυμούσαν ποτέ τους την ειρηνική ανεκτική συνύπαρξη κι ότι το μόνο που θέλουν είναι να τους ξεφορτωθούν όλους και να μείνουν μόνοι τους, παρότι κατσικώθηκαν στο σβέρκο των ντόπιων μόλις στα μέσα του 20ου αιώνα.

Πρόκειται για ένα άκρως ενοχλητικό ντοκιμαντέρ γυρισμένο σε καρτούν. Συνήθως το στόριμπορντ μιας ταινίας σχεδιάζεται σε σκίτσα πάνω στα οποία βασίζονται τα γυρίσματα. Εδώ έχουμε μια ιδιόμορφη αντιθετοαναστροφή: αρχικά ο "Μπασίρ" γυρίστηκε σαν ταινία η οποία χρησιμοποιήθηκε κατόπιν ως στόριμπορντ πλάνων για το σχεδιασμό του κινούμενου σχέδιου. Ο καλλιτέχνης Νταβίντ Πολόνσκι και το επιτελείο του σχεδίασαν το animation με ένα συνδυασμό χειροποίητων σκίτσων και ψηφιακών τεχνικών, ώστε να αποκτήσει αυτήν τη μοναδική και πρωτότυπη φόρμα.

Όμως οι πρωτοτυπίες δε σταματούν στη μορφή. Η ηχητική μπάντα περιλαμβάνει γνωστές εμβληματικές επιτυχίες [Enola Gay των OMD, This is not a Love song των PiL] που σβήνουν γρήγορα ανακατωμένες με νέα άσματα και ορχηστρικές ρεβεράντζες του πιανίστα Max Richter, ώστε να εγείρει ανάμεικτα συναισθήματα και να υπηρετεί ιδανικά την εικόνα. Το μοντάζ αναμοχλεύει ξεχασμένες θύμησες και εφιάλτες που σιγά-σιγά ξεδιαλύνουν μέχρι να μείνει ατόφια η σκληρή πραγματικότητα.

Και φυσικά τα μεγαλύτερα ρίσκα βρίσκονται σε αυτό καθαυτό το περιεχόμενο. Πρωταγωνιστές αυτού του σχεδίου είναι ο ίδιος ο σκηνοθέτης και οι παλιοί του σύντροφοι. Όλοι τους κι ένας-ένας έχουν ξεχάσει επιλεκτικά αυτές τις ζοφερές καταστάσεις που βίωσαν στα 18-19 χρόνια ως φαντάροι ενός ταπεινωτικού πολέμου. Οι Ερινύες τον καταδιώκουν κι οι ψυχαναλυτές συστήνουν στον Άρι να βρει τους συμπολεμιστές του [σκορπισμένους πια σε μέρη μακρινά] και να ακούσει ποια είν' αυτά τα ζοφερά γεγονότα που έχει απωθήσει στο υποσυνείδητό του.

Ερχόμενος κατ' αντιπαράστασιν με έναν προς έναν εξ αυτών, ο Άρι πρέπει να θυμηθεί. Τότε βιάστηκε να ξεχάσει για να συνεχίσει να ζει. Όπως κι άλλοι εξάλλου. Τώρα πρέπει πάλι να θυμηθεί για να μη βασανίζεται από τα φαντάσματα του παρελθόντος. Και για να αποτινάξει τις ενοχές. Ο δρόμος είναι αγκαθωτός και επώδυνος και ο Φόλμαν καταφέρνει μετά δυσκολίας να κρατήσει σχετικά ίσες αποστάσεις [χμ]. Τουλάχιστον δεν επιχειρεί να προκαταβάλει κανέναν κι αφήνει σε μας τα συμπεράσματα και τις κρίσεις, αψηφώντας το "ίνα μη κριθείτε".

Κι όσοι υποπτεύονται πως το κινούμενο σχέδιο εξωραΐζει πράγματα και καταστάσεις δεν έχουν παρά να κάνουν λίγη υπομονή μέχρι το τελικό πλάνο και την αποκάλυψη της αλήθειας. Αν και δεν πιστεύω πως μπορούν να είναι προετοιμασμένοι...