Ισλανδική σάγκα: οι τρεις μάγοι και τα δώρα τους

1997. Η Θεσσαλονίκη είναι Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου μεσουρανεί. Οι Νέοι Ορίζοντες του Δημήτρη Εϊπίδη μας παρουσιάζουν στο 3x3 τον ντοκιμαντερίστα Errol Morris εξ Αμερικής, τον αλγερινό gypsy king Tony Gatlif [κάτι μεταξύ ντοκιμαντέρ και εποποιίας των τσιγγάνων] και τον ισλανδό καουμπόη Fridrik Thor Fridriksson [που ξεκίνησε με ντοκιμαντέρ αλλά το γύρισε στα αλαφροϊσκιωτα ισλανδικά έπη].

Βλέπουμε, τότε, τρεις ταινίες μυθοπλασίας του χαϊδευτικά αποκαλούμενου Φρίκκι και παθαίνουμε πλάκα με τη χώρα προέλευσής του, τη συμβίωση κατοίκων και ξωτικών, την τρέλα που τους κυβερνά, την απίθανη εσωτερική τους διάσταση και τη φευγάτη ενδοχώρα των. Αλλά κι ο Φρίντρικσον τρώει μια φρίκη όταν, ψιλομεθυσμένος ένα βράδυ στο Μύλο, πέφτει και κουτουλάει το κεφάλι του, μένοντας στην Θεσσαλονίκη μια βδομάδα παραπάνω με διάσειση στο νοσοκομείο. Στην προκειμένη περίπτωση είναι ευτύχημα που "η μοίρα περπατάει λαφριά" κι ουχί βαριά κι ασήκωτη.

Ποιες ήταν, λοιπόν, αυτές οι τρεις ταινίες που έβαλαν τη χώρα του στο χάρτη των ονειρεμένων προορισμών μας;

"Τα παιδιά της φύσης" [Born natturunnar / Children of Nature, 1991, 85'] μας έδειξαν [προφητικά άραγε;] την κατάρα της μαζικής αστυφιλίας και την ευλογία της επιστροφής στους αγρούς. Με πόθο, πάθος και δίψα για αληθινή ζωή κι έναν αξιοπρεπή θάνατο. Ήταν υποψήφια για ξενόγλωσσο όσκαρ, κέρδισε βραβείο Φήλιξ για τη μουσική κι αγαπήθηκε από κοινό και κριτικούς.

Ο "Πυρετός στον πάγο" [A koldum klaka / Cold Fever, 1995, 85'] μας παρουσίασε τη συνάντηση δυο, εκ διαμέτρου αντίθετων, κόσμων και πολιτισμών. Ο ιάπωνας μεγαλουπολίτης υπάλληλος παρατάει τις διακοπές του στη Χαβάη για να τελέσει το μνημόσυνο των γονιών του που πνίγηκαν σ' ένα ποτάμι σε μια πολύ παράξενη χώρα στην άλλη πλευρά της γης. Μείναμε άναυδοι, εμβρόντητοι και ενεοί με την δύναμη και την ενέργεια του διαφορετικού. Ο ύμνος στη διαφορά και τη σημασία της.

Και "Το νησί του διαβόλου" [Djoflaeyjan / Devil's Island, 1996, 103'] που μας πήγε πίσω στη δεκαετία του '50 και μας μεταμόρφωσε ένα εγκαταλελειμμένο αμερικανικό στρατόπεδο σε παραγκογειτονιά του Ρέικιαβικ. Με τις γλυκόπικρες καθημερινές του ιστορίες, με πάθος κι αγώνα για επιβίωση, αλλά και με την άγρια πατίνα μιας, καθόλου συμβατικής, ταινίας εποχής. Ανείπωτη συγκίνηση και χαρά κινηματογραφική κι όχι μόνο. Νυν υπέρ πάντων ο άνθρωπος.
Κοινές συνισταμένες και των τριών οι ερμηνείες του ηθοποιού Gisli Halldorsson και οι μουσικές του Hilmar Orn Hilmarsson. Σήμα κατατεθέν θα έλεγα τα σάουντρακ του Χίλμαρ. Στο "Νησί του διαβόλου" ανατέλλει και το άστρο του Baltasar Kormakur που κρατάει γερά έναν σημαντικό ρόλο. Πίσω όμως απ' αυτές κι απ' τις επόμενες κρύβεται η σεναριακή συνεργασία του Φρίκκι με δυο πολύ σπουδαίους συγγραφείς συμπατριώτες του, τον Einar Mar Gudmundsson [Children Of Nature, Angels Of The Universe, Movie Days] και τον Einar Karason [White Whales, Devil's Island, Falcons].

Τρία χρόνια μετά οι Νέοι Ορίζοντες μας ετοίμασαν ένα διπλό χτύπημα χαράς.

"Οι άγγελοι του σύμπαντος" [Englar Alheimsins / Angels of the Universe, 2000, 97'] του Φρίκκι με πρωταγωνιστή τον Μπαλτάσαρ, άνοιξαν τις πόρτες, βγήκαν απ' τα ιδρύματα και μας έδωσαν τα φτερά τους χωρίς αντάλλαγμα, για να πετάμε μαζί κάθε φορά που τους σκεπτόμαστε. Πάνω απ' τους μισούς ισλανδούς είδαν την ταινία αυτή, όμως το ίδιο συγκλονισμένοι ένοιωσαν κι οι θεατές σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Η σύμπραξη Orn Hilmarsson και Sigur Ros στη μουσική επένδυση βοήθησε τα μάλλα.

Αλλά κι ο Μπαλτάσαρ άνοιξε τα δικά του φτερά γράφοντας και σκηνοθετώντας το "101 Reykjavik" [2000, 100'], βασισμένος πάνω στο μαύρο κόμικ διήγημα του Hallgrimur Helgason. Ο τίτλος, ο ταχυδρομικός κώδικας της πόλης, παραπέμπει και στις σχέσεις ενός προς έναν των ηρώων με την περιβόητη Λόλα [η Victoria Abril σε πολύ μεγάλα κέφια]. Οι σλάκερς όλου του κόσμου βρήκαν μια αδελφή ψυχή. Ο Damon Albarn παράφρασε μουσικά τους Kinks.

Πέρασαν κι άλλα τρία χρόνια. Πάλι από τους Νέους Ορίζοντες, γνωρίσαμε έναν ισλανδό σκηνοθέτη της "τρίτης γενιάς", γεννημένο στη Γαλλία και σπουδαγμένο στη Δανία. Ο Νόι ο αλμπίνος [Noi albinoi / Noi the Albino, 2003, 93'] του Dagur Kari Petursson μας μελαγχόλησε, μας διασκέδασε, μας υπογείωσε και μετά μας απογείωσε με την "Ονειρεμένη απόδρασή" του. Έγκλημα και τιμωρία αλά ισλανδικά. Τσάπλιν, Όλτριτζ και Κάπρα υπό τη σκέπη ενός θεόρατου βουνού.

Φέτος οι ισλανδοί [μπορούμε να πούμε ότι] ξανάρχονται. Ο Dagur Kari ξαναχτυπά καλύτερος και απολαυστικότερος. Το μαυρόασπρο "Dark Horse" [Voksne mennesker / Grown-up People, 2005, 109'] μας άφησε καταγοητευμένους. Αν και θα μπορούσε να είναι βουτηγμένο στο χρώμα, χρειάζεται μόλις ένα φωτογραφικό στιγμιότυπο έγχρωμο πλάνο για να αφήσει την ελπίδα να πετάξει στο φως του ήλιου. Τα καλύτερα έχω να προσθέσω για τη μουσική των Slow Blow [φέρτε μου το σάουντρακ], τις ερμηνείες, τη φωτογραφία, την ατμόσφαιρα και το ύφος της ταινίας.

Μην ξεχνάμε όμως και τον μεγάλο πιονιέρο, του οποίου το λυρικό αριστούργημα "Niceland" [Naesland, 2003, 87'] είδαμε πέρσι [πού αλλού;] στους τελευταίους Νέους Ορίζοντες. Ο Fridriksson κι ο Mugison βάζουν την τέχνη τους, το ιδιόρρυθμο και χαρακτηριστικό τους χιούμορ, το παιχνίδι ανάμεσα στην τρέλα και την φρονιμάδα, τα σταυροδρόμια της παράδοσης και της ανάπτυξης, το καθάριο βλέμμα, τη γοητεία της υπέρβασης, τις σιωπές, τις αναμονές και τις απρόσμενες εξάρσεις. Η ποίηση δεν είναι άπιαστη ούτε ακατάληπτη. Εξάλλου δε χρειάζεται να την καταλάβεις, αρκεί να την νοιώσεις. Είναι απλή, αφαιρετική κι όμως τόσο δυσεύρετη στις μέρες μας.

Κι ακόμα δεν είδαμε το μικρό ταξίδι στο ουρανό [A Little Trip to Heaven, 2005] του Κόρμακουρ.

Δια-δώρα

Ο κινη-μάγος Μπαλτάσαρ
Angels of the Universe + 101
Ο ονειρεμένος δραπέτης Noi albinoi
Οι Νέοι Ορίζοντες του 45ου ΦΚΘ
Nice in Iceland
Ο Νώε και η υπόγεια κιβωτός του
Ενήλικες και ώριμοι άνθρωποι
Ω! είν' ωραία εις το Ρέικιαβικ

Αφιερωμένο σ' έναν άγγελο που επέστρεψε στο σύμπαν του πριν από δυο χρόνια. Θυμάμαι πολύ καλά εκείνη την τελευταία μας νυχτερινή πτήση.