Κοτόπουλο με δαμάσκηνα και άλλες πολιτικές συνταγές
Σινεμαγειρέματα γεμάτα αναμνήσεις
"Δεν ήθελα να κάνω ένα δεύτερο Περσέπολις, δεν ήθελα να κάνω μια πολιτική ταινία. Κάναμε [με τον Vincent] μια ερωτική ταινία για έναν άνδρα που πεθαίνει από ανεκπλήρωτο έρωτα στην δεκαετία του '50 στην παλιά καλή ιρανική δημοκρατία". Αυτά πάνω κάτω είπε η μία εκ των σκηνοθετών, Marjane Satrapi, στην κουβέντα που ακολούθησε την προβολή της ταινίας Κοτόπουλο με Δαμάσκηνα στο 52ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Στο μυαλό μού ήρθε αμέσως η ΠΟΛΙΤΙΚΗ κουζίνα του Τάσου Μπουλμέτη, ο οποίος περιγράφει έναν ανέφικτο έρωτα στην Κωνσταντινούπολη αλλά αφήνει την πρώτη λέξη του τίτλου με κεφαλαία για να βάλουμε εμείς τόνο [στη λήγουσα ή στην προπαραλήγουσα]. Κι ενώ η Σατραπί εξαντλεί την ιρανική κουζίνα σε μια και μόνη σπεσιαλιτέ, ο Μπουλμέτης μας ταξιδεύει στα αρώματα, τα μυρωδικά και τα εδέσματα ενός ολόκληρου κόσμου στο σταυροδρόμι δυο ηπείρων.
Μια ακόμη κοινή συνιστώσα των ως άνω είναι η ρήση "ο έρωτας περνάει από το στομάχι". Και μια ιδιαίτερη κατηγορία ταινιών είναι αυτές που διαθέτουν ερωτευμένους μάγειρες, καλλιτέχνες και επαγγελματίες. Κλασικό παράδειγμα Οι χίλιες και μία συνταγές ενός ερωτευμένου μάγειρα όπου ο Pierre Richard ερωτεύεται γεωργιανή πριγκίπισσα και περνά δια πυρός και τηγανίου μέσα από τον Καύκασο και την Οκτωβριανή Επανάσταση.
Ερωτοχτυπημένος και ο ημεδαπός Αδάμ Μπουσδούκος που μαγειρεύει στην Κουζίνα με ψυχή του Fatih Akin. Τρώγοντας και αλληλοτρώγοντας έρχεται η όρεξη στη γερμανίδα Μπέλα Μάρθα [με την γλυκιά Martina Gedeck] που ξενέρωσε πολύ όταν την ξαναζέστανε η γλυκερή Catherine Zeta-Jones [Έχετε κάνει κράτηση; ]. Όχι. Και η απογοήτευση μπορεί να εμπνεύσει μια ικανή μαγείρισσα όπως διατείνεται η υπαινικτική Γυναίκα από πάνω [βλακώδης απόδοση] της εκρηκτικής [βραζιλιάνας σεφ] Penelope Cruz που κάνει τάμα στη θεά της θάλασσας.
Έρωτας και εκδίκηση φτάνουν στα όρια της εικονοκλαστικής τελειότητας στον κόσμο του Peter Greenaway [Ο μάγειρας ο κλέφτης η γυναίκα του κι ο εραστής της] όπου πρυτανεύει ο νόμος της αστικής ζούγκλας. Ή ενδέχεται να γαλουχήσουν έναν κατά συρροή δολοφόνο αρχιμαγείρων όπως αυτός που παρασκευάζει θανάτους με τον ιδιαίτερο τρόπο του κάθε θύματος, στην κωμωδία μυστηρίου Ποιος σκοτώνει τους μεγάλους σεφ; Έλα μου ντε. Κι ίσως έχετε ακούσει την αγαπημένη φράση του δόκτορος Hannibal Lecter "έχω έναν παλιόφιλο για δείπνο" συνοδεία φάβας από σόγια στη Σιωπή των Αμνών.
Αγάπη όμως είναι και η πατρική [προς τις τρεις του κόρες] όπως μας διηγείται ο ταϊβανέζος Ang Lee στο αρχετυπικό Φαΐ Ποτό Αρσενικό Θηλυκό για να τον παραλλάξει αλά μεξικανικά ο Hector Elizondo στο Tortilla Soup της Maria Ripoll. Και τι να πούμε για τη μητρική λατρεία; Τα λέει όλα η Nora Ephron στο βιογραφικό Julie & Julia. Υπάρχει τέλος και η αγάπη για την τέλεια συνταγή, την τέλεια ομελέτα όπως μας περιγράφει ο Στέργιος Νιζήρης στο διασκεδαστικό και ρητορικό ερωτηματικό Είναι ο Θεός μάγειρας; δια χειρός Γιώργου Καραμίχου.
Αγάπες λεγόταν και τα μεγάλα γεύματα που οργανώνανε οι πρωτοχριστιανοί σε ανάμνηση του Ιησού και του Μυστικού Δείπνου. Η νεότερη αγάπη είναι αυτή που θέλει τη Ρένα Βλαχοπούλου σε ρόλο μεγάλης οικοδέσποινας [φωτό του 1998 που απαθανάτισε η Μάρα Δεσύπρη].
Μυστηριακοί και φανεροί δείπνοι έλαβαν χώρα σε αρκετές κινηματογραφικές παραγωγές. Η πιο διάσημη είναι Η γιορτή της Μπαμπέτ όπου ένα λουκούλλειο δείπνο αναζωπυρώνει την αγάπη στις καρδιές των ανθρώπων. Στον αντίποδα αυτής βρίσκεται ο δυσοίωνος και δαμόκλειος Luis Bunuel με τον αριστουργηματικό Εξολοθρευτή Άγγελό του. Τρίτο πόδι του τραπεζιού Το μεγάλο φαγοπότι του Marco Ferreri όπου οι συνδαιτυμόνες Mastroianni, Noiret, Piccoli και Tognazzi αυτοκτονούν τρώγοντας ρωμαϊκά μέχρι σκασμού.
Τα πράματα σοβαρεύουν και φτάνουν στα άκρα όταν μιλάμε για οικογενειακές μαζώξεις μετά φαγητού. Τα σκήπτρα των αποκαλύψεων κρατούν η δογματική Οικογενειακή Γιορτή του δανού Thomas Vinterberg, το αναπάντεχο Γαμήλιο Πάρτι του Ang Lee και η βισκοντική όπερα Είμαι ο Έρωτας με την θεϊκή Tilda Swinton. Χαμηλότερους τόνους διατηρούν το μινιμαλιστικό και ουμανιστικό Αυγουστιάτικο γεύμα στη Ρώμη του Gianni Di Gregorio, το ιλαρό γαλλικό Δείπνο ηλιθίων και Η μεγάλη βραδιά των ηνωμένων ηθοποιών Campbell Scott και Stanley Tucci.
Μυστήρια ομίχλη περιβάλλει το Έγκλημα στο Γκόσφορντ Παρκ του Altman, ο Δείπνος Τρόμου με τον εξαιρετικό Danny Aiello και το αθησαύριστο διαμαντάκι A Feast at Midnight του Justin Hardy με τον Christopher Lee σε ρόλο δεινοσαυρικό. Παρωδία δείπνου είναι το μπουρλέσκο γκροτέσκο Πρόσκληση σε γεύμα από έναν υποψήφιο δολοφόνο όπου ένας εκατομμυριούχος καλεί πέντε διάσημους ντετέκτιβ από πέντε ηπείρους για λύσουν το μυστήριο, ποιός σκότωσε τον μπάτλερ πριν από τα μεσάνυχτα.
Οι μαγειρικές μονομαχίες και οι γαστριμαργικές πολιορκίες δε γίνονται μόνο από κατ' επάγγελμα σεφ. Επικίνδυνες μαγειρικές εφαρμόζουν και οι Χωράφας/Μαρκουλάκης για τα μάτια και το σώμα της -φευ κι αλίμονο- Κάτιας Ζυγούλη. Ο Τσελεμέγκος δεν είναι Τσελεμεντές. Στη μακρινή Σιγκαπούρη ο Eric Khoo κερδίζει κατά κράτος με το πολύ ευαίσθητο, συγκινητικό και πανανθρώπινο Μείνε μαζί μο υ. Στη Σερβιτόρα η Adrienne Shelly βρίσκει τη συνταγή του έρωτα αλλά χάνει άδοξα τη ζωή της πριν τελειώσει την ταινία. Οι Φράνκι και Τζόν ι [Michelle Pfeiffer και Al Pacino] θα μαγειρέψουν γευστικά το δικό τους ρομάντζο. Ενώ οι χαμηλοβλεπούσες Πράσινες τηγανίτες ντομάτες είναι γλυκόπικρες και μοναχικές.
Άλλες συνταγές είναι σκοτεινές, ανατριχιαστικά αστείες και σουρεαλιστικές ενίοτε. Διαλέξτε μια οποιαδήποτε ταινία του τσέχου ηδονιστή Jan Svankmajer και είστε μέσα. Ή γευτείτε το Φθινοπωρινό Αλμανάκ του αυστηρού Bela Tarr ως αντίδοτο [που αφήνει ξέπνοο στο καναβάτσο οποιονδήποτε Οικονομίδη]. Αν πάλι θέλετε μαύρο χιούμορ αντίδωρο, σας περιμένει το νοστιμότατο γαλλοβελγικό Ντελικατέσεν, το γιαπωνέζικο σούσι Ταμπόπο και οι σκανδιναβικές Ιστορίες της κουζίνας με τις υπερρεαλιστικές υπερβάσεις του άριστου μαθητή Bent Hamer. Μπορείτε επίσης να δοκιμάσετε τις νοστιμότατες κρεατόπιτες της κας Λόβετ [Helena Bonham Carter] όπως τις διαφημίζει Ο φονικός κουρέας της οδού Φλιτ.
Μπαλαντέρ από χέρι η φινετσάτη θεατρογενής Κουζίνα με σπίτι του Philippe Muyl και του δίδυμου των επιτυχιών Jean-Pierre Bacri και Agnes Jaoui.
Ξεχωριστό κεφάλαιο στην παγκόσμια κινηματογραφική κουζίνα αποτελεί το αγαπημένο ρόφημα και έδεσμα του Παρλιάρου. Όπως λέει κι η μαμά του Forrest Gump, "η ζωή είναι σαν ένα κουτί σοκολατάκια: πότε δεν ξέρεις τι έχει μέσα"! Άλλοτε πίνεται απολαυστικά ως μεξικάνικη Σοκολάτα σε καυτό νερό κι άλλοτε προκαλεί ανείπωτη βουλιμία όπως αυτή που έπληξε σφόδρα τον Άλφρεντ Μολίνα στο Chocolat και χάρισε στιγμές ευδαιμονίας στο ζεύγος Johnny Depp / Juliette Binoche.
Υπάρχουν όμως και τα βιομηχανικά μεγέθη. Ο Τσάρλι και το εργοστάσιο σοκολάτας του φασματικού Tim Burton κι ο προκάτοχος Willy Wonka & the Chocolate Factory του Mel Stuart με τον Gene Wilder στη θέση του Johnny Depp. Γλυκιά παρωδία τα παϊθονικά Σοκολατένια πάθη από το θεατρικό των Michael Palin και Terry Jones. Αλλά και το παλαιότερο και καταλυτικό Νόημα της ζωής όπου ένα κερασάκι αρκεί για να προκαλέσει έκρηξη βρετανικού φλέγματος. Το μενού κλείνει με πικρή κουβερτούρα όπως μόνον ο Chabrol ξέρει να σερβίρει στο αστυνομικό θρίλερ Μερσί για τη σοκολάτα.
Ο κόσμος των κινουμένων σχεδίων δε θα μπορούσε να μείνει ασυγκίνητος. Αμέσως μου έρχεται στο νου το ένα και μοναδικό μακαρόνι που ρουφάνε αδιάφορα Η Λαίδη κι ο Αλήτης μέχρι να φιληθούν. Ή ο ποντικοσέφ Ρατατούης με το περίφημο ραγού του. Η περιπέτεια του πλαστελίνειου ζεύγους Γουάλας και Γκρόμιτ στον τεράστιο λαχανόκηπο. Η ηλιόλουστη συννεφιά του ουρανού που Βρέχει κεφτέδες. Και το πλιάτσικο των τροφίμων από τα τρισχαριτωμένα ζώα που ζουν Πέρα από το φράχτη. Και δεν υπολογίζω τη χιονοστιβαδική χρηματιστηριακή αξία ενός και μόνου βελανιδιού στην Εποχή των Παγετώνων των υπό του μηδενός ηρώων.
Επιδόρπιο επιμύθιο ένα ντοκιμαντέρ, κολοφώνας τεκμηρίωσης και κατάκτησης του νέου ψηφιακού καταγραφικού μέσου. Το γύρισε, παίζοντας και μαθαίνοντας, η 72χρονη τότε Agnes Varda. Η οποία, σαν μια σταχομαζώχτρα, περιδιαβαίνει στα χωράφια, τα μποστάνια, τα περβόλια, τους οπωρώνες, τις λαϊκές αγορές, τους φούρνους και στα υπαίθρια ή στεγασμένα παζάρια για να δείξει σε όλους τους φτωχούς άπορους και πειναλέους συνανθρώπους που και πώς μπορούν να βρουν φαγητό, φρούτα, ζαρζαβάτια και ψωμί να χορτάσουν την πείνα τους. Στα ελληνικά έχει τίτλο καλύτερο και πιο εύστοχο από τον πρωτότυπο: Μην πετάξεις τίποτα!!!
Δυο χρόνια αργότερα [2002] η δαιμόνια γιαγιά [γεννημένη το 1928] ξαναχτύπησε τη φτώχεια και την ανέχεια με το δεύτερο μέρος, Μην [ξανά]πετάξεις τίποτα, γιατί χάθηκες!!! Το σημαντικό αυτών των ταινιών δεν είναι ότι έκαναν αίσθηση σε πολλά φεστιβάλ ανά την υφήλιο. Το σημαντικό είναι ότι προβλήθηκαν σε στέκια απόρων, πτωχοκομεία, γηροκομεία, ακόμη και στο δρόμο ώστε να φτάσει το μήνυμα και η πληροφορία στους άμεσα ενδιαφερόμενους, σ' αυτούς που ψάχνουν απεγνωσμένα εκεί που οι άλλοι πετάνε αποφάγια.
Έτσι παρέδωσε στην ανθρωπότητα μαθήματα κοινωνικής πολιτικής και οικονομίας, μαθήματα αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας, μαθήματα ουμανισμού και ανθρωπισμού. Κι αν θέλετε να επιστρέψουμε στην αρχή, οι χορτάτοι που απαγγέλλουν έμμετρα "περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαις" νοσταλγούν αλλά δεν προτείνουν!!! Και τώρα που φτάσαμε στ' ανείπωτα, το γράμμα και το πνεύμα της ελληνικής καταγωγής Ανιές Βάρδα γίνεται/είναι όλο και πιο χρήσιμο και πιο επίκαιρο.
τιμοΚατάλογος εδεσμάτων Ταινιών
Κοτόπουλο με δαμάσκηνα /Poulet aux prunes [2011 Γαλλία/ Γερμανία/ Βέλγιο, 93λ.] των Marjane Satrapi & Vincent Paronnaud
ΠΟΛΙΤΙΚΗ κουζίνα /A Touch of Spice [2003 Ελλάς/ Τουρκία, 108λ.] του Τάσου Μπουλμέτη
1000+1 συνταγές ενός ερωτευμένου μάγειρα /Shekvarebuli kulinaris ataserti retsepti /A chef in love [1996 Γαλλία/ Γεωργία/ Ουκρανία/ Βέλγιο, 100λ.] της Nana Dzhordzhadze
Κουζίνα με ψυχή / Soul Kitchen [2009 Γερμανία, 99λ.] του Fatih Akin
Μπέλα Μάρθα /Drei Sterne /Mostly Martha [2001 Γερμανία/ Ιταλία/ Αυστρία/ Ελβετία, 109λ.] της Sandra Nettelbeck
Έχετε κάνει κράτηση; /No Reservations [2007 ΗΠ/ Αυστραλία, 104λ.] του Scott Hicks
Γυναίκα από πάνω /Woman on Top [2000 ΗΠ, 92λ.] της Fina Torres
Ο μάγειρας ο κλέφτης η γυναίκα του κι ο εραστής της /The Cook the Thief his Wife & her Lover [1989 Γαλλία/ ΗΒ, 124λ.] του Peter Greenaway
Ποιος σκοτώνει τους μεγάλους σεφ; /Who Is Killing the Great Chefs of Europe? [1978 ΗΠ/ Ιταλία/ Γαλλία/ Γερμανία, 112λ.] του Ted Kotcheff
Η σιωπή των αμνών /The Silence of the Lambs [1991 ΗΠ, 118λ.] του Jonathan Demme
Φαΐ Ποτό Αρσενικό Θηλυκό /Eat Drink Man Woman [1994 Ταϊβάν /ΗΠ, 124λ.] του Ang Lee
Σούπα με τορτίγιας /Tortilla Soup [2001 ΗΠ, 102λ.] της Maria Ripoll
Τζούλι & Τζούλια /Julie & Julia [2009 ΗΠ, 123λ.] της Nora Ephron
Είναι ο Θεός μάγειρας; /Like Chef, Like God [2004 Ελλάς, 108λ.] του Στέργιου Νιζήρη
Η γιορτή της Μπαμπέτ /Babette's Feast /Babettes gaestebud [1987 Δανία, 102λ.] του Gabriel Axel
Εξολοθρευτής Άγγελος /El angel exterminador [1962 Μεξικό, 95λ.] του Luis Bunuel
Το μεγάλο φαγοπότι /La grande bouffe [1973 Γαλλία/ Ιταλία, 130λ.] του Marco Ferreri
Οικογενειακή γιορτή /Festen [1998 Δανία/ Σουηδία, 105λ.] του Thomas Vinterberg
Γαμήλιο πάρτι/ The Wedding Banquet [1993 Ταϊβάν/ ΗΠ, 106λ.] του Ang Lee
Είμαι ο έρωτας /Io sono l'amore /I Am Love [2009 Ιταλία, 120λ.] του Luca Guadagnino
Αυγουστιάτικο γεύμα στη Ρώμη /Pranzo di ferragosto [2008 Ιταλία, 75λ.] του Gianni Di Gregorio
Δείπνο ηλιθίων /Le diner de cons /The Dinner Game [1998 Γαλλία, 80λ.] του Francis Veber
Η μεγάλη βραδιά /Big Night [1996 ΗΠ, 107λ.] των Campbell Scott & Stanley Tucci
Έγκλημα στο Γκόσφορντ Παρκ /Gosford Park [2001 ΗΒ/ ΗΠ/ Ιταλία, 137λ.] του Robert Altman
Δείπνος Τρόμου /Dinner Rush [2000 ΗΠ, 99λ.] του Bob Giraldi
Μεταμεσονύχτια γιορτή /A Feast at Midnight [1995 ΗΒ, 105λ.] του Justin Hardy
Πρόσκληση σε γεύμα από έναν υποψήφιο δολοφόνο /Murder by Death [1976 ΗΠ, 94λ.] του Robert Moore
Επικίνδυνες μαγειρικές /Dangerous Cooking [2010 Ελλάς, 100λ.] του Βασίλη Τσελεμέγκου
Μείνε μαζί μου /Be with Me [2005 Σιγκαπούρη, 93λ.] του Eric Khoo
Η Σερβιτόρα /Waitress [2007 ΗΠ, 108λ.] της Adrienne Shelly
Φράνκι & Τζόνι /Frankie & Johnny [1991 ΗΠ, 118λ.] του Garry Marshall
Πράσινες τηγανίτες ντομάτες /Fried Green Tomatoes [1991 ΗΠ, 130λ.] του Jon Avnet
Αλίκη / Συνωμότες της ηδονής / Ο μικρός Ότικ / Τρέλα, του Jan Svankmajer
Φθινοπωρινό Αλμανάκ /Autumn Almanac /Oszi almanach [1984 Ουγγαρία, 119λ.] του Bela Tarr
Ντελικατέσεν /Delicatessen [1991 Γαλλία, 99λ.] των Jean-Pierre Jeunet & Marc Caro
Ταμπόπο /Tampopo [1985 Ιαπωνία, 114λ.] του Juzo Itami
Ιστορίες της κουζίνας /Kitchen Stories /Salmer fra kjokkenet [2003 Νορβηγία/ Σουηδία, 95λ.] του Bent Hamer
Ο φονικός κουρέας της οδού Φλιτ /Sweeney Todd: The Demon Barber of Fleet Street [2007 ΗΠ/ ΗΒ, 116λ.] του Tim Burton
Κουζίνα με σπίτι /Cuisine et d?pendances [1993 Γαλλία, 96λ.] του Philippe Muyl
Φόρεστ Γκαμπ /Forrest Gump [1994 ΗΠ, 142λ.] του Robert Zemeckis
Σοκολάτα σε καυτό νερό /Like Water for Chocolate /Como agua para chocolate [1992 Μεξικό, 105λ.] του Alfonso Arau
Σοκολά /Chocolat [2000 ΗΒ/ ΗΠ, 121λ.] του Lasse Hallstrom Ο Τσάρλι και το εργοστάσιο σοκολάτας /Charlie and the Chocolate Factory [2005 ΗΠ/ ΗΒ, 115λ.] του Tim Burton
Γουίλι Γουόνκα /Willy Wonka & the Chocolate Factory [1971 ΗΠ, 100λ.] του Mel Stuart
Σοκολατένια πάθη /Consuming Passions [1988 ΗΒ, 98λ.] του Giles Foster
Μερσί για τη σοκολάτα /Merci Pour le Chocolat [2000 Γαλλία/ Ελβετία, 99λ.] του Claude Chabrol
Το νόημα της ζωής /Monty Python's The meaning of life [1983 ΗΒ, 107λ.] του Terry Jones
Η Λαίδη κι ο Αλήτης /Lady and the Tramp [1955 ΗΠ, 76λ.] των Clyde Geronimi, Wilfred Jackson & Hamilton Luske
Ρατατούης /Ratatouille [2007 ΗΠ, 111λ.] των Brad Bird & Jan Pinkava
Γουάλας και Γκρόμιτ στον τεράστιο λαχανόκηπο /Wallace & Gromit in The Curse of the Were-Rabbit [2005 ΗΒ, 85λ.] των Steve Box & Nick Park
Βρέχει κεφτέδες /Cloudy with a Chance of Meatballs [2009 ΗΠ, 90λ.] των Phil Lord & Chris Miller
Πέρα από το φράχτη /Over the Hedge [2006 ΗΠ, 83λ.] των Tim Johnson & Karey Kirkpatrick
Η Εποχή των Παγετώνων /Ice Age [2002 ΗΠ, 81λ.] των Chris Wedge & Carlos Saldanha
Μην πετάξεις τίποτα /Les glaneurs et la glaneuse [2000 Γαλλία, 82λ.] ντοκ της Agnes Varda
Μην [ξανά]πετάξεις τίποτα /Les glaneurs et la glaneuse... deux ans apres [2002 Γαλλία, 63λ.] ντοκ της Agnes Varda
