Pedro Almodovar, αθεράπευτα σινε-φυλόφιλος

Flesh for Fantasy: The Skin I Live In

Στο αλμοδοβαρικό σύμπαν τα θέματα είναι σταθερά: ο αχαλίνωτος πόθος, η εξάρτηση κάθε μορφής, η σφοδρή ερωτική επιθυμία και οι αναφορές σε σκηνοθέτες. Είναι γνωστό ότι ο Almodovar δηλώνει πνευματικό [τρομερό] τέκνο του Bunuel αλλά στις ταινίες του υπάρχουν επιρροές από τον Hitchcock, τον Fassbinder, τον John Waters, τον Bergman, τον Fellini, τον Cukor, τον Ferreri και τους εγχώριους Edgar Neville και Luis Garcia Berlanga. Αυτές τις αναφορές θα προσπαθήσει να επισημάνει το παρόν κείμενο.

Στην πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους που γύρισε στα 16 χιλιοστά, Η Πέπη η Λούση η Μπομ και τ' άλλα κορίτσια [1980 / Pepi, Luci, Bom y otras chicas del monton], είναι εμφανές ότι πρυτανεύει το πνεύμα του Γουότερς. Διαφαίνεται όμως και η επίδραση της Geraldine Chaplin από την ισπανική της περίοδο [1967-1979] και τις 9 ταινίες που ερμήνευσε υπό την καθοδήγηση του Carlos Saura.

Στον Λαβύρινθο του πάθους [1982 / Laberinto de pasiones] φαίνεται καθαρά η σκαμπρόζικη πλευρά του Μπονιουέλ και του George Feidot, εις βάρος του Τζον Γουότερς. Στις επόμενες Αμαρτωλές καλόγριες [1983 / Εntre tinieblas] ασπάζεται πια καθοριστικά τις αρχές του μεγάλου δασκάλου: το μεγαλύτερο αμάρτημα είναι ν' απαρνηθείς τα συναισθήματα και τις επιθυμίες σου. Υπόγεια, παραπέμπει όμως και στους Αγγέλους της αμαρτίας [1943 / Les Anges du Peche] του Bresson.

Στο σουρεαλιστικό μελό Μια ζωή ταλαιπωρία [1984 / Que he hecho yo para merecer esto?] όσοι διυλίζουν τον κώνωπα βλέπουν Goddard, Herzog και Warhol στην μπονιουελική μαρμίτα. Υπάρχει όμως κι ένα διαφημιστικό σποτ μάρκας καφέ που ζεματάει όπως Η μεγάλη κάψα [1953 / The Big Heat] του Fritz Lang.

Ο φλογερός Ματαντόρ [1986 / Matador] ξεκινά με τον πρώην ταυρομάχο να αυνανίζεται βλέποντας το λουτρό αίματος στην ταινία του Mario Bava Αίμα και μαύρη δαντέλα [1964 / Blood and Black Lace]. Και υπομνηματίζει μια αμφίδρομη σχέση σεξ και βίας όπως την είδαμε στην τελευταία σκηνή της Μονομαχίας στον ήλιο [1946 / Duel in the Sun] του King Vidor.

Ο νόμος του πόθου [1987 / La ley del deseo] λειτουργεί αυτοαναφορικά στο μέλλον. Η Carmen Maura συμμετέχει στο θεατρικό του Jean Cocteau Ανθρώπινη φωνή [The Human Voice, το οποίο έκανε τηλεταινία ο Ted Kotcheff το 1966], δίνοντας έναυσμα στο Πέδρο για το επόμενο φιλμ του, Γυναίκες στα πρόθυρα νευρικής κρίσης. Η σκηνή όπου η Κάρμεν/Τίνα [που έχει κάνει αλλαγή φύλου] παρενοχλείται σεξουαλικά από τον παπά, γίνεται μαγιά για την πολύ κατοπινή Κακή εκπαίδευση.

Με τις Γυναίκες στα πρόθυρα νευρικής κρίσης [1988 / Mujeres al borde de un ataque de nervios] ο Αλμοδόβαρ χρίεται και επίσημα πια σκηνοθέτης των γυναικών, κατά τα πρότυπα του Φασμπίντερ και του Κιούκορ. Οι επιρροές από τις χολιγουντιανές κωμωδίες του '50 είναι κυρίαρχες. Μη λησμονούμε και την εκπληκτική εκείνη σκηνή όπου ντουμπλάρουν στο στούντιο τον Τζόνι Γκιτάρ [1954] του Nicholas Ray, οι διάλογοι του οποίου αποκτούν παράλληλη προσαρμογή στην πραγματική [φιλμική] τους ζωή.

Τα βίτσια γυναικών συνεχίζουν στο παμπόνηρο Δέσε με [1990 / Atame!] που εμφανίζει σεναριακές αναφορές στο περίφημο θρίλερ Ο Συλλέκτης [1965 / The Collector] του William Wyler. Στα Ψηλά τακούνια [1991 / Tacones lejanos] έχουμε ένα παραλλαγμένο μελόδραμα μάμας-κόρης με παραπομπές στα κλασικά Stella Dallas [1937] του Κινγκ Βίντορ, Mildred Pierce [1945 / Θύελλα σε μητρική καρδιά] του Michael Curtiz, Imitation of Life [1959 / Αυτή είναι η ζωή μου] του Douglas Sirk, αλλά και στη νεότερη Φθινοπωρινή σονάτα [1978 / Autumn Sonata] του Μπέργκμαν.

Η γκοτιερική Κίκα [1993 / Kika] είναι μια αλμοδοβαρική κόντρα με τον Russ Meyer και τον Γουότερς, με αλλεπάλληλες κακοποιήσεις του χολιγουντιανού μελοδράματος και εσκεμμένες ομοιότητες με τη Γλυκιά ζωή [1960 / La dolce vita] του Φελίνι.

Ακολουθεί η μητρική τριλογία "απώλεια/ ωριμότητα/ ανάνηψη" [Το μυστικό μου λουλούδι / Όλα για τη μητέρα μου / Μίλα της], όπου γίνεται έκδηλο πια πως οι πρωταγωνιστές του σε όλες τις ταινίες του είναι τα "άλλα του εγώ" όπως τα ετερώνυμα του Pessoa, παρασάγγες μακριά από τις μιμητικές καρικατούρες των τελευταίων ταινιών του Woody Allen.

Πρώτα Το μυστικό μου λουλούδι [1995 / La flor de mi secreto] που επιστρέφει στην κλαψιάρικη εικοσαετία '40-'50 με δραματικότερους τόνους. Διαθέτει όμως κι έναν διαβολικό εκδότη που λέγεται Άγγελος και ατακάρει συνεχώς την Καζαμπλάνκα [1942] με παράλληλες νύξεις στη Γκαρσονιέρα [1960 / The Apartment] του Billy Wilder.
Έπειτα το επιτομικό Όλα για τη μητέρα μου [1999 / Todo sobre mi madre] με προφανείς απόηχους Όλα για την Εύα [1950] και Λεωφορείον Ο Πόθος [1951]. Μην ξεχνάμε ότι Πόθος [Deseo] λέγεται η εταιρία παραγωγής των αδερφών Αλμοδόβαρ, που δραστηριοποιήθηκε πρώτη φορά με τον Νόμο του πόθου. Η ταινία Όλα για τη μητέρα μου είναι αφιερωμένη σε τρεις μεγάλες ηθοποιούς, τις Bette Davis, Gena Rowlands και Romy Schneider.

Το τρίπτυχο κλείνει με το καθαρτήριο Μίλα της [2002 / Hable con ella] όπου δεσπόζει ο βωμός των νεκρών και η Pina Bausch. Ο διάλογος [εντός νοσοκομείου] δυο ανδρών που μοιράζονται εμπειρίες θυμίζει Francois Truffaut / Nathalie Baye στο Πράσινο Δωμάτιο [1978 / La chambre verte].

Στο ενδιάμεσο είδαμε μια συγκλονιστική νουάρ και μοιραία Καυτή Σάρκα [1997 / Carne tremula] με την Angela Molina από το Σκοτεινό αντικείμενο του πόθου [1978 / Cet obscur objet du desir] του Μπονιουέλ. Στην επιδερμίδα υπάρχουν και πάλι οι αναφορές στον Ντάγκλας Σερκ, βαθιά όμως στην καρδιά της σάρκας [στην -ερμηνεία να το πω;- μετενσάρκωση της Μολίνα] ακούμε τη σπαρακτική φωνή μιας Anna Magnani και τη θλίψη μιας Μαρίας Κάλλας. Η ταινία προσφέρεται για μάθημα αλμοδοβαρικής ανατομίας αφού βρίθει αναφορών από όλες τις προηγούμενες δουλειές του.

Στην [αυτογραφική;] Κακή εκπαίδευση [2004 / La mala educacion] στους τίτλους αρχής στριγγλίζει ένα βιολί όπως στη χιτσκοκική Ψυχώ [1960]. Παραμέσα υπάρχει ένας Tom Ripley, γυμνός στον ήλιο, όπως ο ήρωας στην ταινία του Rene Clement [Plein soleil, 1960]. Ωστόσο, οι δυο δολοφόνοι βρίσκουν καταφύγιο σ' έναν κινηματογράφο που προβάλλει κλασικά γαλλικά νουάρ: Το ανθρώπινο κτήνος [1938 / La bete humaine] του Jean Renoir και τους Εραστές της σάρκας [1980 / Therese Raquin] του Marcel Carne. Κι απορούν που "όλες οι ταινίες μιλούν για μας!". Ένας μεταπτυχιακός φοιτητής γράφει για την διπλή ερμηνεία του Gael Garcia Bernal: θυμι?ζει κα?τι από τις Barbara Stanwyck, Jane Greer, Jean Simmons [Angel Face], Joan Bennett [Scarlet Street], Ann Dvorak, Mary Windsor, Lisabeth Scott, Veronica Lake.

Στο αυτοβιογραφικό Γύρνα πίσω [2006 / Volver] επιστρέφει στην παιδική του ηλικία στην δονκιχοτική Λα Μάντσα, όπως έκανε ο Φελίνι στο Άμαρκορντ [1973]. Τιμά όμως και τον Visconti με την παραπομπή στο Bellissima [1951]. Τον Otto Preminger [Η ανατομία ενός εγκλήματος / 1959] με το πτώμα στο πάτωμα και το χιτσκοκικό μαχαίρι. Αλλά και τον Carlos Gardel με το ομότιτλο άσμα [οι μουσικές αναφορές είναι άλλο κεφάλαιο].

Ακολούθησαν κι άλλες γυναίκες στα πρόθυρα νευρικής κρίσης, οι θριλερικές Ραγισμένες αγκαλιές [2009 / Los abrazos rotos], με γεύσεις από Roberto Rossellini [Ταξίδι στην Ιταλία / 1954 / Viaggio in Italia]. Κι εδώ ο ήρωας είναι σκηνοθέτης όπως και στο Νόμο του Πόθου. Αλλά το μυστήριο τυλίγει μόνο το όνομα του σεναριογράφου που αυτοαποκαλείται Harry Caine [όπως λέμε Τυφώνας]. Υπάρχουν δυο εκδοχές περί αυτού. Η 1η λέει Harry Lime [Ο τρίτος άνθρωπος / 1949] και Citizen Kane [1941], αμφότεροι ρόλοι που ερμήνευσε ο Orson Welles. Η 2η ερμηνεία μιλάει για τον πρώην πράκτορα Harry Palmer και τον ηθοποιό Michael Caine που τον ενσάρκωσε σε πέντε ταινίες με απαρχή το Φάκελο Ίπκρες [1965].

Και φτάνουμε στο σήμερα πια, στην τελευταία ταινία του Αλμοδόβαρ, Το δέρμα που κατοικώ [2011 / La piel que habito / The Skin I Live In], ένα προσωπικό Face/Off [1997] που σηματοδοτεί την επιστροφή του Antonio Benderas μετά την πολυκύμαντη καριέρα του στο Χόλιγουντ ως ηθοποιού και εραστή. Το δέρμα στο οποίο ενδημεί το σαρκίο της ταινίας χρωστάει πολλά στον Georges Franju και το κλασικό φιλμ τρόμου Μάτια χωρίς πρόσωπο [1960 / Les yeux sans visage]. Εδώ συνδυάζεται ένα παραδοσιακό αρχαιοελληνικό δράμα με σουρεαλιστικό ιατρικό θρίλερ.

Το επόμενο σχέδιο είναι μια βιογραφία της ιταλίδας ντίβας Μίνα [2012 / Mina] που ίσως μας δώσει την αφορμή να ψάξουμε τις μουσικές αναφορές στο έργο του ισπανού σκηνοθέτη. Μέχρι τότε αρκεστείτε στις δικές μου παραπομπές στον Billy Idol [your Eyes Without a Fa-a-a-a-a-ce].

Μήλα του

Πέδρο Αλμοδόβαρ: μιλάει στην καρδιά
Sex, ψέματα και σινε-αλήθειες