Σινεμά 21 γραμμαρίων και 24 καρατίων
"Ξεκίνησα γράφοντας διαφημιστικά σποτ. Τα έβλεπα σαν μικρές δοκιμές για μια ταινία μεγάλου μήκους. Διάβασα πολλά σενάρια ώσπου μου σύστησαν στον Γκιγιέρμο Αριάγκα. Σκεφτήκαμε αρχικά να κάνουμε 11 μικρού μήκους που να παρουσιάζουν την αντιφατική φυσιογνωμία της Πόλης του Μεξικού, αλλά καταλήξαμε να ξεχωρίσουμε τρεις από αυτές και να τις αναπτύξουμε περισσότερο. Γράψαμε συνολικά 36 προσχέδια, όλα με μια παλιά γραφομηχανή. Μας πήρε τρία χρόνια, αλλά όταν υπάρχει πειθαρχία στο γράψιμο τότε ο σκηνοθέτης μπορεί ν' απελευθερώσει το ένστικτο και την διαίσθησή του".
Κάπως έτσι γεννήθηκαν οι 'σκυλίσιες αγάπες' [Amores Perros, 2000] που οι διανομείς μας τις βάφτισαν "Χαμένες αγάπες" εξωραΐζοντάς τες. Άνθρωποι και σκύλοι διαφορετικών κοινωνικών στρωμάτων στριφογυρίζουν στη δίνη της μεγαλούπολης, συμπλέκονται στο γαϊτανάκι του έρωτα και του θανάτου. Το Μέξικο Σίτι αγκαλιάζει τα παιδιά του, άλλοτε με αγάπη και στοργή κι άλλοτε ασφυκτικά και αποπνικτικά. Το παράλληλο "νυχτερινό" μοντάζ και τα παιχνίδια με τους χρόνους απογειώνουν τις ιστορίες και τις ερμηνείες, με εξέχουσα την Γκόγια Τολέδο.
Κάπως έτσι ανέτειλε και το άστρο του Αλεχάντρο Γκονζάλες Ινιαρίτου που κατάφερε να χειριστεί με απίστευτη μαεστρία 52 ηθοποιούς. "Διάλεξα πολλούς πρωτοεμφανιζόμενους για να μοιραστούμε μαζί την εμπειρία της πρώτης φοράς. Τους επέλεξα επίσης διότι διέθεταν κοινά χαρακτηριστικά με τους ήρωες. Τους έβαλα να ζήσουν ανάλογες καταστάσεις (κάποιος έμεινε σε μια τρώγλη), ώστε να είναι έτοιμοι. Χρησιμοποίησα ακόμη και μυρουδιές ώστε να μπουν στο πετσί των ρόλων. Χειρίστηκα τους τόπους των γυρισμάτων ως φυσικά πλατό, ώστε να δώσω χώρο στους ηθοποιούς μου. Οι κάμεραμεν έπρεπε να κινούνται γύρω τους".
Εκτός των άλλων ο σκηνοθέτης έγραψε και ένα μέρος της πραγματικά πολύ καλής μουσικής της ταινίας. "Είμαι ανήσυχο πνεύμα. Σκέφτομαι μουσικά. Δεν εκτιμώ όμως καθόλου την χαριστική μουσική επένδυση, ούτε κι αυτούς που την χρησιμοποιούν ως μουσικό χαλί για να φτιάξουν ατμόσφαιρα. Η μουσική θα πρέπει να προ(σ)δίδει μια άλλη διάσταση. Γι' αυτό και έψαξα για κάποιους πρωτότυπους ήχους, χρησιμοποιώντας πολυβινυλικά λούκια και πλαστικά δισκάκια". Από το διπλό σιντί της μουσικής επένδυσης παρελαύνουν πολλοί νέοι καλλιτέχνες (μην ξεχνάμε ότι ο Αλεχάντρο ήταν πρώτος ντίτζεϊ στον μεγαλύτερο ραδιοφωνικό σταθμό του Μεξικού και τελευταίος μαθητής στο σχολείο του), αλλά και η Σίλια Κρουζ και ο Γουστάβο Σανταολάλα.
Ακολούθησαν δυο μικρά διαλείμματα. Το εκρηκτικό οκτάλεπτο "Powder Keg" [2001] από την διαδικτυακή σειρά "The Hire" που σπονσοράρεται από την BMW. Με μόνιμο οδηγό τον Κλάιβ Όουεν και σκηνοθέτες όλων των ηλικιών και διαμετρημάτων. Ο Ινιαρίτου τοποθετεί την ιστορία του στις πυκνές φυτείες του Νουέβο Κολόν και ο μισθωμένος οδηγός πρέπει να οδηγήσει τον Στέλαν Σκάρσγκααρντ στην ασφαλή Αμερική. Είναι ίσως το μόνο επεισόδιο που διαθέτει στιβαρό σενάριο, συναρπαστική φωτογραφία, ωραίες ερμηνείες, και ξεφεύγει από το κλασικό μοτίβο του επιδειξία οδηγού, αναδεικνύοντας την πλοκή κι αφήνοντας στο φόντο την κουρσάρα που το χρηματοδότησε.
Το δεύτερο [11λεπτο] μπρέικ ήταν πιο σοκαριστικό. Ήταν ένα από τα 11 φιλμάκια 11 γνωστών δημιουργών που συναπαρτίζουν το φιλόδοξο "11η Σεπτεμβρίου - 11 λεπτά, 9 δεύτερα κι ένα καρέ" [11'09''01 - September 11, 2002]. Ενώ όλοι οι άλλοι σκηνοθέτες έπλασαν μια ιστορία, ο Ινιαρίτου προτίμησε να πειραματιστεί πάνω στο πρωτότυπο υλικό: ανάμεσα στις μαύρες αμόρσες βλέπουμε κι ακούμε φευγαλέες τις ίδιες φιγούρες να πέφτουν απ' τα παράθυρα των δίδυμων πύργων πετώντας στο κενό. Μ' αυτό το ιδιόρρυθμο όσο και εκμαυλιστικό οπτικοακουστικό ρημίξ δηλώνει ευθαρσώς ότι δεν έχει να κάνει κανένα σχόλιο κι ότι καμιά άλλη εικόνα δεν μπορεί να υπερκεράσει όσα είδαμε στους δέκτες μας εκείνες τις μέρες.
Τα δυο αυτά πονήματα (σωστοί εφιάλτες) ήταν πιλότοι του ανοίγματός του στην αμερικάνικη βιομηχανία ονείρων. Κατάφερε να παρακάμψει τον χολιγουντιανό ύφαλο - που τόσοι και τόσοι στούκαραν επάνω του - και να μεταφέρει τις φιλοδοξίες του για μεγαλύτερα πράγματα χρησιμοποιώντας ως διαβατήριο την Good Machine του Ted Pope. Η νέα του δουλειά μας άφησε και πάλι άναυδους. Είναι βαριά όσο κι ο θάνατος άλλα συνάμα είναι κι ελπιδοφόρα 'ανάλαφρη' όσο κι αυτά τα "21 γραμμάρια" [21 grams, 2003] που περισσεύουν πάντα από το ζύγι ζωής και θανάτου. Μαζί του στο κόλπο και ο μόνιμος πια συνεργός του, Guillermo Arriaga, αλλά και ο παλιόφιλος Gustavo Santaolalla που σήκωσε άνετα το βάρος της τρίτης μουσικής διάστασης.
Τρεις ιστορίες ζωής και θανάτου με κοινό συνδετικό κρίκο και πάλι κάποιο αυτοκινητιστικό δυστύχημα, όπως και στις "Χαμένες αγάπες". Μόνο που εκεί ήταν ιστορίες αγάπης. Εδώ ο κύκλος του έρωτα δίνει πάσα στον κύκλο της ζωής. Η ορμή του έρωτα δίνει σκυτάλη στην ωριμότητα της αγάπης, της συμβίωσης, της συντροφικότητας. Κι εδώ έχουμε αινιγματικό μοντάζ που ανεβοκατεβαίνει τις σκάλες του χρόνου με την ταχύτητα του φωτός. Κι εδώ έχουμε ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Κι εδώ έχουμε πολυδιάστατους χαρακτήρες και ζωές γεμάτες πάθος χωρίς συμβιβασμούς.
Πολυπρισματικός και δέσμιος της μοίρας του ο Μπενίτσιο Ντελ Τόρο. Όσο προσπαθεί να ξεφύγει απ' αυτήν τόσο παγιδεύεται στα δίκτυα της. Όταν 'παραδίδεται' κατάκοπος τότε λυτρώνεται. Καθαρή τραγική φιγούρα με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου. Μαθηματικός με τετράγωνη λογική ο Σων Πεν. Που ψάχνει αιτίες για όλα. Που θέλει όλα να τα ερμηνεύσει και να τα ξεδιαλύνει. Ακόμη κι αν αυτά χάνουν εντέλει τη μαγεία τους. Δικαιώνεται όμως γιατί προλαβαίνει να κάνει χαρτοπαιχτικό αντιγύρισμα στη μοίρα του. Χήρα μπλεγμένη με τα χειρότερα η Ναόμι Γουάτς. Χάνει τα πάντα κι όταν πια νομίζει πως έκλεισε ο κύκλος της, τότε βρίσκεται στο κέντρο και στη δίνη ενός καινούργιου. Φορτωμένοι με βραβεία και οι τρεις τους, παρόλο που μοιάζει πιο ριψοκίνδυνη η ερμηνεία της Melissa Leo. Charlotte Gainsbourg.
Οι ηθοποιοί είναι το κέντρο του σύμπαντος και στα "21 γραμμάρια". Πλοκή, μοντάζ, ντεκόρ, μουσική και βρώμικη φωτογραφία είναι απλά ό,τι υπάρχει γύρω τους. Καλά καμωμένο βέβαια! Η ταινία "εξερευνά τις πτυχές μια πολύπλοκης ζωής: απώλεια, εθισμός, έρωτας, ενοχή, σύμπτωση, εκδίκηση, δέσμευση, πίστη, ελπίδα και ανάνηψη. Μ' αρέσουν οι πολυδιάστατοι και αντιφατικοί χαρακτήρες, σαν κι εμένα και σαν όλους μας. Δεν υπάρχει μόνο καλός ή μόνο κακός άνθρωπος. Αρέσκομαι να δείχνω τις αδυναμίες και τις ισχυρές πλευρές τους χωρίς να τους κρίνω, γιατί τότε μόνον μας αποκαλύπτεται η δική μας ανθρώπινη υπόσταση", σχολιάζει ο σκηνοθέτης.
Οι δυο [μόνον] υποψηφιότητες όσκαρ για τους Ντελ Τόρο και Γουάτς δείχνουν πόσα πολλά κατάφερε να τους εκμαιεύσει αυτός ο χαρισματικός μεξικάνος δημιουργός. Ο αποκλεισμός του από τις άλλες κατηγορίες υποδηλώνει τους φόβους της ακαδημίας για τις ανησυχίες μιας ασυμβίβαστης ανεξάρτητης γενιάς. Κάνουν πως δεν κατάλαβαν αλλά όλοι τους ένοιωσαν ένα σφίξιμο στο στομάχι, ένα ανακάτεμα στα έντερα, μια έστω και προσωρινή απώλεια του εδάφους κάτωθέν τους. Οι διθύραμβοι των επαϊόντων για το ευρηματικό μοντάζ, τους υπόγειους σκηνοθετικούς ελιγμούς, τις σεναριακές αναδιπλώσεις και ανατροπές δεν μπορεί παρά να εφίδρωσαν τα χοντρόπετσα αυτιά τους.
Προσωπική μου στιγμή είναι τα λογοπαίγνια και τα σαρκαστικά σχόλια για το ειδικό βάρος του τίτλου "21 γραμμάρια". Άλλωστε, όλοι μας έχουμε καταλάβει πια ότι οι μικρές απώλειες κοστίζουν περισσότερο.
Ηλεκτρονικοί ζυγοί ακριβείας
Ο Χρήστος Τσιόλκας για την 11ην Σεπτέμβρη
11 ερωτήσεις προς τον δημιουργό (στα γαλλικά)
Τα εγκόσμια 21 γραμμάρια
Και τα βρετανικά 21 γραμμάρια
Δείτε το Powder Keg
ΥΓ: Ο Πέδρο Αλμοδόβαρ κατατάσσει το "Amores perros" στις αγαπημένες του ταινίες, κάπου ανάμεσα σε κάποια ιερά τέρατα.
ΥΓ2: Η Ναόμι Γουάτς φαίνεται πως έχει περάσει τον χάνδακα μετά την συμμετοχή της στην "Οδό Μαλχόλαντ" του Ντέβιντ Λιντς.
ΥΓ3: Δεν θα έλεγα το ίδιο για το Σων Πεν, που αφήνει πάντα μετέωρη μια αίσθηση δυσπιστίας. Δεν με πείθει ρε γαμώτο, πολύ δε περισσότερο στο "Σκοτεινό ποτάμι" του Κλιντ Ήστγουντ, για το οποίο είναι και υποψήφιος. Από τις δυο ερμηνείες του πάντως προτιμώ αυτή των "24 γραμμαρίων". Δεν είναι αβανταδόρικη, ούτε και εύκολη όσο η δεύτερη. Χρειάστηκε να ψάξει μέσα του να βρει κάτι που του λείπει, ένα χαμένο κομμάτι ψυχής. Το οποίο και κατέθεσε ωσαύτως.
