Wong Kar Wai : ο εικονοκλάστης του Hong Kong

Το Χονγκ Κονγκ είναι μια πόλη αλλοτριωμένη και πνιγμένη στο μπετόν. Η κινηματογραφική του βιομηχανία κατάφερε να ξεπεράσει τα σύνορα της Άπω Ανατολής, όχι μόνο με τα περιβόητα φιλμ πολεμικών τεχνών, αλλά και χάρη σε μια ομάδα νέων δημιουργών, που μετέφεραν την κουλτούρα της χώρας και απευθύνθηκαν σε πιο καλλιεργημένο κοινό. Οι Τσούι Χαρκ και Τζων Γου κινήθηκαν σε δρόμους πιο εμπορικούς (χολιγουντιανούς), ενώ στον αντίποδα οι Χου Χσιάο Χσεν και Γουόνγκ Καρ Βάι έκαναν βήματα, φεστιβαλικά, νεοκυματικά, επάλληλα του ευρωπαϊκού σινεμά. Ο τελευταίος μάλιστα κατάφερε - μάλλον τυχαία - να έχει δυο ταινίες του την ίδια εβδομάδα στις ελληνικές αίθουσες (Happy together και In the mood for love), γεγονός μοναδικά σπάνιο.
Ο Γουόνγκ Καρ Βάι λοιπόν, γεννήθηκε στην Σαγκάη (1958), αλλά η οικογένειά του μετακόμισε στο Χονγκ Κονγκ όταν ήταν πέντε χρονών. Σπούδασε γραφιστική στο πολυτεχνείο και ασχολήθηκε με την φωτογραφία με επιρροές από Ρόμπερτ Φρανκ, Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν και Ρίτσαρντ Άβεντον. Μετά έμπλεξε με την κρατική τηλεόραση, τα σήριαλ και τις σαπουνόπερες. Εκεί έμαθε να γράφει καλά σενάρια κι όταν πια κατάλαβε ότι ήταν πλασμένος για καλύτερα πράματα, έφυγε (1982). Στα επόμενα πέντε χρόνια ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με την συγγραφή κινηματογραφικών σεναρίων, έχοντας στο ενεργητικό του μια ντουζίνα απ' αυτά. Στα 1986, ενώ δουλεύει το Final Victory (του Patrick Tan), ξεκινάει τα πρώτα σκηνοθετικά του βήματα.
Η ταινία "As tears go by" θα βγει στις αίθουσες δυο χρόνια αργότερα και θα προκαλέσει αίσθηση. Είναι ένα βρώμικο γκανγκστερικό φιλμ, οι αντίστοιχοι "Κακόφημοι δρόμοι" του Χονγκ Κονγκ. Η Μάγκι Τσέουνγκ (το μεγάλο αστέρι του απω-ανατολίτικου σινεμά) λέει ότι για πρώτη φορά ένιωσε πως η ερμηνεία είναι κάτι που υπερβαίνει την απλή εκφραστικότητα. Μέχρι τότε ενεργούσε σαν "δοχείο" παρά ως επαγγελματίας. Το αποτέλεσμα είναι κάτι παραπάνω από ελκυστικό και απόλυτα διαφορετικό, χάρις στο καλό σενάριο και την στιβαρή σκηνοθεσία. Η κίνηση της κάμερας και οι γωνίες του φακού δίνουν μια πρώτη γεύση για την μετέπειτα οπτική ματιά του σκηνοθέτη. Οι ερμηνείες είναι εξίσου καλές, προεξάρχοντος του Λέσλι Τσέουνγκ. Τον επόμενο χρόνο δημιουργός και ταινία συμμετέχουν στην εβδομάδα κριτικής του φεστιβάλ των Καννών. Η επαφή του Γουόνγκ με την γαλλική κινηματογραφία θα είναι καθοριστική για την διαμόρφωση του προσωπικού του στιλ.
Το 1990-91 εδραιώνεται με την δεύτερη μόλις ταινία του, "Days of being wild", ένα τολμηρό μανιφέστο για την αμφισβήτηση της νεολαίας στα άγρια χρόνια του '60. Σαρώνει τα βραβεία στο φημισμένο φεστιβάλ της πόλης που τον ανάθρεψε, με τον Λέσλι Τσέουνγκ να ξανακλέβει την παράσταση. Εδώ επιβραβεύεται και επισφραγίζεται η μακρόχρονη και αδιάκοπη συνεργασία του Βάι με τον αυστραλό φωτογράφο Κρις Ντόιλ. Οι συμπατριώτες του τον αγνοούν. Ουδείς προφήτης στον τόπο του. Αντίθετα η επιτυχία έρχεται από την Ιαπωνία και την Βρετανία. Η εσωτερική εισπρακτική αποτυχία στερεί την ταινία από μια δεύτερη συνέχεια. Καλύτερα, γιατί ποιος ξέρει τι δρόμο θα είχε πάρει αν άρχιζε να κάνει σήκουελ.

Τον επόμενο χρόνο (1992) βάζει μπρος μια υπερπαραγωγή, συγκεντρώνοντας όλη την ερμηνευτικό δυναμικό της περιοχής. Στόχος του είναι η ανανέωση του είδους και η απόλυτη απογείωσή του. Δυο χρόνια θα του πάρει για να τελειώσει το "Ashes of time", ένα έπος των πολεμικών τεχνών. Όλοι μιλάνε για ένα νέο κύμα δράσης, μεταμοντέρνο, επενδυμένο μουσικά με τσιριχτά φλάουτα και στριγγλίζοντα ηλεκτρικά σόλα. Βασισμένο στην κλασική παραλογοτεχνία του κινέζου Λούι Τσα, καταθέτει μια γνήσια και πρωτότυπη μελέτη του είδους, που άνθισε ιδιαίτερα μερικές δεκαετίες πριν στην πατρίδα του. Γυρισμένο στις αχανείς στέπες της Κίνας, με φακούς ευρυγώνιους μέχρι παραμορφώσεως, παραπέμπει άμεσα στα σπαγγέτι του Λεόνε και στα αφηγηματικά έπη του Κουροσάουα. Οι μισθοφόροι του ξίφους εμπλέκονται σε έναν ορυμαγδό αναπάντεχων και ανεξήγητων αναμετρήσεων, όπου ασύλληπτες αμυντικές και επιθετικές κινήσεις, θολές και σε αργή κίνηση, εναλλάσσονται με εξίσου μυστηριώδεις σεισμούς και θερμοπίδακες αερίων.
Ενώ το "Ashes of time" βρίσκεται στην μακρόχρονη και επίπονη διαδικασία του μοντάζ, δουλεύει παράλληλα ένα νέο σχέδιο, που το ξεπετάει σε δύο μόλις μήνες. Γράφει το σενάριο την ημέρα στο καφέ Holiday Inn και "γυρίζει" παράλληλα τις νύχτες στην αγορά, όποτε έχει αρκετό φωτισμό. Έτσι, σχεδόν ταυτόχρονα, μας παρουσιάζει και το "Chungking Express", ένα γοητευτικό, παράξενο ερωτικό θρίλερ, την ταινία που ουσιαστικά απογείωσε την διεθνή του καριέρα. Ο ανυποψίαστος θεατής βλέπει εικόνες που βομβαρδίζουν τον αμφιβληστροειδή με καταιγιστική ταχύτητα, φορτωμένες με τα έντονα νυχτερινά χρώματα, συγκεκομμένες και παλλόμενες σε ρυθμούς βίντεο-κλιπ αλά MTV. Υπνωτικό μοντάζ και άψογη χρήση της κάμερας χειρός, ευρηματικές ερμηνείες και διάφορες μικρολεπτομέρειες που σου κολλάνε στο μυαλό. Ληγμένες κονσέρβες ανανά, ένα αεροπλανάκι-φετίχ κι ένα ενυδρείο, σχόλια για την κατανάλωση και την ανάλωσή μας, για την απώλεια της ουσίας και την εύρεση μιας νέας ταυτότητας.

Οι δύο ιστορίες της ταινίας δοσμένες αποσπασματικά, πολλαπλασιάζονται έμμεσα και στρεβλώνουν τον χωρόχρονο, δημιουργώντας μια αλλόκοτη ατμόσφαιρα που παραπέμπει στις ρεπλίκες του απόκοσμου "Blade runner". Η εξ αδοκήτω εισβολή στην ιδιωτική ζωή του αστυνομικού και η σουρεαλιστική μετάλλαξη της ξανθιάς κακοποιού σε εύθραυστη γυναικούλα, εμπερικλείουν μια ειρωνεία νουβελβαγκική και σκανδαλιστικά φυσική. Το στυλιζάρισμα των εικόνων του σαγηνεύει και αυτόν τον Ταραντίνο ακόμα, που ντεμπουτάρει με αυτήν την ταινία ως διανομέας με την νεοσύστατη εταιρία του Rolling Thunder (και ολίγον τι under).
Το 1995 ακολουθεί άλλη μια ελεύθερη κατάδυση. Tο "Fallen angels" μοιάζει να'ναι μια απλή ταινία δράσης, αλλά ξαφνιάζει ευχάριστα. Ξεδιπλώνεται αναπάντεχα και σε παρασύρει στη δίνη του. Παραδίνεσαι και αφήνεσαι, σίγουρος για το αποτέλεσμα. "Παλαβό, αστείο, τρυφερό, γεμάτο εκπλήξεις" το χαρακτηρίζει κάποιος θεατής. Το πιο παράξενο είναι ότι το σενάριο βασίστηκε σε ιστορίες που είχαν περισσέψει από το "Chungking Express". Είναι γυρισμένο εξ ολοκλήρου με ευρυγώνιους φακούς και είναι ένα νεο-νουάρ δείγμα φανταστικού σινεμά, το πιο τολμηρό οπτικά και το πιο πειραματικό του σκηνοθέτη.
Και φτάνουμε στην χρονιά της επανένωσης του Χονγκ Κονγκ με την μητέρα Κίνα. 1997 και όλοι ζητούν από τον Καρ Βάι να σχολιάσει το γεγονός και τις αναμενόμενες ή μη συνέπειες. Αυτήν την κρίσιμη ώρα ο δαιμόνιος Γουόνγκ δραπετεύει στην μακρινή και άγνωστή του Αργεντινή. Ασχολείται με την ερωτική ιστορία δυο ανδρών που πάνε στην άλλη άκρη της γης για ν' ανανεώσουν την ερωτική τους σχέση που σβήνει. Άσχετο το θέμα, αλλά έτσι γεννιέται μια πολύ τρυφερή ταινία, το "Happy together", ένα σχόλιο πάνω στις ανθρώπινες σχέσεις γενικότερα και στην αναπόφευκτη φθορά του χρόνου. Ταυτόχρονα απομακρινόμενος από την χώρα του αποκτά την απαραίτητη απόσταση για να καταλάβει ότι δεν πρόκειται ποτέ να την εγκαταλείψει κι ότι θα την κουβαλάει μέσα του όσο μακριά κι αν πάει.

Η επιστροφή του ήρωα δεν είναι μια ήττα από το σύστημα, όρος μάλλον άγνωστος στο λεξιλόγιο του δημιουργού. Είναι απλά ένα μάθημα ζωής, αφομοιωμένο και εμπεδωμένο καλά. Είναι μια αποστασιοποίηση και μια νέα συνειδητή ενσωμάτωση, μια ανανέωση εμπιστοσύνης και συνέχειας του έργου του. Μια εκ βάθρων επανεξέταση των θέσεων, μια σκεπτική και κριτική αντιμετώπιση, ένας σύντομος απολογισμός. Η ωριμότητα των εικόνων του φιλτράρει ένα αγνώριστο Μπουένος Άιρες, έτσι όπως μόνο ένας αθεράπευτος χονγκονέζος θα μπορούσε να το βιώσει. Τα τρία ανάποδα πλάνα της πρωτεύουσας του ταγκό, μας φανερώνουν τον αντίποδα των εξελίξεων. Ο συμπατριώτης με την υπερφυσική ακοή τεντώνει τ' αυτιά του για ν' ακούσει νέα απ' την πατρίδα: το βουβό κλάμα του εκόντος άκοντος μετανάστη. Ο λυρισμός του είναι γλυκός και νοσταλγικός. Η ζωή επαναπροσδιορίζεται. Το ομώνυμο άσμα των Turtles στοιχειώνει την ταινία σε αρκετές παραλλαγές. Εξίσου νοσταλγικοί και ονειρικοί οι αυτοσχεδιασμοί στην θαυμάσια μελωδία του Albeniz.
Εν συνεχεία επιστρέφει πάλι στο Χονγκ Κονγκ της δεκαετίας του εξήντα. Σε μια εποχή όπου υφέρπει μια πλαδαρότητα και μια εκφυλιστική νωχελικότητα. Όπου όλα "φαίνονται" να κυλούν ομαλά, αλλά τίποτα δεν λειτουργεί φανερά. Η επιφάνεια σκεπάζει μια ασυδοσία και μια ξεδιαντροπιά. "In the mood for love", στη δίνη μιας ανεκπλήρωτης σχέσης κινούνται βασανιστικά και τραγικά οι δύο ήρωες. Τους υποδύονται εκπληκτικά η θεά Μάγκι Τσεούνγκ και ο Τόνι Λέουνγκ. Το κλίμα της εποχής είναι τέλεια φωτογραφημένο με κοντινά υγρά πλάνα. Ο φακός του Κρίστοφερ Ντόιλ παρακολουθεί ηδονοβλεπτικά και πάντα από τις πιο απίθανες γωνιές, πίσω απ' τα κάγκελα, μέσ' από τρύπες, από θέσεις αθέατες, συνωμοτώντας στην ερωτική ασφυξία και την ηδονική απραξία του ζεύγους. Τα βραβεία πέφτουν βροχή και πάλι.

Τα χτενίσματα της Μάγκι Τσεούνγκ γίνονταν με καλλυντικά της εποχής. Ήθελε δυο ώρες προετοιμασία και οκτώ λουσίματα μετά για να φύγουν οι λακ. Οι τουαλέτες της είναι καταπληκτικές και πέρα από κάθε φαντασία. Η θηλυκότητά της ξεχειλίζει και είναι πανέτοιμη να εκραγεί. Η κορμοστασιά της αναδεικνύεται τέλεια και οι φανατικοί της θαυμαστές θα την ονειρεύονται ακόμα και στον ξύπνιο τους. Τα γυρίσματα έγιναν στην Μπανγκόκ διότι μόνο εκεί θα μπορούσε να δημιουργηθεί η ανάλογη ατμόσφαιρα, μια που το Χονγκ Κονγκ είναι σκέτο τσιμέντο εδώ και καιρό. Ο εγκαταλειμμένος ναός του Άνγκορ Βατ δίνει άλλη μια τραγική διάσταση στην ιστορία. Η ταινία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το "Remains of the day" της άπω ανατολής, αλλά αυτό μάλλον την αδικεί. Τα ερωτικά ισπανόφωνα τραγούδια του Nat King Cole είναι η απόλυτη μουσική επένδυση μαζί με τα υπόλοιπα θέματα που συμπληρώνουν την ηχητική μπάντα, η οποία είναι απαραίτητο απόκτημα του ενημερωμένου σινεφίλ.
Το δωμάτιο με τον αριθμό 2046 είναι μια παρεμβολή από το επόμενο σενάριο του Γουόνγκ Καρ Βάι, το οποίο το γυρίζει ταυτόχρονα και αναμένεται σύντομα. Πρόκειται για μια φουτουριστική ιστορία που συμβαίνει πενήντα χρόνια μετά την σημαδιακή για τη χώρα χρονιά του 1997.
Ήταν δύσκολο να γυρίσετε δύο φιλμ ταυτόχρονα; ρωτά ένας δημοσιογράφος τον σκηνοθέτη.
Ήταν σα να είσαι ερωτευμένος ταυτόχρονα με δυο γυναίκες. Ενώ ψάχναμε για τις τοποθεσίες του "2046", σκεφτόμουν συνέχεια, ω αυτό θά 'ταν πολύ καλό για το "In the mood for love". Και το αντίστροφο. Ήταν τελείως αποσυντονιστικό για μένα. Τότε συνειδητοποίησα, εξ ανάγκης, ότι τα δυο φιλμ πρέπει να έχουν κάποια σχέση και συνάφεια. Έγιναν σαν ένα. Κι έτσι τράβηξα κάποιες σκηνές για το καθένα στις ίδιες τοποθεσίες. (Όχι τίποτ' άλλο δηλαδή, αλλά αφού μπερδεύτηκα που μπερδεύτηκα, γιατί να κάνω διπλά έξοδα; Δωρεάν μάθημα σινε-οικονομίας, αν και ο όρος είναι άγνωστος στη χώρα μας ).

Ταινίες
Intellectual Trio (Long feng zhi duo xing, 1984) σενάριο
The Final Test (Zui hou yi zhan, 1987) σενάριο
Final Victory (Zui hou sheng li, 1987) σενάριο
The Haunted Cop Shop of Horrors (Meng gui cha guan, 1987) σενάριο
Dragon and Tiger Fight (Jiang hu long hu men, 1987) σενάριο
The Haunted Cop Shop of Horrors 2 (Meng gui xue tang, 1988) σενάριο
As tears go by (Wong gok ka moon, 1988)
Days of being wild (A Fei jing juen, 1990)
Saviour of Souls (Gauyat sandiu haplui, 1992) σενάριο
The Eagle Shooting Heroes (Sediu yinghung tsun tsi dung sing sai tsau, 1993) εκτελεστής παραγωγής
Ashes of time (Dung che sai duk, 1994)
Chungking express (Chongqing senlin, 1994)
Fallen angels (Duoluo tianshi, 1995)
Happy together (Cheun gwong tsa sit, 1997)
First Love: A Litter on the Breeze (Choh chin luen hau dik yi yan sai gaai, 1997) παραγωγός
In the mood for love (2000)
2046 (2000)

Πηγές
In the mood official page
In the mood
In the mood
In the mood
In the mood
Συνέντευξη Βιογραφία
Βιογραφία
Happy together
Happy together
Fallen angels
Ashes of time
Chungking express
Days of being wild
2046 news
2046 news
2046 news

ΥΓ1: Κακόφημοι δρόμοι (Mean streets) η περίφημη ταινία του Martin Scorsese.
ΥΓ2: Κάτι ανάλογο του "Ashes of time" επεχείρησε φέτος και ο Ανγκ Λη με το "Crouching tiger, hidden dragon".