Από τα αλώνια στα σαλόνια...

Κυκλοφορεί στο Διαδίκτυο ένα βιντεάκι των Neubauten χρονολογούμενο από το μακρινό 1983, με τον παιχνιδιάρικο-προβοκατόρικο τίτλο "Autobahn". Καμία σχέση εδώ με τον κυριλέ αυτοκινητόδρομο των Kraftwerk και τα ακριβά γρήγορα αυτοκίνητά τους. Εδώ βρισκόμαστε σε ένα εργοτάξιο, κάτι τροχοφόρα σακαράκες, ένα μάτσο παλιοσίδερα παραδόμενα στις ορέξεις πριονιών και μεταλλικών κοφτηριών, βαρέλια που καίγονται, ο καπνός ανεβαίνει προς τον βαρύ γκρίζο ουρανό του Βερολίνου, ένας ...καμενίδης Μπλίξα ουρλιάζει κάτι ακατάληπτα στο μικρόφωνο. "Αν συνέχιζα όπως ξεκίνησα σήμερα δεν θα ήμουν εδώ μαζί σας"...

Τηλεμεταφορά, καμιά 30+ χρόνια, κανά διωράκι με το τραίνο πιο βόρεια, κάτω από τον ακόμη πιο βαρύ και γκρίζο ουρανό του Αμβούργου. Η Elbphilharmonie, η φιλαρμονική του Έλβα, το πιο σκανδαλώδες σύγχρονο έργο της Γερμανίας τα τελευταία χρόνια (μαζί με το νέο αεροδρόμιο του Βερολίνου), η οποία είχε καταντήσει τα τελευταία χρόνια ανέκδοτο κυβερνητικής ανοργανωσιάς και σπατάλης, με ένα πάρτυ από υπερτιμολογήσεις, υπερκοστολογήσεις, υπερβάσεις προϋπολογισμού και καθυστερήσεις και άλλα τέτοια ωραία τα οποία ως γνωστόν ...μόνο στην Ελλάδα γίνονται (και που αν γίνονταν σε τέτοιο βαθμό δεν θα μας ξέπλενε ούτε ο Έλβας από την χολή των γερμανικών φυλλάδων). Λεπτομέρειες θα μου πείτε, τελικά το έργο ολοκληρώθηκε, είναι εντυπωσιακό, η επιτομή της τελευταίας λέξης του αρχιτεκτονικού μοντερνισμού και δεσπόζει με τον επιβλητικό του όγκο στο skyline του λιμανιού της πόλης. Τα εγκαίνια έγιναν λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 2016, μαζί με επιπρόσθετες γκρίνιες από τους κονεσέρ της κλασικής μουσικής για το αν η ακουστική είναι η πρέπουσα ή όχι. Το αποψινό βράδυ η πολυτελής αίθουσα είναι κατάμεστη, οι αρχές της πόλης είναι εδώ, η βραδιά είναι ιδιαίτερη, είναι η πρώτη συναυλία εκτός κλασικής μουσικής η οποία φιλοξενείται σε αυτό το εντυπωσιακό "νεόχτιστο". Στην ενημερωτική οθόνη περνάνε προειδοποιητικά μηνύματα για μια "πιθανώς αυξημένη ένταση ήχου".

Λίγες ημέρες αργότερα. Η περιοδεία του διαβόητου σχήματος των Einstürzende Νeubauten, η οποία ξεκίνησε εκείνο το βράδυ στις όχθες του Έλβα, κάνει στάση και στα μέρη μας, σε έναν χώρο ο οποίος σαφώς και δεν διεκδικεί αντίστοιχες δάφνες αρχιτεκτονικής πρωτοπορίας, ένα κουτί φυτεμένο στο επίκεντρο της μαζικής αγχωμένης διασκέδασης των αθηναϊκών ορδών, κόσμος πολύς στριμωγμένος στο πεζοδρόμιο της Ιεράς Οδού, ένας ταξιτζής αναρωτιέται "ποια τα σπάει απόψε εδώ;;".

Από όλη την παραπάνω αναδρομική αφήγηση, ίσως θα έπρεπε να αφήσω τον καθένα να βγάλει τα συμπεράσματά του. Υπάρχουν πολλές λαβές άλλωστε. Ένας αυστηρός θα μπορούσε να πιάσει τον άμβωνα και να μιλήσει για "ξεπουλήματα" και "συμβιβασμούς" και άλλα τέτοια παχιά. Άλλος θα στεκόταν στην μετα-ειρωνεία της ιστορίας (ή μήπως σκληρή απομυθοποίηση μιας μυθολογίας;), για την πορεία ενός σχήματος που το ίδιο του το όνομα ακούγεται απειλητικό, Καταρρέοντα Νεόχτιστα (πότε θα πάψω να βλέπω αυτό το εκτρωματικό "Κατεδαφιζόμενα";), το οποίο κάποτε ήταν ...banda non grata για πολλούς διοργανωτές συναυλιών λόγω των φθορών που προκαλούσαν στα κτίρια, που κυκλοφορούσαν δίσκους με πολεμικούς τίτλους όπως "Στρατηγικές κόντρα στην αρχιτεκτονική"; Έχει κάμποση ηθικολογία μέσα της αυτή η οπτική, αλλά θα μου πείτε από την άλλη και η Ηθική δεν είναι ένα είδος Αισθητικής; (για να μην το φτάσουμε και στον Λουδοβίκο τον Βιτγκενστάιν ο οποίος τις ήθελε κατά βάθος να συμπίπτουν).

Από την άλλη η πορεία αυτή μπορεί κατ' αρχάς να μελετηθεί ως case study (που λένε και οι επιστήμονες) της μαγικής επιβιωτικής ιδιότητας του mainstream, της ικανότητάς του δηλαδή να αφομοιώνει και τελικά να καθιστά οργανικό του συστατικό ακόμη και το πιο "εχθρικό" Αντί-. Αλλά και σαν ιδεατή εξέλιξη του ιδίου του σχήματος, το πως μέσα από συνεχείς "trial and error" δοκιμασίες και αναθεωρήσεις, οι πρώιμες ακρότητες ενσωματώνονται οργανικά και αρμονικά σε έναν νέο ήχο. Δεν θα χαρακτηρίζονταν άλλωστε γραφικοί και "κολλημένοι" αν εξακολουθούσαν να πουλούν ασυμβίβαστο θόρυβο; Και εν τέλει, έχουν περάσει 30 χρόνια, πλησιάζουν και τα σαράντα. Πολλά γαμημένα χρόνια. Και στο διάβα τους πάντοτε κάτι χάνεται, το θέμα να είναι να κερδίζεται τουλάχιστον και κάτι. Για βάλτε κι εσείς τον εαυτό σας απέναντι στον καθρέφτη. Κοιτάξτε με ειλικρίνεια. Τι άραγε θα έλεγε ο 18χρονος εαυτός σας αν έβλεπε τον σημερινό;

Ο Blixa "τολμά" να τους βάλει με έναν τρόπο τον έναν δίπλα στον άλλο, στο "Susej" χρησιμοποιεί μια ηχογραφημένη λούπα κιθάρας ηχογραφημένη σε ένα κελάρι "κινδύνου πλημμύρας" κάπου στο Αμβούργο στα πρώιμα 80s. Ο "παλιός και ο νέος Blixa δίπλα-δίπλα" μας λέει αυτο-σαρκαστικά παιγνιωδώς αυτός ο κύριος με το καλοχτενισμένο εμφανώς γκριζαρισμένο πλέον μαλλί, με την κάπως συμμαζεμένη πλέον την κοιλούμπα (την προηγούμενη φορά έμοιαζε λες και ...κυοφορούσε). Δεν είναι η πρώτη φορά που το διαπιστώνω, αλλά πάντοτε θα με εντυπωσιάζει ο τρόπος με τον οποίο ελέγχει το κοινό απόλυτα, ειδικά αυτό το απείθαρχο ελληνικό κοινό, το πολυποίκιλο, αποτελούμενο από παλαιούρες του είδους μέχρι νέες ερωτευμένες κορασίδες που τον κοιτούσαν στα μάτια, τον τρόπο που θα αποστομώσει τη φωνή που θα ζητήσει να του "θρέψει το Εγώ του", πως θα βάλει στη θέση του εκείνον που τόλμησε να φωνάξει κάτι την ώρα που μιλούσε, ή εκείνον που αποτόλμησε μια φωτογραφία με φλας. Και κύριο και βασικότερο: τον τρόπο με τον οποίο επιβάλλει την σιωπή, η οποία και άλλωστε αποτελεί βασική συνιστώσα του ήχου των Neubauten, σε σημείο που κομμάτια σαν το "Silence is sexy" να φαντάζουν εναλλακτικές εκδοχές του "4'33''" του John Cage. Ένα κατόρθωμα το οποίο μοιάζει σχεδόν με θαύμα σε μια χώρα όπου η επιβολή ενός λεπτού σιγής θεωρείται φίμωμα της ελεύθερης έκφρασης και η ενημέρωση όλων των ευρισκόμενων σε ακτίνα 10 μέτρων για τα τελευταία σου γκομενικά κεκτημένο ιερό δικαίωμα.

Ας σημειωθεί παρενθετικά στο σημείο αυτό, ότι από παλιά ο Blixa δεν ήταν το χυμαδιό-φρικιό αλλά περισσότερο ένας άψογος επαγγελματίας, εγγύηση για τις περιπτώσεις όπου όλα τριγύρω έμοιαζαν να διαλύονται. Μου διηγούνται ιστορίες από μία από τις εμφανίσεις των Bad Seeds στην Αθήνα των 80s, τότε που είχε κυκλοφορήσει η φήμη "πάμε οπωσδήποτε, ίσως είναι η τελευταία φορά να προλάβουμε τον Cave ζωντανό", ο φίλος τον συναντά πριν από το λάιβ προσηνή και ανήσυχο συγχρόνως, ο Nick παραδίπλα "κόκκαλο" σε κατάσταση αφασίας, το βλέμμα του Blixa έλεγε "πως θα τον ανεβάσουμε αυτόν στην σκηνή;" (τελικά κάπως τα κατάφεραν).

Μετά το λάιβ τα αυτιά μου έπιασαν μερικές κλασικές (μάλλον βαρετές) μετα-συναυλιακές κουβέντες του τύπου "αυτή ήταν η καλύτερη τους συναυλία, όχι δεν ήταν κλπ κλπ", έτσι κι αλλιώς μου μοιάζουν άτοπες οι συγκρίσεις τέτοιων πολυπαραμετρικών και υποκειμενικά αστάθμητων γεγονότων, εν προκειμένω όμως για έναν λόγο παραπάνω: οι συναυλίες των Neubauten τα τελευταία πολλάααα χρόνια είναι παραστάσεις θεατρικού περφεξιονισμού ενός οργανικά δεμένου συνόλου, σχεδιασμένες στην απόλυτη εντέλεια, με υψηλότατες απαιτήσεις ήχου, η κάθε λεπτομέρεια αναδεικνύεται, η κάθε κατανυκτική κρούση, το κάθε θρόισμα, η ρουφηξιά του τσιγάρου, ο κάθε φθόγγος, κι ας μην ξέρεις γρυ γερμανικά, δεν πειράζει (ειρήσθω εν παρόδω, αξίζει κάποια στιγμή να σταθούμε και στη στιχουργική των Neubauten, η οποία κατά βάση περνάει σε δεύτερη μοίρα, η οποία ενώ θα περίμενε κανείς να είναι γεμάτη από αστικές "δυστοπικές" εικόνες, στην πραγματικότητα ένα σημαντικό κομμάτι εμπνέεται από την απεραντοσύνη του Σύμπαντος, από κοσμικά φαινόμενα, ηλιακές εκλείψεις και μακρινά "κρύα" άστρα).

Εκπλήξεις δεν επεφύλασσε λοιπόν η βραδιά, οπότε στο μόνο σημείο που μπορούμε να εστιάσουμε κριτικά ίσως είναι το επιλεγμένο ρεπερτόριο. Όπου πλέον έχουν την πολυτέλεια (και την τόλμη) να αφήνουν έξω πρωτοκλασάτα κομμάτια και να μην γυρίζουν το ρολόι του χρόνου πολύ πίσω (το πιο παλιό κομμάτι που ακούστηκε ήταν το "Haus der Luege" από το 1988). Εν προκειμένω, πέρα από κάποια καθιερωμένα τα οποία δεν λείπουν σχεδόν ποτέ, Dead Friends, Sabrina, Youme & Meyou, ακούστηκαν και κάποια που δεν είχαν τιμηθεί στις προηγούμενες εμφανίσεις τους, "ειδικά λέει για μας" (χαϊδολόγημα του κοινού, το set-list στην περιοδεία τους είναι σχεδόν το ίδιο), σαν τα Interimsliebe ή ή Salamandrina (μεταξύ μας, από την πιο αδύναμη και αμήχανη εποχή του συγκροτήματος, εκεί στις αρχές των 90s), όλα παιγμένα καθηλωτικά από μια καλογρασαρισμένη μηχανή (κι ας ρίξουμε εδώ λίγα φώτα και στο ...συκώτι των Neubauten, τον καλό στρατιώτη N.U. Unruh, ο οποίος είναι εκεί από την πρώτη στιγμή, επινοητικός, καθοριστικός και αναντικατάστατος στις επάλξεις, μάστορας κάθε νοητού ή αδιανόητου είδους κρουστού).

Όπως δε και να έχει, εξακολουθώ να υποστηρίζω κάτι που είχα γράψει και ξαναγράψει παλιότερα, ότι οι Neubauten είναι μία από τις ελάχιστες μπάντες που κάποιος μουσικόφιλος θα πρέπει μία φορά στη ζωή του να έχει δει live. Άντε λοιπόν, έως την επόμενη φορά με το καλό. Στο Μέγαρο ίσως (και δεν το λέω διόλου ειρωνικά)...

Φωτογραφίες - Νίκος Γαλανός