Homeland of the brave

Μάγεψε το αθηναϊκό φιλότεχνο κοινό η Αμερικανίδα avant-garde καλλιτέχνις Laurie Anderson με τους ήχους του βιολιού της και τις ηλεκτρονικές της ατμόσφαιρες στη συναυλία που διεξήχθη στο Ηρώδειο κάτω από τον ανέφελο αττικό ουρανό στη σκιά του Ιερού Βράχου. Στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών 2007, η πρωτοποριακή μουσικός παρουσίασε ένα νέο κύκλο τραγουδιών με τίτλο "Homeland", όπου αντλώντας εικόνες από την αρχαία τραγωδία περιγράφει το σύγχρονο κόσμο, έναν κόσμο πολέμου, κατανάλωσης, αποξένωσης και τεχνολογικής απομόνωσης.

Πώς αλήθεια οι λέξεις μπορεί να αποστειρώσουν και να απογυμνώσουν την ουσία ενός γεγονότος, ε; Δε "διαφωνώ" με καμία από τις παραπάνω λέξεις, ούτε με τις πληροφορίες τις οποίες μεταφέρουν, είναι όμως τόσο στεγνές, τόσο ξεζουμισμένες από την (κατα)χρήση σε διαπλεκόμενα φιλότεχνα δελτία ειδήσεων, φυλλάδες και δελτία τύπου... Ας το πάρουμε λοιπόν αλλιώς, και ας προσπαθήσουμε (αν είναι δυνατόν!) να συλλάβουμε ένα μέρος της ουσίας της μουσικής της Laurie Anderson με τη γλώσσα (κι ας είναι ...ιός!).

Είναι ιδιάζουσα περίπτωση η Laurie. Αλήθεια πού να την κατατάξεις; Προέρχεται από τους ακαδημαϊκούς κύκλους των σχολών τέχνης, εκεί όπου η τέχνη φτιάχνεται από τους λίγους και απευθύνεται στους (ίδιους) λίγους! Κάποια στιγμή όμως αλλαξοπίστησε, υιοθέτησε τρόπους και μεθόδους της pop κουλτούρας, μπήκε (άθελά της!) και στα "χυδαία" λαϊκά charts (εγκεφαλικά θα έπαθαν στις ακαδημίες!), ακούστηκε ακόμη και στις ντισκοτέκ! Και όλα αυτά χωρίς τεμενάδες στο περιβόητο "λαϊκό γούστο" και με τους δικούς της αποκλειστικά όρους. Σπάνια περίπτωση...

Πολύς ήταν ο κόσμος που μαζεύτηκε και εδώ στην Αθήνα να τη δει από κοντά. Κατάμεστο ήταν το Ηρώδειο, με ελάχιστες κενές θέσεις! Ετερόκλητος κόσμος (αντανάκλαση των πολλαπλών προσώπων και της ίδιας της Laurie). Κουλτουριάρηδες μεσήλικες που θεωρούν τέχνη ό,τι αναφέρεται στα κυριακάτικα ένθετα, θαμώνες του Μεγάρου, αποφασισμένοι να "μαγευτούν" και αγχωμένοι περισσότερο να χειροκροτήσουν και να φωνάξουν μπράβο πριν καν τελειώσει το κομμάτι παρά να συγκινηθούν (τύποι των "σσσσσς" που στο τέλος γίνονται πιο ενοχλητικοί από τον ίδιο τον επιτιμούμενο φωνασκούντα), θείες που θα συναντούσες στα φιλανθρωπικά γκαλά της Μαριάννας, ηλεκτροποπάδες που τη γνωρίσανε από το "Big Science", ψαγμένη νεολαία με πολιτικοποιημένους προβληματισμούς...

Όλοι αυτοί, λοιπόν, μαζεύτηκαν ένα ζεστό (πολύ ζεστό!) βράδυ, υπό το φως μιας φέτας φεγγαριού, του δύοντος αποσπερίτη και μερικών αχνών αστεριών που μόλις διακρίνονταν μέσα από τη ...φωτοχημική αθηναϊκή ρύπανση (γμτ, δεν απέφυγα την ποιητική παρεκτροπή!) για να απολαύσουν από κοντά τη μεγάλη αυτή κυρία, συνοδευόμενη από τρεις εξαιρετικούς μουσικούς, τον αντισυμβατικό μπασίστα Skuli Sverrisson, την Okkyung Lee στο τσέλο και τον Peter Scherer στα επικουρικά synths.

Μουσικά, το "Homeland" δεν είναι παρά μια επιτομή της πορείας της Laurie μέχρι σήμερα, αντλώντας τόσο από τις ..."έγχορδες" περιόδους της όσο και από τις περισσότερο τεχνολογικές (ψηφιακές και αναλογικές). Έχοντας μόλις εισέλθει στην έβδομη δεκαετία της ζωής της, η Anderson φαίνεται να έχει κατακτήσει την ωριμότητα η οποία της επιτρέπει να επιμένει στα ίδια εκφραστικά μέσα που κατέχει καλά, χωρίς να ακούγεται αναχρονιστική ή κολλημένη με το παρελθόν. Υπήρξε μεν κάποτε πρωτοποριακή, αλλά σήμερα δεν έχει το άγχος να αυτο-επιβεβαιωθεί, τρέχοντας, ασθμαίνοντας πίσω από καθετί το νέο και "μοντέρνο" (η περίπτωση της Bjork!).

Έτσι, λοιπόν, η νέα της μουσική κυριαρχείται από τα γνωστά και χαρακτηριστικά ηλεκτρονικά μπάσα, τις παραμορφωμένες φωνές (σε κάποια στιγμή η φωνή της μέσα από φίλτρα και κυκλώματα έβγαινε άψογα αντρική!), τους υπόσκαφους ήχους, τις ταξιδιάρικες δοξαριές, τα απλοϊκά εκ πρώτης ακροάσεως αλλά εθιστικά μπιτ (όπως στο εξαιρετικό "Only an expert"). Και φυσικά πάνω απ' όλα, αυτή η ιδιαίτερα ζεστή φωνή, φωνή φίλης που σου διηγείται τις ιστορίες της, φωνή η οποία έρχεται σε αντίστιξη και δημιουργική κόντρα με την εγγενή παγωνιά των ηλεκτρονικών ήχων.

Οι ιστορίες και οι εικόνες της ποιητικής της Laurie στο "Homeland" είναι θυμωμένες, σκληρές, δηκτικές αλλά συνάμα τρυφερές (στην παρακολούθησή τους βοηθούσε και η μετάφραση που προβαλλόταν πάνω στις αρχαίες πέτρες, αν και σε πολλά σημεία παρεκτρεπόταν σε φιλολογίζουσες υπερβολές και αναιρούσε την απλότητα και την αμεσότητα της ποίησης της Laurie (π.χ. το απλό και εκφραστικό "Bodies in motion" έγινε "κινούμενες σάρκες", το "Hunger" "λιμός" κ.ο.κ.)). Γιατί στο "Homeland" γράφει και προβληματίζεται και θυμώνει και λυπάται για την πατρίδα της, η αγάπη για την οποία είναι από τα πιο έμφυτα αισθήματα του ανθρώπου. Και έχει την τόλμη να αναρωτιέται (σαν σ' εκείνο το παλιό ποιηματάκι που μας μάθαιναν στο δημοτικό!) "Τί είναι η πατρίδα μου;" Μην είναι μια τερατώδης παγκόσμια αυτοκρατορία; Μην είναι ο Μπους και οι αιματοβαμμένες εισβολές; Μην είναι τα παχύσαρκα βουλιμικά παιδιά; Οι οπλοφορούντες έφηβοι; Οι καταθλιπτικοί καταναλωτές των malls; Οι αναγεννημένοι χριστιανοί ταλιμπάν; Πρόκειται σαφώς για ένα από τα πιο "ακτιβιστικά" και πολιτικοποιημένα έργα της, ευτυχώς όμως παρασάγγες μακριά από την αγέλαστη και στείρα μονόχνωτη πολιτικολογία.

Δύσκολες μέρες περνάει (και) η Αμερική! Παρολ' αυτά πιστεύω ότι αν υπάρχει κάποια ελπίδα για αντίδραση σε ό,τι συμβαίνει, για κάτι το καινούργιο και ανατρεπτικό, αυτή θα πρέπει να την αναζητήσουμε στην Αμερική (ας μην ξεχνάμε, ακόμη και το κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης στο Σιάτλ γεννήθηκε!). Γιατί οι ΗΠΑ εξακολουθούν, παρά τον υστερικό και θρησκόληπτο πατριωτισμό τους, να παραμένουν μακράν η πιο ανεκτική (βασικό συστατικό της δημοκρατίας) χώρα του κόσμου! Σας ακούγεται παράξενο; Για κάντε μια σύγκριση απλή! Ας φανταστούμε ότι η Ελλάδα μας βρίσκεται σε πόλεμο (δίκαιο ή άδικο, δεν έχει σημασία) και φέρετρα στρατιωτών μας γυρίζουν πίσω τυλιγμένα με την "ένδοξη ελληνική σημαία μας". Την ίδια στιγμή διαδηλωτές αντιδρούν κατά του πολέμου καίγοντας στους δρόμους την ελληνική σημαία, καλλιτέχνες διασκευάζουν διαστρέφοντας τον εθνικό ύμνο, ή έστω εκδηλώνουν αισθητικά μέσα από την τέχνη την αντίδρασή τους όπως η Anderson. Πόσα στρατοδικεία θα είχαν στηθεί; Πόσοι θα είχαν βρεθεί κρεμασμένοι στο Σύνταγμα; Υπερβολές; Για διαβάστε την πρόσφατη ελληνική ιστορία ή ανοίξτε τα μάτια στα τεκταινόμενα της σήμερον ημέρας.

Ευτυχώς λοιπόν που έχουμε ...παγκοσμιοποίηση! Γιατί καλλιτέχνες και μουσικοί σαν την Laurie Anderson σκέφτονται, δρουν και αντι-δρούν και για μας, έστω και χωρίς εμάς! Υπάρχει ελπίδα λοιπόν...