Lee "Scratch" Perry, Max Romeo, Congos, Andrian Sherwood

Για να δώσουμε πλήρη βιογραφικά στοιχεία των συμμετεχόντων της πραγματικά γιορτής της reggae κουλτούρας που γέμισε την νύχτα της 25ης Μαρτίου στον Μύλο Θεσσαλονίκης, θα χρειάζονταν πολλές σελίδες, με κάθε όνομα του line up και των guest μουσικών να αποτελεί ένα ολόκληρο κεφάλαιο στην ιστορία των μουσικών ιδιωμάτων που ξεκινώντας από το μικρό νησί της Jamaica, κυριάρχησαν τον κόσμο...

Την βραδιά άνοιξαν οι εγχώριοι εκφραστές του κινήματος, Global Vibe, τους οποίους όμως δεν πρόλαβα να ακούσω. Πρόκειται για ένα τοπικό σχήμα, αρκετά αγαπητό στους οπαδούς του είδους με πολλές live εμφανίσεις στην πλάτη του. Τους έχω πετύχει αρκετές φορές στο παρελθόν, αυτό που ξεχωρίζει για μένα στον ήχο τους, πέρα από την τεχνική αρτιότητα παιξίματος των, είναι τα φωνητικά του υπερκινητικού Γρηγόρη Ταντανόζη, που δίνουν μια soul ποιότητα στον σύγχρονο roots τους ήχο.

'Όταν έφθασα τον χώρο, μετά την απαραίτητη σύγχυση που επέβαλε η μαζική προσέλευση κόσμου στην Αποθήκη του Μύλου, επί σκηνή εξελισσόταν σε ρόλο προθέρμανσης ένα DJset, με μεταπηδήσεις από reggae hit σε reggae hit και κάποιες ίσως ατυχείς προσπάθειες ΜCing (toasting, στο reggae λεξιλόγιο) από τον ιθύνοντα selector.

Το ζέσταμα τελείωσε και η ορχήστρα που θα πλαισίωνε όλους τους αστέρες της βραδιάς πήρε τα πόστα της. Ανάμεσα τους. στον ρόλο ρυθμικής ραχοκοκαλιάς / ντράμερ ολόκληρης της συναυλίας, η μορφή, Leroy 'Horsemouth' Wallace. Session drummer σε πολλές ιστορικές ηχογραφήσεις στην Τζαμάικα και πρωταγωνιστής της κλασσικής ταινίας του 1978, σε σκηνοθεσία και παραγωγή Θεόδωρου Μπαφαλούκου, Rockers.

Λίγα λεπτά αργότερα, υποδεχτήκαμε στην σκηνή τους The Congos. Δεν τους ήξερα πριν το live, δεν ήξερα τι να περιμένω. Αυτό που συνάντησα, ήταν κάτι παραπάνω από έκπληξη. Εντάσσεται μάλλον στην κατηγορία των μουσικών αποκαλύψεων, στιγμές που δεν θα ξεθωριάσουν ποτέ από την μνήμη.

Η σύγχρονη εκδοχή των The Congos είναι ένα πολυφωνικό κουαρτέτο με τις φωνές των μελών του να αγγίζουν από τις πιο πρίμες μέχρι τις πιο μπάσες χροιές. Το μπλέξιμο των φωνών τους, σε συνδυασμό με τους αργόσυρτους ρυθμούς της ορχήστρας και τους dub χειρισμούς του μοναδικού Adrian Sherwood, έδινε στον ήχο τους μία δυναμική, σχεδόν απόκοσμη. Ξέφευγε από τα όρια της "κλασσικής" - roots - reggae σχολής, ήταν ένα reggae ιδίωμα εξαιρετικά σύγχρονο. Αν πρέπει να χαρακτηρίσω τον ήχο τους με μία φράση, θα τολμήσω να πω ότι πρόκειται για "avant reggae", ενώ μέσα από το μεθυστικό μουσικό συνονθύλευμα των Congos ξεπρόβαλε ένα πολιτικό μήνυμα και όραμα για μια ενωμένη Αφρική, που παραμένει επίκαιρο, ακόμη και αν έχουν περάσει σχεδόν 40 χρόνια από τότε που εκφράστηκε για πρώτη φορά μέσα από τον πρώτο τους και ιστορικό δίσκο "Heart of the Congos", του 1977. (Δίσκος ηχογραφημένος στο θρυλικό στούντιο του Lee "Scratch" Perry, Black Ark και πλέον περιζήτητος).

Πέρα από την δύναμη της μουσικής τους, σημαντική ήταν και ίδια φυσική παρουσία των τεσσάρων επί σκηνής. Είναι συγκινητικό να βλέπεις τέσσερις, στην κυριολεξία, "παππούδες" να τραγουδούν και να χορεύουν με ενέργεια, ελαστικότητα και ευφορία ασύλληπτη για την ηλικία τους. Μία ενέργεια που λείπει από το μεγαλύτερο ποσοστό των -κουρασμένων από την ίδια την ζωή- συνομήλικων τους, του "σύγχρονου" αστικού Δυτικού κόσμου. Έδιναν την εντύπωση ότι αυτό που ακούγαμε και βλέπαμε ως κοινό, ήταν κάτι παραπάνω από μουσική, ήταν το βίωμα τους, που το μοιράστηκαν μαζί μας...

Τους Congος και όσα μας γέμισαν, διαδέχτηκε χωρίς ενδιάμεση διακοπή ο Max Romeo. Η εμφάνιση του ήταν σύντομη αλλά αρκετά ουσιαστική. Δεν υπήρχε τραγούδι που να μην τραγούδησε μαζί του ο κόσμος ή να μην δέχτηκε θερμή υποδοχή ή που το μήνυμα του να σταμάτησε να εμπνέει ακόμη. Ως αυστηρός κριτής θα έλεγα ότι εδώ και πολλά χρόνια τραγουδάει τα ίδια τραγούδια, ότι δεν έχει εξελίξει τον ήχο ελάχιστα μέσα σε δεκαετίες, ότι τα dub μέρη της εμφάνισης του ήταν κατώτερα από αυτά των Congos που προηγήθηκαν και του Lee 'Scracth' Perry που τον διαδέχτηκε.

Η "επίσημη" μου εντύπωση όμως θα επιλέξω να είναι άλλη. Ο Μax Romeo, αποτελεί ολοζώντανο παράδειγμα του γιατί η reggae συνεχίζει να κινεί μάζες ανά τον κόσμο και να έχει θερμούς υποστηρικτές: το όραμα της, περί ισότητας και πτώσης της μεταφορικής Βαβυλώνας, δεν εκπληρώθηκε ποτέ. Ζούμε σε "serious times", όλοι έχουμε δαίμονες να ξορκίσουμε έξω από την Γη... Είναι η ταύτιση, με την φωνή και τους στίχους του Μax Romeo, που τον θέτει "εκτός συναγωνισμού" για οποιαδήποτε μορφή κριτικής γραφής, τουλάχιστον από μένα.

Μετά από ένα μικρό διάλειμμα, απαραίτητο τόσο για μουσικούς, όσο και για κοινό, μιας και η θερμοκρασία στον χώρο είχε ανεβεί σε επικίνδυνα επίπεδα, ήρθε η σειρά του Lee "Scratch" Perry. Ο Lee "Scratch" Perry είναι από τις πιο ιδιαίτερες μορφές του reggae σύμπαντος. Φήμες τον θέλουν σχεδόν ημί - τρελό, ο ίδιος έχει αυτό - ανακηρυχτεί Βασιλιάς, πιστεύει ακράδαντα ότι ο ίδιος έκαψε το στούντιο του Black Ark όταν αποφάσισε να αφήσει πίσω του το ρούμι και την ganja (;) και έχει εμμονή με το στοιχείο του νερού.

Είναι όντως βασιλιάς. Βασιλιάς σε ένα εναλλακτικό second - hand σύμπαν, όπου οι βασιλείς πετάνε τα στολίδια τους όταν βγουν εκτός μόδας, ο Lee Perry τα μαζεύει και τα τοποθετεί ευλαβικά πάνω του και όλα μαζί συνθέτουν την εκκεντρική εμφάνισή του.

Ήταν και το τιμώμενο πρόσωπο της σημερινής βραδιάς μιας και 25 Μαρτίου, 74 χρόνια πριν, ο Perry προσγειώθηκε στον κόσμο μας. (Aργότερα μαθαίνω ότι γιόρτασε τα γενέθλια του και στην Αθήνα, καθώς και 6 μήνες πριν στο Βέλγιο...)

Επί σκηνής παρουσίασε ένα εξαιρετικό σετ βαριάς και ασήκωτης dub, με τα μπάσα να σε κυριεύουν ολοκληρωτικά, με μια ένταση που θα ζήλευαν και οι περισσότεροι εκφραστές την σχετικά νέο - αφιχθείσας dubstep. Ήταν η ένταση και ο όγκος αυτός που οδήγησε το κοινό των πρώτων σειρών σε συμπεριφορές που ταιριάζουν περισσότερο σε rock συναυλία παρά στους θεωρητικά αργούς ρυθμούς της dub. Crowd surfing και ένα υποτυπώδες mosh pit ενίσχυαν την ήδη ψυχεδελική αίσθηση των εξαιρετικά σύγχρονων dub απολήξεων του βασιλιά, ενώ από τα σταθερά ρυθμικά μοτίβα ξέφευγαν στιγμές που άγγιζαν άλλες φορές την funk ή ακόμη και την hiphop. Γενικότερα υπήρχε μία αίσθηση επιρροής από την hiphop, τόσο από την εκκωφαντική εμφάνιση του Perry όσο και από τους τρόπους που χειριζόταν την φωνή του, πιο κοντά συνήθως στην απαγγελία παρά στο τραγούδι.

Αν πρέπει να ξεχωρίσω κάποιες στιγμές της εμφάνισης του θα ξεχώριζα λόγω προσέγγισης στην εκτέλεση, τις διασκευές σε δύο κομμάτια του Bob Marley. "Sun is shinning" και αργότερα, μετά από μία μικρή αποχώρηση από την σκηνή, επέστρεψε όχι με την βασιλική στολή του, αλλά με την στολή του στρατηγού για να μας οδηγήσει σε μια ηρωική άκρως χορευτική εκτέλεση του "Exodus" και σταδιακά προς το τέλος της βραδιάς. Στα δύο κομμάτια αυτά ο Perry ξετύλιξε για μένα όλο το μεγαλείο του και νοηματικά. Ξεκινώντας δύο κομμάτια standards της roots τα με τους βασικούς ρυθμούς και μελωδίες τους, τα εξέλιξε σε δύο λαμπρά παραδείγματα σύγχρονης ή ακόμη και μελλοντικής dub, προσθέτοντας ή αφαιρώντας στοιχεία ακόμη και στους στίχους.

Δεν έλειψαν επίσης τα πάρε - δώσε του Perry με το κοινό του. Γύρω στα μέσα του set μετά από έναν χαιρετισμό στα αραβικά (σα λαμ α λε κουμ) έδωσε το μικρόφωνο σε μέλος το κοινού ντυμένο με παραδοσιακή φορεσιά, ο οποίος προς έκπληξη όλων άρχισε να ψέλνει στα αραβικά. Μουσικοί και Perry περίμεναν να τελειώσει για να συνεχιστεί η συναυλία, ενώ σε κάποιο άλλο σημείο ο Perry ανέβασε επί σκηνής δύο κοπέλες από το κοινό με καταγωγή από την Αιθιοπία.

Το φινάλε του σετ, βρήκε επί σκηνής για ένα τελευταίο κομμάτι τον Perry μαζί με τους The Congos, για μία full on τελευταία επίθεση που και μόνο αριθμητικά φαντάζει εξωπραγματική. Πέντε φωνές και τέσσερα όργανα (εκτός αν μέτρησα λάθος) δεν είναι κάτι που συναντάς κάθε μέρα...

Η κατάμεστη Αποθήκη κατά χειροκρότησε τους πρωταγωνιστές της βραδιάς με εξαίρεση ίσως τον αόρατο - πίσω -από -την - κονσόλα Adrian Sherwood, o οποίος δεν πήρε τα εύσημα που του αναλογούν ως αρχιτέκτονα του ήχου όλης της βραδιάς -με μικρότερη επέμβαση του ίσως στο μέρος του Max Romeo-. Εκεί που πιο αισθητά έβαλε την υπογραφή του ήταν σίγουρα στο set του Perry, με τον οποίον έχουν συνεργαστεί στο παρελθόν και σίγουρα ο Sherwood αποτελεί τον κύριο συντελεστή στον σημερινό του ήχο. Είμαι σίγουρος ότι χωρίς αυτόν, να χειρίζεται τον ήχο και τα dubs ζωντανά και επί τόπου, η συναυλία της 25ης Μαρτίου στην Θεσσαλονίκη και τη 24ης στην Αθήνα, δεν θα ήταν αυτό που είναι για μένα τώρα: Το σημαντικότερο reggae event που έχει περάσει από ελληνικά εδάφη και είχα την ευκαιρία να είμαι μέρος του.

Όπως όλες οι νύχτες όμως και αυτή είχε την σκοτεινή της πλευρά. Η πολυκοσμία σε συνδυασμό με την πολύ βαριά από καπνούς ατμόσφαιρα, τον ανεπαρκή εξαερισμό και την αδυναμία του προσωπικού να εξυπηρετήσουν επαρκώς τόσο κόσμο (σε περίπτωση δίψας, έπρεπε να ζυγιάσεις αν ήθελες να χάσεις μέχρι και 20 λεπτά περιμένοντας σε σειρά για ένα μπουκάλι νερό ή να κάνεις υπομονή όσο αντέξεις) οδήγησε σε πολλές λιποθυμίες και απαιτούσε μεγάλη δύναμη θέλησης για να παρακολουθήσεις όλο το live χωρίς διαλείμματα για αναζήτηση οξυγόνου.

Στα κοσμικά τώρα, την εμφάνιση του στην συναυλία έκανε και ο κύριος Αγγελάκας, συνοδευόμενος από κάποια ξανθιά η οποία φρόντισε να ακουστούν σε όλους στην είσοδο οι λέξεις "προσκλήσεις... για τον φίλο μου κύριο Αγγελάκα" και φαντάζομαι παρακάμπτοντας όλους τους υπόλοιπους "κοινούς" που στριμώχνονταν για να μπουν...

Λεπτομέρειες: Στο διάλειμμα μεταξύ Μax Romeo και Lee 'Scratch' Perry, έχω την εντύπωση ότι ο Adrian Sherwood προσέφερε την μουσική υπόκρουση, ένα dub σετ αρκετά μπροστά που νομίζω περιείχε αποσπάσματα από το άλμπουμ "αναγέννηση" του Lee 'Scratch' Perry, Adrian Sherwood και της εταιρίας του Οn U-Sound. Το άλμπουμ "The Mighty Upsetter" κυκλοφόρησε το 2009.

Μετά το τέλος της συναυλίας, τα ηνία πήρε ως selector o Stefanatty των Οne Drop Forward για ένα dub και roots set το οποίο ξεκίνησε με κάτι που υποψιάζομαι ότι είναι dub take από τις πρόσφατες ηχογραφήσεις του γκρουπ για την πρώτη επίσημη δισκογραφική δουλειά του γκρουπ που κυκλοφορεί τον επόμενο μήνα. Reggae beat goes on...