Patti Smith live
Τι είναι μουσική; Ποίηση; Το ροκ εν ρολ; Τι είναι επανάσταση; Και τι συμβαίνει όταν ανακατέψεις όλα τα παραπάνω μια κατά τα φαινόμενα ήσυχη βραδιά σε μια ήσυχη πόλη;
Όταν κυκλοφόρησε πριν από μήνες το "Twelve" σκέφτηκα ότι ίσως η εδώ και 3 δεκαετίες πηγή έμπνευσης της ιέρειας του πανκ να στέρεψε. Αυτό ισχύει στις περισσότερες περιπτώσεις καλλιτεχνών που διασκευάζουν τραγούδια άλλων. Βέβαια, η Patti δεν είχε να αποδείξει τίποτα και η καλλιτεχνική της πορεία δεν έδειξε ποτέ κάτι τέτοιο. Μήπως όμως...
Αφού άκουσα προσεκτικά το δίσκο, συνειδητοποίησα ότι σε μερικές περιπτώσεις -όπως και παλιότερα με το When doves cry του Prince ή ακόμα πιο παλιά με το Gloria- το τελικό αποτέλεσμα είναι πολύ ενδιαφέρον, σε σημείο να ακούγεται καλύτερα και από το αυθεντικό. Λίγοι καλλιτέχνες έχουν αυτό το χάρισμα. Και η Patti ανήκει σ' αυτούς. Αυτή είναι η μισή αλήθεια βέβαια, γιατί την άλλη μισή θα την καταλάβεις μόνον αν ζήσεις μια ζωντανή της εμφάνιση. Τότε μόνο θα καταλάβεις ότι τα συγκεκριμένα τραγούδια που επέλεξε να διασκευάσει δεν μπήκαν τυχαία στο ρεπερτόριο, είναι κομμάτια μιας εικόνας, εξυπηρετούν κάτι συγκεκριμένο, εν ολίγοις καλύπτουν όλα αυτά που θα 'θελε η ίδια να συμπεριλάβει σε ένα live που έχει κάποιο σκοπό. Γιατί η συναυλία της Patti Smith έχει στόχο και λόγο ύπαρξης. Θα μου πείτε τώρα ότι και χωρίς τις διασκευές, πάντα έτσι ήταν οι συναυλίες της. Τι ανάγκη να έχει από διασκευές μια καλλιτέχνιδα που αποτέλεσε ό,τι πιο αυθεντικό και ξεχωριστό βγήκε από μια σκηνή που αποτέλεσε το καταφύγιο για όλο το περιθώριο και ταυτόχρονα όλο το ανήσυχο πνεύμα της νεοϋορκέζικης ροκ σκηνής των 70'ς; Οι απαντήσεις έρχονται μόνο μέσα από το ίδιο το live...
Η τελετή έχει αρχή και τέλος. Πρέπει να σε προετοιμάσει, να σε μπάσει σιγά σιγά στο πνεύμα της και να σε οδηγήσει σταδιακά στην κορύφωση, στον τελικό προορισμό, στην απογείωση, στην εκτίναξη. Και η ιέρεια ξέρει πολύ καλά πώς θα το κάνει τούτο...
Από τις πρώτες νότες, η ατμόσφαιρα ηλεκτρίζεται. Αυτοί που ξέρουν, θα νιώσουν αμέσως τη μαγεία. Οι υπόλοιποι που ήρθαν από περιέργεια ή για να ακούσουν το Because the night επειδή το είχε η μαμά σε μια κασέτα, θα νιώσουν κάτι περίεργο. Η Patti ξεκίνησε με το Redondo beach. Διόλου τυχαίο, έτσι κάπως ξεκινούσε και την καριέρα της το '75, τότε που εμφανιζόταν στα υπόγεια κλαμπ του Greenwich με τους Television. Αργόσυρτο και σαγηνευτικό - είναι η προετοιμασία που λέγαμε. Αμέσως έρχεται η συγκλονιστική εκτέλεση του Free money και από τα ρηχά βουτάς στα πιο βαθιά. Η φωνή σχεδόν αναλλοίωτη, άλλες στιγμές ευαίσθητη και γλυκιά, άλλες τραχιά και οργισμένη. Η εναλλαγή δικών της τραγουδιών και διασκευών συνεχίζεται κι ας μην καταλαβαίνεις τη διαφορά. Από την μπιτλική ψυχεδέλεια του Within without you και τα χρόνια πολλά στα γενέθλια του Coltrane με τη συνοδεία κλαρινέτου που η ίδια έπαιζε, στην απίστευτη διασκευή του Are you experienced? του Hendrix, μέχρι το Dancing barefoot που κάποιοι ίσως να το ξέρουν μόνο σαν τραγούδι των U2.
Η συναυλία κλιμακώνεται, ανεβαίνει και όλοι το νιώθουν (όλοι;). Το Pissing in the river θα καθηλώσει και θα προκαλέσει ρίγη στο ξεκίνημά του και θα ξεσηκώσει τους πάντες όταν έλθει η κορύφωση. Είναι αδύνατον ν' αντισταθείς. Η τελετή προχωράει έτσι όπως η ιέρεια επιθυμεί και η μπάντα εκτελεί με τον Lenny Kaye μόνιμο σύντροφο και κιθαρίστα φυσικά (έχει συνθετική συμμετοχή και σε πάρα πολλά τραγούδια). Αυτό που εντυπωσιάζει είναι το πόσο πετυχημένα παρεμβαίνει σε τραγούδια-ύμνους ή τέλος πάντων σε τραγούδια που τα συνδέσαμε τόσα χρόνια με άλλους, προσθέτοντας το δικό της στοιχείο, τους δικούς της στίχους, οδηγώντας τα τελικά σε έναν άλλο δρόμο, το δικό της... Είμαι περίεργος να ακούσω τι θα 'λεγε ο Jagger αν άκουγε τούτη την παθιασμένη, οργισμένη και γεμάτη διαπεραστικές κραυγές εκτέλεση του Gimme shelter (που άλλωστε ξεσήκωσε και τον κόσμο)... τι θα 'λεγε ο συχωρεμένος ο Kurt με την εντελώς διαφορετική διάσταση του κατά γενική ομολογία ύμνου των 90ς Smells like teen spirit... πώς θα αντιδρούσε από ψηλά ο Morrison στη θηλυκή και σαγηνευτική ερμηνεία του Soul kitchen... και τι θα έκανε ο επίσης απών από τα εγκόσμια Marc Bolan στην ξεσηκωτική εκτέλεση του Children of the revolution που σ' αυτό το σημείο της συναυλίας άρχισε να προετοιμάζει το κοινό για την κορύφωση λίγο μετά... Tι θα έλεγε άραγε η Μαρία Κάλλας σαν άκουγε την απόλυτη αντι-ντίβα της ροκ να της αφιερώνει το ...Because the night;
Για μισό λεπτό! Harrison, Hendrix, Morrison, Cobain, Jones, Coltrane, Bolan, Callas... όλοι ακούν και κοιτούν από... ψηλά! Φόρος τιμής; Συγκινησιακή φόρτιση; Βέβαια η Patti έχει εδώ και χρόνια μια ιδιαίτερη "σχέση" με το θάνατο. Η απώλεια (πρώτα από όλα του Fred) τής έχει στιγματίσει τη ζωή αλλά και την ίδια της τη μουσική έκφραση κάτι που το διακρίνει κανείς σε πολλά τραγούδια. Δεν έχω ξανακούσει όμως ποτέ στη ροκ τέτοιες επιβλητικές, καθηλωτικές ερμηνείες που μπορεί να ξεκινούν από μοιρολόγια και σκοτεινούς ψίθυρους και να καταλήγουν σε παθιασμένες και διαπεραστικές κραυγές. Ήταν η σειρά του Gloria, που έμπασε στο κλίμα της τελετής και τους τελευταίους αντιστεκόμενους.
Η Patti αγαπάει τα τραγούδια που επέλεξε να διασκευάσει και γι' αυτό τα διάλεξε. Υπάρχουν ίσως πράγματα που τη συνδέουν μ' αυτά και που εμείς δεν τα γνωρίζουμε. Ξέρουμε όμως ότι την εκφράζουν απόλυτα και ότι κερδισμένος τελικά είναι ο θεατής, που μαζί με τα δικά της παρασύρεται σ' ένα ξέφρενο ροκ εν ρολ εκστασιασμό. Επανάσταση. Αυτός είναι ο τελικός προορισμός.
Όταν βγαίνει στη σκηνή η μπάντα για το encore, είμαστε ήδη έτοιμοι. Δεν θα μπορούσε να λείπει το People have the power. Στο χρονικό αυτό σημείο όμως, αυτό ήρθε για να μείνει. Να μείνει στο μυαλό του καθενός φεύγοντας:
LISTEN:
I believe everything we dream
can come to pass through our union
we can turn the world around
we can turn the earth's revolution
we have the power
People have the power...
Σας το 'πα απ' την αρχή. Οι συναυλίες της Patti έχουν στόχο, και αυτός επιτυγχάνεται πλήρως με τη μανιασμένη εκτέλεση του Rock n roll nigger. Έκρηξη, οργή, εκτόνωση, εξέγερση...
Η μπάντα φεύγει μέσα στην παραμόρφωση, στη σκόνη που σηκώθηκε και στα χειροκροτήματα μέρους του πλήθους που συνέχιζε να φωνάζει ακόμα. Και λέω μέρους διότι ήταν από την αρχή ολοφάνερη η διαφορετικότητα του κοινού τόσο ηλικιακά, όσο και ...φιλοσοφικά...
Βγαίνοντας έξω αναρωτήθηκα:
Τι είναι μουσική; Ποίηση; Το ροκ εν ρολ; Τι είναι επανάσταση; Και τι συμβαίνει όταν ανακατέψεις όλα τα παραπάνω μια κατά τα φαινόμενα ήσυχη βραδιά σε μια ήσυχη πόλη σαν κι αυτή;
Απολύτως τίποτα, κατά τα φαινόμενα. Όλοι θα πάνε στα σπίτια τους - άντε μερικοί για καμιά μπίρα το πολύ πολύ, έτσι για να φύγει η ένταση και να ηρεμήσουν τα αυτιά. Μα τελικά έχουν νόημα όλα αυτά; Μπορεί εν έτι 2007 μια εξηντάρα φιγούρα της ροκ να επηρεάσει συνειδήσεις, να ξεσηκώσει, να παρασύρει, να κινήσει επαναστατικές και ανατρεπτικές δυνάμεις σε ένα κόσμο που ως επί τω πλείστον είναι βουλιαγμένος στα προβλήματα και καθηλωμένος στα όρια που του έχει επιβάλει το σύστημα και που όμως στη συντριπτική του πλειοψηφία προσποιείται ότι περνάει καλά;
Κρατάω μέσα μου σαν απάντηση αυτό που η ίδια η Patti ούρλιαξε κάποια στιγμή στο κοινό: "εσείς είστε η επανάσταση! και η επανάσταση βρίσκεται μέσα στο ίδιο σας το κεφάλι, στο ίδιο σας το μυαλό..."
Κατεβαίνοντας τα γυαλισμένα σκαλοπάτια και διασχίζοντας το λαμπερό και φωταγωγημένο φουαγιέ του Βελιδείου συνεδριακού κέντρου (τελικά παίζει ρόλο ο συναυλιακός χώρος στη δημιουργία των εντυπώσεων μιας συναυλίας; αν ναι δύσκολα τα πράγματα), θυμήθηκα τη μια και μοναδική φορά που πέρασα την πόρτα του CBGBs, του ιστορικού κλαμπ τη Νέας Υόρκης από όπου ξεκίνησε η Patti αλλά και όλα τα πανκ-new wave σπουδαία ονόματα της εποχής. Συνέβη λίγα χρόνια πριν και είχα σταθεί τότε και χάζευα μια φωτογραφία της Patti -από τις πολλές που κοσμούσαν τους τοίχους του μαγαζιού- μαζί με τον Joey Ramone, όπου ξεκαρδίζονταν στο γέλιο οι δυο τους, νέοι, ανέμελοι, και έχοντας στα μάτια τους εκείνο το "we want the world and we want it now" βλέμμα...
Γαμώτο, πάλι σε λάθος τόπο και χρόνο βρέθηκα...
