Patti Smith
Συναυλία της δεκαετίας; Συναυλία της χρονιάς; Και τι νόημα έχουν εν τέλει κάτι τέτοιες αποφάνσεις (έστω και ως απότοκο διετούς στερητικού συνδρόμου); Η συναυλία θα είναι πάντα ένα συλλογικό δρώμενο με απόλυτα προσωπική πρόσληψη. Της Μαριάννας Βασιλείου
Δεν είχε τύχει να ξαναπάω στο Ηρώδειο. Και αναρωτιόμουν όσο ανηφόριζα εκεί πώς θα έβλεπα την Patti Smith καθισμένη σε μια κερκίδα. Βλέπετε, εγώ την είχα δει χρόνια πριν στο Βελλίδειο της Θεσσαλονίκης, στριμωγμένη και ιδρωμένη στις πρώτες σειρές ανάμεσα σε πολύ κόσμο, χωρίς να σταματήσω να χορεύω και να ουρλιάζω. Τώρα; Δε λέω, ο χώρος σίγουρα δίνει χαρακτήρα και τόνο σε μια συναυλία – κυρίως όμως ισχύει το αντίστροφο. Μπορεί να μην ήμουν όρθια μπροστά στη σκηνή, μπορεί να υπήρχε απόσταση μεταξύ της καλλιτέχνιδας και του κοινού, μπορεί να μην ήταν η τυπική ροκ συναυλία. Ε και; Η Τέχνη δεν ακολουθεί το χώρο και το κοινό. Τα κάνει να Την ακολουθούν και να προχωρούν μαζί Της. Και η Patti Smith, Καλλιτέχνιδα με την πλέον ουσιαστική του όρου έννοια (αυτή που δίνω εγώ είναι εκείνη που λέει ότι ο Καλλιτέχνης ή η Καλλιτέχνιδα είναι το άτομο που βλέπει τον κόσμο με έναν άλλο, διαφορετικό, προσωπικό τρόπο και τον μετουσιώνει σε Τέχνη) έκανε αυτό που ξέρει να κάνει καλύτερα από το κάθε τι: συμπαρέσυρε τα πάντα, χώρο και καινό, σε ένα κρεσέντο δύναμης, νεανικότητας και επαναστατικότητας.
Εννιά και δέκα λοιπόν βγήκε στη σκηνή με τη μπάντα της, που την παρουσίασε κάποια στιγμή στη διάρκεια της συναυλίας: κιθάρα ο γιος της Jackson Smith, πλήκτρα η κόρη της Jesse Paris Smith (και πόσο ωραία η αντίθεση μεταξύ μαμάς και κόρης: αέρινο λευκό φόρεμα και προσεγμένο μακιγιάζ και μαλλί η κόρη, κλασικό κόμπο μαύρο σακάκι-γιλέκο-παντελόνι και λευκό κοντομάνικο μπλουζάκι και άβαφη με ατημέλητο μαλλί η μαμά – τα πολλά πρόσωπα της θηλυκής δύναμης γαρ…), ντραμς ο Jay Dee Daugherty και μπάσο και πλήκτρα ο Tony Shanahan.
Από μια γυναίκα τόσο έντονα πολιτικοποιημένη δεν θα μπορούσα να μην περιμένω δυο λόγια για την ανατροπή της απόφασης Roe κατά Wade του 1973 από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ – ανατροπή με την οποία ουσιαστικά το Δικαστήριο επιστρέφει στην εκάστοτε πολιτεία την αρμοδιότητα να αποφανθεί επί του πλαισίου εντός του οποίου θα μπορεί ή δεν θα μπορεί να λάβει χώρα τεχνητή διακοπή της κύησης επί του εδάφους της, υποστηρίζοντας ότι εφόσον δεν υπάρχει ρητή συνταγματική πρόβλεψη θα πρέπει να επιληφθεί επί του ζητήματος ο εκάστοτε δημοκρατικά νομιμοποιημένος νομοθέτης κάθε πολιτείας. Ζούμε σε σκοτεινούς καιρούς, ειδικά για τις γυναίκες, κι όμως τα καβαφικά φάρμακα της Τέχνης της Ποιήσεως κάπως κάνουν να μην νιώθεται η πληγή. Εν προκειμένω, το φάρμακο δεν ήταν άλλο από την «Υποσημείωση στο Ουρλιαχτό» του Άλλεν Γκίνσμπεργκ (εδώ σε μετάφραση του Άρη Μπερλή). Η ιερότητα του ανθρωπίνου σώματος μεταφρασμένη ως η ιερότητα της γυναικείας φύσης και της αυτονομίας της χρησιμοποιήθηκε ως αφορμή για να καυτηριάσει τους σκοτεινούς καιρούς που ήδη έχουν έρθει και για να αποτελέσει αφορμή αντίστασης σε αυτούς. H απαγγελία και η θέση αυτή έχουν άλλο ειδικό βάρος, ειδικά όταν προέρχονται από μια γυναίκα που όταν έμεινε έγκυος στα 20 της έδωσε το παιδί της για υιοθεσία – ίσως γιατί δεν είχε άλλη επιλογή τότε, πριν τη Roe κατά Wade. “Freedom, fucking freedom”, όπως μονολόγησε στο τέλος της απαγγελίας της.
Όσον αφορά τη setlist… ίσως να μην είχε σημασία το τι θα επέλεγε να ερμηνεύσει. Και δεν είχε δηλαδή, τώρα που το σκέφτομαι. Πολλές διασκευές, δύο σε Bob Dylan (“The Wicked Messenger” και “One Too Many Mornings”), μία σε Jimi Hendrix Experience (το “Stone Free”, σε ερμηνεία Tony Shanahan) μία σε Led Zeppelin (το “Since I’ve Been Lovin’ You” δεν θα το ξανακούσω ποτέ ξανά με τον ίδιο τρόπο). Από τα δικά της, έναρξη με το “Dancing Barefoot”, συνέχεια με το “Grateful” για τον Jerry Garcia, το “Don’t Say Nothing”, το “Redondo Beach”, το “Boy Cried Wolf”, τον ύμνο στους αγαπημένους που έφυγαν “Beneath the Southern Cross”, το αφιερωμένο στον καπετάν Τζακ Σπάροου (ο Τζόνι Ντεπ είχε γενέθλια μόλις στις 9 Ιουνίου – κι ας ειπωθεί εδώ πόσο σημαντικό είναι να αναγνωρίζουμε και την ύπαρξη της ενδοοικογενειακής βίας κατά των ανδρών). Όλα διανθισμένα με μικρές-μικρές πινελιές χιούμορ και αγάπης για τη ζωή. Θαυμασμός για τον συγκλονιστικής ομορφιάς χώρο του Ηρωδείου και για τη φωτογραφία της Μαρίας Κάλλας που βρίσκεται στα καμαρίνια του, αυτοσαρκασμός με το «α, τώρα μπορώ να σας δω!» όταν έβαλε τα γυαλιά της για να απαγγείλει την «Υποσημείωση στο Ουρλιαχτό», παιχνίδισμα με τον τύπο που της φώναξε «σ’ αγαπώ» με την πληρωμένη απάντηση «στείλε μου φωτογραφία σου», παιδικές αναμνήσεις με τα αδέρφια της να της λένε “Patti, you can sing!” όταν την άκουσαν να τραγουδάει Eric Burdon (ο οποίος άκουσε το ευχαριστώ της από την πρώτη σειρά όπου και παρακολουθούσε τη συναυλία), υπόσχεση να παίξει το “Summer Cannibals” την επόμενη φορά όταν κάποιος το ζήτησε, μπέρδεμα με τη σειρά του “Because the Night”, του οποίου τους στίχους δήλωσε ότι τους έγραψε «για τον πατέρα του Jackson και της Jessie, τον Fred “Sonic” Smith» (όταν είχα διαβάσει το “Just Kids”, μου έκανε πολλή εντύπωση το ότι ελάχιστα λέει στο βιβλίο της για τον άντρα της. Θυμάμαι μόνο τη φράση «Για τον άντρα που έμελλε να γίνει ο σύζυγός μου, θέλω να πω μόνο ότι ήταν βασιλιάς ανάμεσα στους άντρες και οι άντρες το ήξεραν». Ποιος ξέρει, ίσως για αυτό οι γυναίκες να μην λέμε παρά ελάχιστα για όσους (ακόμα) αγαπάμε πιο πολύ από εμάς. Ίσως να μπορούμε μόνο να τραγουδήσουμε για αυτούς), σέλφι με φόντο το κοινό, χαϊδευτικές φάπες στο γιο της που μας έκανε νοήματα να χειροκροτήσουμε τη μαμά του, γελώντας και δείχνοντάς μας την κυριολεκτικά πίσω από την πλάτη της, μοίρασμα των setlists στον κόσμο που τις ζητούσε και βλέμματα ενδιαφέροντος στην κόρη της που κάποια στιγμή αποχώρησε από τη σκηνή και έκανε κάμποση ώρα να επιστρέψει. Όλες οι προσωπικότητες μιας σπουδαίας γυναίκας σε λίγες στιγμές ενώπιόν μας.
Άφησα επίτηδες ξεχωριστή παράγραφο για το τέλος της συναυλίας, γιατί εκεί συνέβη αυτό που περιγράφει ο Όμηρος στα έπη του: η φύση συντονίστηκε με τις πράξεις των ανθρώπων. Η Patti Smith ξεκίνησε τα μεγάλα της κομμάτια με το “Pissing in a river”, κι εκεί, σε ακολουθία με τον τίτλο του τραγουδιού, ξεκίνησε το ψιλόβροχο. Όσο για να δροσίσει. Και ακολούθησε η μνημειώδης “Gloria”, με την ένταση της βροχής να δυναμώνει παράλληλα με την ένταση του κομματιού, με τους αλαλιασμένους τεχνικούς να τρέχουν με πετσέτες να σκουπίσουν τον εξοπλισμό, με την Patti Smith να έχει πετάξει εδώ και ώρα το σακάκι της και να τραγουδάει λες και η ζωή της εξαρτιόταν από αυτό, με τον φαν να τρέχει κάτω στο κοίλο και να χορεύει και με τη δόλια την ταξιθέτρια να τρέχει να τον μαζέψει και να τον παρακαλάει να επιστρέψει στη θέση του. Πολύ αμφιβάλλω αν τέτοιες σκηνές έχουν ξαναλάβει χώρα στη σκηνή του Ηρωδείου.
Και λίγες φορές έχω δει να βγαίνει τόσο γρήγορα ένα όνομα για ανκόρ. Μέσα σε μισό λεπτό όλοι και όλες ξαναβγήκαν στην σκηνή, η Patti Smith μας ζήτησε συγνώμη που δεν θα κουνιόταν πολύ γιατί ατσούμπαλη ούσα φοβόταν μην πέσει, αλλά το μυαλό της θα στροβιλιζόταν μαζί μας (κάπου εκεί με σοκ συνειδητοποίησα ξαφνικά ότι μπροστά μου δεν είχα μια πιτσιρίκα, αλλά μια γυναίκα μεγάλης ηλικίας που πρέπει να προσέχει!) και ξεχύθηκε στο “People have the power”. Κι όλες και όλοι σηκωθήκαμε και χορέψαμε κάτω από τη βροχή, ακούγοντάς την να φωνάζει και να μας προτρέπει: “we the people, we have the power, don’t forget it, use your voice”! Αν μπορείς να αλλάξεις τον κόσμο, μόνο κάποιες τέτοιες στιγμές (νιώθεις ότι) μπορείς να το κάνεις.
504 χιλιόμετρα πιο πάνω, οι λοιποί συμ-micάδες και συμ-micούδες μιλούσαν, τραγουδούσαν και παρακολουθούσαν πράγματα για το Μπάμπη μας (περισσότερα και αναλυτικότερα εδώ). Από τη μια, στεναχωριέμαι πολύ που δεν ήμουν εκεί. Από την άλλη, (θέλω να) πιστεύω ότι ο Μπάμπης ο ίδιος θα μου έλεγε να κόψω τις ανοησίες και να σηκωθώ να πάω στη συναυλία και να τη χαρώ. Όλα είναι σχετικά και όλα είναι ένα: η επανάσταση της ψυχής, η ανάταση της συναυλίας, η μνήμη του αγαπημένου φίλου που δεν είναι πια μαζί μας. Μνημόσυνα και τα δυο, απλά διαφορετικά – χωρίς όμως λιγότερη αγάπη και μνήμη.