Σύγχρονη Παραδοσιακή - Μια σκηνή στην εξορία

Μια συλλογή περσικής ροκ μουσικής, βαθιά επηρεασμένης από την παραδοσιακή μουσική του Ιράν.

Η επανάσταση της ροκ μουσικής επηρέασε και το Ιράν τις δεκαετίες 1960-70, με τους δημιουργούς της να κινούνται σε περισσότερο δυτικότροπα πλαίσια, αν και η επιρροή της παραδοσιακής μουσικής ήταν εμφανής. Η ισλαμική επανάσταση του 1979 κατέπνιξε κάθε τέτοια δυτική επίδραση, με αποτέλεσμα δύσκολα να ανιχνεύεται τα επόμενα χρόνια ροκ μουσική στο Ιράν. Ήδη, όμως, από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, αλλά κυρίως από τα μέσα της δεκαετίας του 2000 δείχνει να εμφανίζεται μια νέα πρωτοποριακή σκηνή, η οποία, με εμφανείς τις επιρροές της παραδοσιακής μουσικής, δημιουργεί τη νέα ροκ μουσική του Ιράν. Η σκηνή ακολουθεί και την πολιτική αφύπνιση της νεολαίας, η οποία κορυφώνεται με τις φοιτητικές κινητοποιήσεις του 2009. Η αντίδραση του καθεστώτος ενάντια στις κινητοποιήσεις, αλλά και σε αυτή τη νέα μουσική επηρεασμένη από δυτικά πρότυπα, αναγκάζει πολλούς από τους καλλιτέχνες να διαφύγουν και να συνεχίσουν να δημιουργούν στην εξορία (ΗΠΑ, Καναδάς, Αγγλία, Γερμανία, κλπ.), αποτελώντας εκεί μια νέα πρωτότυπη και ζωντανή σκηνή.

Χρησιμοποιώντας συχνά τα παραδοσιακά όργανα του Ιράν (ταμπουράς ή σιτάρ, λαούτο, ούτι, κεμεντζές, αλλά και παραδοσιακά κρουστά), κοινά σε όλο το χώρο της Μέσης Ανατολής, από κοινού με τα καθιερωμένα δυτικά όργανα (πιάνο, κιθάρα, βιολί κλπ.) και τα ηλεκτρονικά μέσα, μαζί με τη γλώσσα Farsi και καταφεύγοντας στη σύγχρονη αλλά και την παραδοσιακή ποίηση, κινούνται στο πλαίσιο μιας μουσικής τόσο παραδοσιακής, όσο και σύγχρονης. Παρότι σαφώς επηρεασμένοι από δυτικά πρότυπα, ουδόλως τα μιμούνται αλλά τα ενσωματώνουν σε ένα ολότελα νέο και πρωτότυπο μουσικό ιδίωμα σύγχρονης λαϊκής ροκ μουσικής.

Κυρίαρχη μορφή της σκηνής ο Mohsen Namjoo, o οποίος έχοντας μεγαλώσει και εκπαιδευθεί στην παραδοσιακή μουσική, έχοντας ταυτόχρονα δυτικά ακούσματα, πρωτοστατεί σε αυτό το μείγμα της σύγχρονης ροκ μουσικής του Ιράν (ο ίδιος επονομάζεται συχνά ως ο Bob Dylan του Ιράν). Μετά την κυκλοφορία του πρώτου δίσκου του Toranj το 2007 (οι δύο προηγούμενοι δίσκοι του δεν επιτράπηκαν καν να κυκλοφορήσουν), και τη δυσαρέσκεια του καθεστώτος, υποχρεώθηκε σε εξορία στις ΗΠΑ, απ' όπου έχει βοηθήσει σχεδόν το σύνολο των καλλιτεχνών της σκηνής με τους οποίους έχει συνεργασθεί (Kiosk, Eendo, King Raam, Ali Azimi). Με τις ίδιες καταβολές παραδοσιακής μουσικής ο Hamed Nikpay, επίσης εξόριστος στις ΗΠΑ, ενώ με περισσότερο εμφανείς δυτικές επιρροές o Ali Azimi, τόσο με τους προσωπικούς του δίσκους από το 2010, όσο και με το πρώτο πρωτοποριακό του συγκρότημα Radio Tehran του 2009, ήδη και αυτός πλέον εγκατεστημένος στην Αγγλία.

Oι Kiosk οι οποίοι επίσης ξεκίνησαν από τις αρχές του 2000, ήδη από το 2005 επίσης εξόριστοι στις ΗΠΑ, με τον τραγουδοποιό τους Arash Sobhani ως κινητήρια δύναμη και την Eendo στο βιολί, η οποία ακολούθησε και δική της μετέπειτα αυτόνομη πορεία, διεκδικούν τον τίτλο της ετέρας κορυφαίας μορφής της σκηνής.

Από τους λίγους που παραμένουν στο Ιράν οι περισσότερο σύγχρονοι Pallett, επίσης με κλασική παραδοσιακή παιδεία. Χαρακτηριστική είναι επίσης και η περίπτωση του Shahin Nazafi, επίσης πρόσφυγα στη Γερμανία και ήδη Αγγλία, όπου μετά από μια επιτυχή καριέρα, περισσότερο δυτικότροπη (αναφέρεται μάλιστα ως ένας από τους πρώτους δημιουργούς της ραπ σκηνής του Ιράν) δείχνει στις τελευταίες δημιουργίες του να επιστρέφει στις επιρροές του από την παραδοσιακή μουσική.

Αντίστροφα ο παραδοσιακός δημιουργός και τραγουδιστής Homayoun Shajarian (γιος του κορυφαίου δημιουργού της παραδοσιακής μουσικής του Ιράν Mohammad – Reza Shajarian) που επίσης ξεκίνησε να ηχογραφεί το 2005, μετά τη συνεργασία του τα τελευταία χρόνια με τον επίσης παραδοσιακό δημιουργό και πολυοργανίστα Sohrab Pournazeri, δείχνει να επηρεάζεται από τη ροκ μουσική και να συνεισφέρει σε αυτό το μοναδικό μείγμα παραδοσιακής με σύγχρονη ροκ μουσική.

Η σκηνή δείχνει να είναι ζωντανή έως σήμερα και να ακολουθεί παράλληλα και την πολιτιστική αναγέννηση του Ιράν, όσο αυτή επιτρέπεται να ανθίσει στη χώρα της, αλλά και στην εξορία, όσο και τις πολιτικές κινητοποιήσεις που οδήγησαν σε νέες μαζικές διαδηλώσεις το 2019, που συνεχίσθηκαν και το 2020, ενάντια στο θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν.

Σημείωση 1: Η συλλογή θα συνεχισθεί με δεύτερο μέρος, το οποίο εμφανίζει την περσική ροκ σκηνή από τα χρόνια της δεκαετίας του 1970 έως σήμερα, με περισσότερο δυτικότροπα ακούσματα.

Σημείωση 2: Αφορμή για τη συλλογή αυτή υπήρξε ένα Shazam στη Μόρια της Λέσβου αρχές Μαρτίου 2020, όταν κάποια, Αφγανάκια μάλλον, περιφέρονταν στον καταυλισμό με ένα ιδιότυπο ηχείο που έπαιζε Shahin Nazafi - Shah Doomad. Ας είναι καλά τα παιδιά, όπου κι αν είναι.

00:00 Mohsen Namjoo και Kiosk - Dele Zaram
05:11 Homayoun Shajarian και Sohrab Pournazeri - Gholab
12:35 Ali Azimi - Pishdaramad
17:24 Mohsen Namjoo - Nobahari
21:47 Mohsen Namjoo και Eendo - Rooberoo/ Ay Na
29:44 Hamed Nikpay - Fareeb
35:51 Shahin Nazafi - Shah Doomad
40:00 Mohsen Namjoo - Man Mast
48:18 Mohsen Namjoo - Haftat
56:03 Homayoun Shajarian και Sohrab Pournazeri - Khoob Shod
1:00:31 Mohsen Namjoo - Ey Sareban
1:05:45 Ali Azimi και Mohsen Namjoo - Farda Soraghe Man Bia
1:11:39 Mohsen Namjoo - Toranj
1:17:59 Mohsen Namjoo - Darda
1:25:24 Radio Tehran - Tatilat
1:31:25 Mohsen Namjoo - Zolf
1:37:43 Ali Azimi - Ay Doctor
1:42:19 Kiosk feat. Mohsen Namjoo - Yarom Bia
1:46:43 Pallett - From Eastern Lands
1:51:20 Mohsen Namjoo - Che Bashad
1:55:58 Shahin Nazafi - Dahani Jerideh Az Faryad
1:59:26 Mohsen Namjoo - Yar Mara Ghar Mara
2:07:04 Mohsen Namjoo - Maryam