Zyklus 1

Μοιάζει η μουσική των Neuköllner Modelle (αυτοί είναι στην πραγματικότητα, μην κοιτάτε που δεν το γράφει στο εξώφυλλο) σαν να μην έχει τέλος και αρχή, σαν να είναι το κάθε κομμάτι από όλα τα άλμπουμ τους ένα μικρό απόσπασμα από κάτι πολύ μεγάλο που είναι ακόμα σε διαρκή επεξεργασία και μετάλλαξη και μάλλον ποτέ δε θα φτάσει σε κάποιο φίνις. Αυτό σαφώς και δεν είναι στην περίπτωση τους μειονέκτημα. Πρόκειται για μια πρακτική με διάθεση να αντιμετωπιστεί το όλον και το όλον δε μπορεί να οριοθετείται. Έχει πάρει λοιπόν το σχήμα αυτό μια κατεύθυνση ενατένισης. Φιλοσοφική σχεδόν, χωρίς όμως αυτή να είναι εις βάρος της μουσικής αφού γίνεται μέσω της οργάνωσης του ήχου. Δεν πιστεύω να πτοείστε από αυτά που διαβάζετε, με όχημα τη τζαζ (στην πιο καίρια, καθαρή και κονστρουκτιβιστική-αφαιρετική μορφή της) οι κύριοι Bertrand Denzler (σαξόφωνο), Joel Grip (μπάσο) και Sven-Ake Johansson (τύμπανα), με τον τελευταίο να είναι ένας από τους μεγάλους της ευρωπαϊκής σκηνής, παίζουν παπάδες γιατί είναι ένα πολύ σημαντικό τζαζ τρίο.

Η free jazz είναι πια σήμερα μια μουσική με μεγάλη ιστορία. Και έχει πάψει να είναι μόνο επανάσταση και απελευθέρωση από τους περιορισμούς και τις συμβάσεις που στη δεκαετία του ‘60 κάθονταν στο σβέρκο πολλών μουσικών (και κάθονται ακόμα, με άλλους τρόπους και σήμερα). Η free jazz είναι μια μουσική που μπορεί να θεωρηθεί πια "κλασική", με την έννοια ότι οι μουσικοί που παίζουν free jazz έχουν χωνέψει τις μορφολογικές της εκφάνσεις και θέλουν να διεισδύσουν, να σκάψουν βαθύτερα, να βρουν μέγιστες ποιητικές αξίες πέρα, όχι μόνο από τις μόδες και τους περιορισμούς, αλλά και πέρα από την ιδεοληψία τελικά (όταν παραγίνεται) της αντίθεσης προς αυτούς τους περιορισμούς. Οι μουσικοί αυτοί θέλουν να ξεκαθαρίσουν και να δυναμώσουν τη θέση της free jazz μέσα στην τζαζ ιστορία.

Αυτό το άλμπουμ, όπως και τα δύο προηγούμενα που έβγαλαν τα τελευταία χρόνια οι Neuköllner Modelle (στο προηγούμενο είχαν και ένα αξιοσέβαστο τέταρτο μέλος, τον μέγα Alexander Von Schlippenbach στο πιάνο), έχει όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Πρόκειται δηλαδή για μεγάλη μουσική. Οι τίτλοι των κομματιών απολύτως συντονισμένοι με το κλίμα, μεταφέρουν αυτή την αίσθηση της απόσπασης από τα δεσμά του χρόνου. “Time”, “Timing”, “Out of Time”, “Timeless”. Οι τίτλοι υπογραμμίζουν τις προθέσεις όμως ακόμα κι αν δεν υπήρχαν αυτοί, δεν θα δυσκολευόμασταν καθόλου να τις διακρίνουμε. Πράγματι η αίσθηση του χρόνου, ακόμα και η ίδια η έννοιά του, τείνουν να αποσυντεθούν καθώς τα τρία όργανα συντονίζονται και γράφουν το ανεξίτηλο ίχνος τους ως μια οντότητα στο μυαλό και στη μνήμη και κάπως αυτό το ίχνος, μετά το πέρας της ακρόασης επιμένει εκεί, όχι με πολύ διαφορετικό τρόπο από τις «χαράξεις» που αφήνει το φως όταν κλείνουμε τα μάτια μετά από ένα απότομο βλέμμα σε μια έντονη φωτεινή πηγή. Συνεχίζεις να τους ακούς, αυτό το ίχνος είναι η μουσική που παίζουν.

Αξίζει δε να τους δει κανείς ζωντανά. Δυστυχώς είναι πολύ δύσκολο αυτό, όμως σας παραπέμπω στα βίντεό τους στο You Tube για να πάρετε μια ιδέα και να σαστίσετε από την ενιαία παρουσία τους. Στήνονται στη σειρά, τα τύμπανα στη μέση, το σαξόφωνο από αριστερά και το μπάσο δεξιά. Δεν μιλάμε για εύκολο εντυπωσιασμό μέσω κάποιας προσυμφωνημένης τάχα μου θεατρικότητας, οι κύριοι αυτοί επιδιώκουν μέσα από το παίξιμο, αργά, σταθερά, ψύχραιμα και συστηματικά, να ενωθούν, να αποκτήσει ο παραγόμενος ήχος μια εσωτερική δομή πάρα πολύ σφιχτή, να προκύψει μια μουσική η οποία θα είναι αριστοτεχνικά οργανωμένη (όσο κι αν νομίζουν μερικοί μερικοί ότι αυτό δεν είναι στόχος στη free jazz – πόσο λάθος).

Αυτή η συστηματική ψύχραιμη οργάνωση οδηγεί τελικά σε ένα είδος ηχητικού κονστρουκτιβισμού, σε μια αφαίρεση ας πούμε όχι πολύ μακριά από μια ηχητική αναπαράσταση έργου του Piet Mondrian. Άλλωστε και το εξώφυλλο παραπέμπει σε τέτοιους αισθητικούς ορίζοντες με την πολύ basic εκφραστική του αποτύπωση. Παίζουν χωρίς κραυγαλέες εντάσεις, σχεδόν χωρίς καθόλου σολιστικές εξάρσεις, όλοι μαζί ταυτόχρονα, επιχειρώντας έναν βαθύ συντονισμό, χτίζοντας τον συνολικό ήχο σαν να πρόκειται για ένα αρχιτεκτονικό όνειρο, σαν να επιδιώκουν από αυτό το δύσκολο κατόρθωμα (μοιάζουν με εργάτες του ρυθμού και της τελείωσής του) να εισέλθουν σε μια κατάσταση βαθιάς και ουσιαστικής ήρεμης έκστασης (θα μπορούσε αυτό να είναι και ένας ορισμός της αρμονίας). Ίσως αν υπήρχε τζαζ μπάντα στο Μπαουχάουζ κάπου εκεί μπορεί να κατέληγε.