Όποτε βρίσκομαι μπρος σε μια νέα δουλειά των The Ex νοιώθω πάντα το ίδιο έντονο συναίσθημα να πάλλεται, ανάμικτο από μέρη σεβασμού και θαυμασμού, αλλά με κανένα να μην υπερισχύει, ούτε καν στα σημεία. Και είναι αλήθεια ότι κάτι παρόμοιο δεν μου συμβαίνει με πολλά σχήματα μετά από χρόνο περισσότερο των δύο δεκαετιών στην ενεργό δράση. Ο χρόνος φθείρει βλέπετε, ευτυχώς όμως όχι χωρίς προσδιοριστές αντιστάσεις (εξαιρέσεις δεν υπάρχουν, το ξέρουμε).
Οι Ex Orkest είναι ένα special project - μια εικοσαμελής ορχήστρα για την ακρίβεια - των The Ex, το οποίο συστάθηκε για τις ανάγκες του Holland Festival 2000 και στο οποίο οι The Ex έχουν την ευθύνη της μουσικής και ο Jan Mulder (ο παλιός ποδοσφαιριστής των Anderlecht, Ajax και της Εθνικής Ολλανδίας, για όσους ασχολούνται - ο οποίος κρεμώντας τα παπούτσια του το έριξε στο γράψιμο) την συγγραφή και μέρος της ερμηνείας των στίχων. Και είναι η πρώτη φορά στην πολύχρονη πορεία τους που οι The Ex χρησιμοποιούν σε δουλειά τους την ολλανδική γλώσσα.
Μαζί με τα βασικά μέλη του συγκροτήματος, τους οποίους βρίσκουμε ακριβώς στους ρόλους που ήδη ξέραμε, συναντούμε άλλους δεκαπέντε μουσικούς σε κλασικά όργανα (έγχορδα, πνευστά, κρουστά, κ.τ.λ.) και όλοι, μπάντα και συνοδοί, αποδίδουν υπό τον Hamish McKeich της New Zealand Opera. Αυτή η ιδιόμορφη σύμπραξη ηχογραφήθηκε σε τέσσερις συνολικά παραστάσεις (δύο στην Ολλανδία και από μια σε Βέλγιο, Γερμανία), τον Ιούνιο του 2000 και ευτυχώς δηλαδή που έγινε κάτι τέτοιο για να έχουμε εμείς σήμερα, έστω και εκ του σύνεγγυς, την δυνατότητα να μεταφερθούμε στο κλίμα του.
Το 'Een Rondje Holland' ('A Dutch Trip' στα αγγλικά) αποτελεί ένα τόλμημα της ωριμότητας των The Ex, ανέλπιστο σε ένταση και φόρτιση. Όχι ότι δεν έχουν κάνει άλλες απόπειρες να παντρέψουν τα ασυμβίβαστα στο παρελθόν. Ποιος μπορεί να ξεχάσει τα δύο albums με τον Tom Cora στα πρώτα 90's (όχι ότι αυτός ήταν ένα φυσιολογικό παιδί δηλαδή); Ειδικά όταν μια από τις εκπληκτικότερες στιγμές της σύγχρονης μουσικής, το αξεπέραστο 'State Of Shock', ένα τραγούδι που το διαβολικό ευφυές συνδράμει ώστε να γράφεται μια φορά σε κάθε γενιά, τους ακολουθεί μέχρι εδώ και γίνεται για, τις ανάγκες της περίστασης προφανώς, 'Kokend Asfalt', χωρίς να χάσει στο ελάχιστο έστω και κάτι από το γνώριμο συναισθηματικό ηφαίστειό του.
Είναι και τα σοβαρά διαπιστευτήρια του 'Symfonie Voor Machines' επίσης. Σύνθεση βασισμένη στην σουίτα 'Zavod' ('The Iron Foundry') του Alexander Mossolov (1900-1973), από το μπαλέτο 'Stal' ('Steel') του 1926, μια από τις πρώτες κλασικές συνθέσεις που χρησιμοποιήθηκαν μεταλλικά κρουστά, ενός από τους πολλούς που οι πρωτοπορίες του διώχθηκαν ως αντιλαϊκές από το τότε καθεστώς της χώρας του. Ίσως η τραγικότητα του κλίματος της σύνθεσης να κλήθηκε ως μια σίγουρη κραυγή του βιομηχανοποιημένου, αλλά ακόμη ανθρώπινου κατά βάθος. Και στο μυαλό μας πρέπει πάντα να γυρνάει πως οι The Ex υπήρξαν εξαρχής συνειδητοποιημένοι.
Ή πάλι είναι τα 'Een Rondje Holland', 'Gronings Liedje' (ασπρόμαυρη, κινηματογραφική jazz;) και μερικές ακόμη στιγμές με προστιθέμενη δύναμη και ορμητικό street band feeling.
Ένα απόλυτα μεταβιομηχανικό soundtrack, μια τραγική μαύρη κωμωδία με ηθοποιούς αυτούς ακριβώς που έγραψαν τον ορισμό του επαναστατικά προκλητικού σε ένα μη εκφυλισμένο ταξίδι, το οποίο δεν εκφράζει μόνον την χώρα που πρεσβεύουν οι The Ex στο εξώφυλλο, αλλά και μένα κάποια εκατοντάδες χιλιόμετρα νοτιότερα. Τολμηρό και πετυχημένο.