Valentin Silvestrov: Silent Songs

Ο κύκλος τραγουδιών “Silent Songs” του σπουδαίου Ουκρανού συνθέτη Valentin Silvestrov (γεννηθείς το 1937) εκτός από το ότι είναι στιγμή υψηλή για τον ίδιο, είναι κι ένα από τα μεγάλα έργα της σύγχρονης λόγιας μουσικής γενικότερα. Κι ας μην είναι πολύ γνωστό κι ας μην έχουν τραγουδηθεί και παρουσιαστεί σε εκδόσεις αυτά τα άσματα όσο τους αξίζει. Γράφτηκαν μέσα στη δεκαετία του ‘70 και το ύφος τους απομακρύνεται από την avant garde της εποχής που κάπως είχε αρχίσει να ξεφτίζει και να χάνει το νόημα της σε μια ευρύτερη κλίμακα. Τραγούδια που ακολουθούν φόρμες παρελθοντικές και τα οποία θυμίζουν Schubert για παράδειγμα (αλλά όχι μόνο), ωστόσο μην νομίσει κανείς ότι πρόκειται για ένα αναμάσημα με στόχο μια εύκολη αναγνώριση. Καθόλου. Ο Silvestrov έχει έναν ειδικό, ξεχωριστό, προσωπικό, δημιουργικό λόγο που κάνει αυτό που κάνει.

Πρέπει να πούμε πως ένα χαρακτηριστικό αυτού του έργου είναι ότι στην πραγματικότητα λειτουργεί ως ένα σύνολο. Όλα τα τραγούδια μαζί είναι το έργο, το ένα μετά το άλλο σχεδόν αχώριστα. Φυσικά μπορείς να τα ακούσεις και ξεχωριστά αλλά η πραγματική τους υπόσταση και δύναμη θα εμφανιστεί χωρίς διακοπές. Μοιάζουν σαν προσευχή κυριολεκτικά. Σαν μια τελετή μυστική και προσωπική μέσα στο σκοτάδι. Ένας μονόλογος του όντος που απευθύνεται στο χάος σαν αυτό (το χάος) να έχει επίσης οντότητα. Πρόκειται για μουσική προσωπική, όχι με την έννοια της προσωπικής έκφρασης του δημιουργού της (αυτό είναι δεδομένο) αλλά με την έννοια ότι δεν λειτουργεί με κανέναν άλλο τρόπο παρά ακούγοντας την ολομόναχος στο σκοτάδι έχοντας αδειάσει από τα πάντα. Από σκέψεις, από εικόνες… μη πω κι από αισθήματα. Γιατί το τραγούδι αυτό εκπέμπει ένα τόσο λεπτό, εύθραυστο «λόγο» που μόνο σε κατάσταση ζεν μπορείς να τον δεχτείς. Δεν θέλουν όλοι να μπουν σε αυτή τη διαδικασία, το καταλαβαίνω. Μόνο κέρδος θα είναι πάντως αν το κάνουν.

Περίμενα καιρό να εμφανιστεί μια νέα εκτέλεσή τους. Δεν είμαι σίγουρος αν είναι εφικτό να προκύψει μια εκτέλεση καλύτερη από εκείνη που ακούμε στην έκδοση της ECM από το 2004 (ηχογραφημένη το 1986 με τους Ilya Scheps στο πιάνο και Sergey Yakovenko στο τραγούδι) μιας και ήταν το λιγότερο συνταρακτική, μια μουσική άσκηση προσευχής και καταβύθισης. Όπως και να έχει όμως είναι από αυτά τα έργα που μάλλον είναι αδύνατο να καταπιαστεί μαζί τους κάποιος που δεν τα σέβεται και δεν τα νιώθει πραγματικά. Έτσι κάθε νέα περίπτωση θα είναι απολύτως ευπρόσδεκτη και θα δημιουργεί πάντα προσδοκίες και θα εξάπτει την ανυπομονησία και την περιέργεια. Η Hélène Grimaud και ο Konstantin Krimmel που ακούμε εδώ σε αυτήν την νέα εκδοχή είναι από αυτούς που μπορούν να τα προσεγγίσουν.