Solo, Vol. 1

Ο Κalevi Aho είναι ένας Φινλανδός συνθέτης γεννηθείς το 1949. Μικρή σημασία έχει θα μου πείτε η καταγωγή του κι όμως για μένα οτιδήποτε προέρχεται από τη Φινλανδία είναι αυτόματα κάτι που πρέπει να ερευνηθεί. Είναι μια από τις πλέον ιδιότυπες χώρες/τόπους, με τη μουσική της να μην στερείται ιδομορφίας. Η τέχνη που παράγεται εκεί δε μοιάζει με τίποτα άλλο (αυτό βέβαια στην πραγματικότητα θα ‘πρεπε να ναι ο κανόνας για όλες τις χώρες αλλά τώρα ας μην την ανοίξουμε αυτή τη συζήτηση). Έχει δηλαδή φανερά μια εντοπιότητα, είτε είναι μέσω της παραδοσιακής της κουλτούρας, είτε είναι ποπ είτε είναι σύγχρονη και πειραματική. Αυτό είναι απολύτως καλό κυρίως όταν οι καλλιτέχνες μεταφέρουν αυτήν την εντοπιότητα χωρίς να το κάνουν επί τούτου. Απλώς υπάρχει. Είναι ισχυρή.

Ο Αho είναι βεβαίως ένας σύγχρονος συνθέτης μεγαλωμένος μέσα στα ωδεία, μέσα δηλ. στη σύγχρονη ευρωπαϊκή λόγια παράδοση. Ακόμα και αυτός κουβαλά κάτι... φινλανδικό. Φαίνεται στο ιδιόμορφο χιούμορ του, σε αυτά τα μουσικά θέματα που ακούμε εδώ, που ενώ αναπτύσσονται απλά και συνηθισμένα (μέσα βεβαίως στο σύγχρονο πνεύμα του 20ού αιώνα), κάνουν κάτι όχι και τόσο ανεπαίσθητες... γκριμάτσες. Εκεί που έχεις μπροστά σου μια ολοκληρωμένη, αφαιρετική μεν αλλά εξόχως λυρική ατμόσφαιρα, ξαφνικά κόβεται και οι ήχοι γίνονται ξεροί και σύντομοι, αδειασμένοι. Εξ επίτηδες βέβαια, μη φανταστείτε ότι κάτι έπαθε ο μουσικός. Αυτές οι αντιθέσεις δημιουργούν στις συνθέσεις μια ποικιλία η οποία εκτινάσσει το έργο ψηλά. Το ενδιαφέρον του ακροατή συγκρατείται αμείωτο, όση κι αν είναι η διάρκεια της σύνθεσης.

Αν μιλήσουμε με παραλληλισμούς, ο Kalevi Aho φέρνει έντονα στο νου τον συνθέτη Giacinto Scelsi. Τουλάχιστον εδώ σε αυτά τα έργα για σολίστες. Υπάρχει αυτή η απόκοσμη ατμόσφαιρα ενός αφαιρετικού συμβάντος, ενός σχεδόν θρησκευτικού μυστικισμού, έντονου και αυστηρού στον Scelsi που προκύπτει μέσα από την πιο ακραία εκκαθάριση. Ο Scelsi τα σβήνει σχεδόν όλα. Κρατάει μόνο τα απολύτως απαραίτητα με τέλεια πειθαρχία, κρατάει αυτά που εξυψώνουν την εργασία και συγκρατούν τον ιερό της χαρακτήρα. Ο Aho έχει και αυτός μια παρόμοια πρόθεση, η οποία όμως επιτυγχάνεται μέσα από λιγότερη στρυφνότητα. Με μια δόση πιο ανάλαφρη, πιο κοντά στο κοσμικό απ’ ότι στο θείο. Θα μου πείτε τώρα και θα έχετε δίκιο, μα καλά, πως συνδέεται το χιούμορ με τη σοβαρότητα και την ιδέα του ιερού! Ε αυτό είναι το παράδοξο και αυτό που δείχνει εν μέρη ότι ο Aho εκτός από ολίγον Τρελο-Φινλανδός είναι και πολύ σπουδαίος. Οι Φινλανδοί τα κάνουν κάτι τέτοια κουφά και μάλιστα επιτυχώς!

Όλα αυτά βέβαια, είναι υπαινιγμοί στο έργο. Και το χιούμορ και οι αντιθέσεις και το κόνσεπτ. Τίποτα δε φωνάζει την παρουσία του. Όλα υπηρετούν την αρμονία, τη σύνθεση, τη διαδικασία της κατασκευής και τελικά το δεμένο σύνολο όπως οφείλει κάθε τι που έχει αξιώσεις να λέγεται τέχνη.

Ακούμε επτά συνθέσεις για σόλο όργανα. Κάθε σύνθεση και ένας διαφορετικός σολίστας. Άλλο ένα δύσκολο τασκ που η επιτυχία του εξαρτάται από διάφορα πράγματα. Όσο ενδιαφέρον και να έχει μια σύνθεση, ο τρόπος που αυτή θα εκτελεστεί από τον σολίστα είναι η μισή δουλειά. Το έργο τελικά δεν είναι μόνο του συνθέτη αλλά και του εκτελεστή, που έχει να κάνει σκληρή δουλειά για να φτάσει στο σημείο να παίζει αυτό που του παραδίδεται, χωρίς να κάνει του κεφαλιού του υπονομεύοντας το έργο αλλά ταυτόχρονα να μην γίνεται παθητικός και δουλικός, το παίξιμό του να έχει την ενεργειακή ζωντάνια και ειλικρίνεια και της δικής του ιδιοσυγκρασίας. Κανένα άλλο παίξιμο, ακόμα και του ιδίου, δεν μπορεί να είναι ακριβώς το ίδιο. Αυτά φαίνονται. κανείς δεν μπορεί να τα προσπεράσει και η υποκρισία, ειδικά στα μοναχικά παιξίματα βγάζει μάτι. Εδώ το πράγμα γεμίζει. Οι μουσικοί ενδιαφέρονται στ’ αλήθεια για το αποτέλεσμα και οι ιδέες του συνθέτη τους αρέσουν. Μαζί με την άρτια ηχογράφηση που και αυτή ειδικά σε τέτοιες περιπτώσεις όπου όλα είναι γυμνά και λιτά, είναι πολύ σημαντικός παράγοντας, καταλήγουμε σε έναν δίσκο ο οποίος είναι κάτι παραπάνω από πολύ καλός.