Συγκατοίκηση
Ζητούνται συγκάτοικοι για δίσκο οι οποίοι να ξέρουν από ακουστικά όργανα και να τους αρέσει η μουσική του Κ. Βήτα. Του Αντώνη Ξαγά
Ένα βιολί ταξιδεύει ανά τους αιώνες, ένα βιολί το οποίο φτιάχτηκε από το ξύλο ενός δέντρου που έσπειρε ένας φονιάς, κατασκευασμένο από τον Λορέντσο Στοριόνι, διάσημο τεχνίτη του 18ου αιώνα από την Κρεμόνα, ένα βιολί το οποίο διασχίζει την αιματηρή ευρωπαϊκή ιστορία αλλάζοντας διαρκώς χέρια χωρίς να φέρνει ακριβώς τύχη στον εκάστοτε ιδιοκτήτη του, το βιολί αυτό είναι κατά έναν τρόπο κεντρικός πρωταγωνιστής στο Confiteor του Ζάουμε Καμπρέ, ένα προβεβλημένο βιβλίο της εποχής, εντυπωσιακό (έως και εντυπωσιοθηρικό) σαν σύλληψη και εκτέλεση (που κλείνοντας το σκέφτεσαι πόσο σπουδαίος συγγραφέας υπήρξε ο... Ουμπέρτο Έκο). Η κατασκευή του βιολιού περιγράφεται σε μερικές ωραίες σελίδες, πως φτιάχνεται, πως αρχικά επιλέγεται το δέντρο, πως πρέπει αυτό να κοπεί με ακρίβεια και ποια συγκεκριμένη εποχή, πως στη συνέχεια το ξύλο θα πλανιστεί, θα φινιριστεί, θα βερνικωθεί έως ότου φτάσει να αποδώσει τον δυνατόν τελειότερο ήχο. Μια ολόκληρη επιστήμη για ένα μοντέρνο τεχνολογικό θαύμα. Της εποχής του. Φυσικό αλλά και "αφύσικο" συγχρόνως.
"Το ARTéfacts Ensemble αντικαθιστά τους υπολογιστές του Κωνσταντίνου Βήτα με τον φυσικό ήχο των ακουστικών οργάνων", αποφεύγει σοφά τον σκόπελο των "φυσικών οργάνων" το ενημερωτικό δελτίο, και συνεχίζει βέβαια "απελευθερώνοντας τις ηλεκτρονικές μουσικές που αγαπήσαμε" (από τον ψηφιακό ...ζυγό;). Το εγχείρημα μολοντούτο δεν μοιάζει ούτε τόσο τολμηρό ούτε και απονενοημένο. Όχι τόσο επειδή στον σύγχρονο κόσμο με το βλέμμα του διαρκώς να στρέφεται στο παρελθόν για κάθε είδους επανα... εκτελέσεις, συνθέσεις, αναμορφώσεις, πείτε το όπως θέλετε, τίποτε πλέον δεν ακούγεται απρόσμενο, όλα έχουν γίνει και ξαναγίνει (αν εστιάσουμε π.χ. στον ηλεκτρονικό κόσμο θα θυμηθούμε ότι διασκευές και μεταφορές στην ...απέναντι όχθη έχουν υπάρξει ουκ ολίγες, αν πάμε πίσω στην εποχή των Balanescu Quartet και της έγχορδης άποψης τους για τους Kraftwerk, στον Maxence Cyrin και τις "Modern Rhapsodies" του ή στην δουλειά που έκαναν οι Alarm Will Sound στα έργα του Aphex Twin). Είναι περισσότερο ότι οι δύο αυτοί κόσμοι, ακουστικός και ηλεκτρονικός, ψηφιακός ή αναλογικός, στην πραγματικότητα δεν είναι τόσο διαχωρισμένοι όσο είναι ίσως ακόμη στην κοινή συνείδηση. Όχι μόνο επειδή πλέον τεχνικά ακόμη και η πιο ακουστική ηχογράφηση χρησιμοποιεί ηλεκτρονικά μέσα. Πιστεύω ότι δεν είναι τόσο μακριά η στιγμή που οι δύο αυτοί κόσμοι θα συντηχθούν σε έναν αδιάκριτο ενιαίο σώμα, οι διαχωριστικές γραμμές όλο και θολώνουν, ξεκινώντας από την σύγχρονη κλασική (να την πούμε λόγια;) του 20ου αιώνα η οποία γενικά δεν απαρνήθηκε τα ηλεκτρονικά, σε ένα μέρος της μάλιστα βασίστηκε και πάνω τους, αλλά και πέραν αυτής, μια πλειάδα μουσικών δημιουργούν εδώ και χρόνια στήνοντας γέφυρες και διασχίζοντας ένθεν κακείθεν τα όποια όρια. Ένας τέτοιος υπήρξε και συνεχίζει να είναι ο Κ. Βήτα, ο οποίος δεν έμεινε περίκλειστος στον ασύρματο ψηφιακό κόσμο των Στέρεο Νόβα, και προϊόντος του χρόνου προσπαθεί να εξελίσσει διαρκώς την τραγουδοποιία του και τις αναζητήσεις του. Σαν μια καταστατική ίσως συνθήκη, ο δίσκος ξεκινάει με τα υπέροχα "Ατέλειωτα Χρυσάνθεμα", ένα σπουδαίο έντεχνο κομμάτι ηλεκτρονικής νοοτροπίας.
Το είχε κάνει κάποτε ο Βήτα στον Χατζιδάκι, ήρθε τώρα η ώρα του να υποστεί και η δική του μουσική ...transformations, αφηνόμενη στα χέρια του ARTéfacts Ensemble υπό την ενορχηστρωτική καθοδήγηση του Κορνήλιου Σελαμσή έχει σίγουρα μια καλή βάση εκκίνησης. Ο Σελαμσής είναι ενός από τους ικανότερους νέους Έλληνες συνθέτες με πολυσχιδή δραστηριότητα η οποία ξεκινάει από το θέατρο (ειδικά στην διαρκή και σταθερή του συνεργασία με τον Θωμά Μοσχόπουλο) φτάνοντας μέχρι και την όπερα (το πρόσφατο "Λεόντιος και Λένα"). Ένας auteur μουσικός, με άποψη για τον ήχο, απαιτητικός στην εκφραστικότητα του, φτάνοντας ορισμένες φορές σε περίπλοκη εκζήτηση, κάτι που ως ένα σημείο μπορώ να συμμεριστώ ως αντίδραση σε ένα περιβάλλον το οποίο αποθεώνει πολλές φορές την ευτέλεια και μπλέκει το απλό με το απλοϊκό και το φτηνό.
Μια "Συγκατοίκηση" πάντως απαιτεί και κάποιες συμβάσεις και συμβιβασμούς (όπως και στην πραγματική ζωή!), έτσι εδώ έχει προσαρμόσει την άποψη του στα δεδομένα. Η οποία δεν δουλεύει πάντα (όπως και στην πραγματική ζωή!) αλλά όταν το καταφέρνει το αποτέλεσμα μπορεί να είναι εντυπωσιακό. Ειδικά όταν έχουμε να κάνουμε περισσότερο με μεταγραφή, άλλες φορές πατώντας πάνω και άλλες φορές ξεπερνώντας το πρωτότυπο φτάνοντας κατά στιγμές μέχρι την αναδημιουργία. Όπως εκεί που διαγιγνώσκοντας τον ουσιαστικό και καθοριστικό ρόλο της επανάληψης στην άρθρωση της μουσικής ηλεκτρονικής γλώσσας, η ορχήστρα αποδίδει ακουστικά με εξαιρετικό τρόπο τα πυρετικά εμμονοληπτικά αστικά bleeps του "Κύκλωπα" και της "Νέας Ζωής".
Εξίσου αξιοθαύμαστος και κυρίως εύστοχος είναι ο τρόπος με τον οποίο αποστάζεται ο ονειρικός (φεγγαρίσιος) λυρισμός και ξεγυμνώνεται ο χατζιδακικός πυρήνας στο "Δωμάτιο", με την μεσόφωνο Θεοδώρα Μπάκα να του δίνει και μια σχεδόν νταντωνάκεια διάσταση. Το οποίο είναι και το μόνο ηχογραφημένο σε στούντιο κομμάτι του δίσκου, ο υπόλοιπος είναι βασικά η καταγραφή μιας συναυλίας η οποία πραγματοποιήθηκε στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στις 28 Σεπτεμβρίου του 2013 (να σημειωθεί ότι το CD έχει και 4 επιπλέον κομμάτια σε σχέση με το βινύλιο - όπως παλιά!).
Πέρα λοιπόν από τους εγγενείς περιορισμούς του εγχειρήματος (και λόγω της δευτερογενούς του φύσης και λόγω της μοναδικότητάς του), η "Συγκατοίκηση" έχει την αυθύπαρκτη καλλιτεχνική της αξία, όχι μόνο ως μια ιδιότυπη ανασκόπηση (ουχί όμως best of, μην παρεξηγηθούμε) μιας μακριάς πορείας του Κ. Βήτα, αλλά κι επειδή κάθε απόπειρα η οποία υπερβαίνει πραγματικά ή νοητά όρια είναι κάτι παραπάνω από ευπρόσδεκτη.