Homeland
"Drei Professoren Vaterland verloren" είχε πει κάποτε σαρκάζοντας κάτω από τα παχύ πρωσικό μουστάκι του ο Σιδηρούς Καγκελάριος Μπίσμαρκ. "Καθηγητάδες τρεις, εχάθη η πατρίς" όπως θα το λέγαμε ελληνιστί σε μια προσπάθεια απόδοσης της γερμανικής ρίμας. Δύο αφορμές μου θύμισαν τη ρήση αυτή.
Πριν από μερικές ημέρες έβλεπα στην TV, νεαρό, εμφανώς καλοζωισμένο και μαυρισμένο καθηγητή οικονομικών να κηρύσσει, με μετά βίας κρυμμένη χαρά και για πολλοστή φορά τη χρεοκοπία και τα επερχόμενα δεινά. Άλλος ένας ειδικός που αισθάνεται "απαραίτητος"... Ακούγοντας λίγο αργότερα το κομμάτι που ξεχωρίζει από το νέο δίσκο της Laurie Anderson, το "Only an expert" (με την εκλεκτική συνέργια του Kieran Hebden), αισθάνθηκα ότι έδινε μια απάντηση. Το νόημα ο λαός το αποδίδει απλά "να σε κάψω Γιάννη, να σ' αλείψω λάδι", η Laurie μας το λέει με το δικό της τρόπο, τον καλλιτεχνικό...
Η Laurie Anderson είναι πράγματι "arty". Προφανές για κάποιον που γνωρίζει την ιστορία της (ακόμη και το εξώφυλλο κλείνει σημειολογικά το μάτι στην ...μυστακοφόρο Mona Lisa του Duchamp (βλέπε εδώ). Όχι όμως με τη μοδάτη έννοια (βλέπε π.χ. την πολτώδη άκριτη αποθέωση των εγχώριων free-press), ούτε με την ξιπασιά του ακαδημαϊκού ελιτισμού, αλλά ούτε με τη λαϊκίστικη προκλητικότητα μέρους της σύγχρονης τέχνης.
Είναι και ακριβοθώρητη επίσης. Από το 2001 και το "Life on strings" είχε να εμφανιστεί νέο της έργο. Το δε "Homeland" το περιμέναμε από το 2007, όταν και το είχαμε απολαύσει (πραγματικά!) στο Ηρώδειο σε πρώτη παρουσίαση. Γεφύρι της Άρτας ο δίσκος, δικαιολογημένα ίσως... Πολλά (;) άλλαξαν από τότε. Στο μεταξύ η ίδια παντρεύτηκε τον Lou Reed της καρδιάς της, ο οποίος μάλιστα έβαλε κι ένα χεράκι στην παραγωγή (φαντάζεστε το ζεύγος σε καθημερινούς διάλογους;: "πως ήταν σήμερα στη δουλειά αγάπη μου;"). Είχαμε επίσης την μετάβαση από το καθεστώς Μπους στον Ομπάμα. Το πολιτικό περιεχόμενο του δίσκου πιθανώς να επέβαλε μια δεύτερη σκέψη, μια αναθεώρηση, έναν εμπλουτισμό...
Γιατί στο "Homeland" η Laurie ασχολείται με την πατρίδα. Την πατρίδα της. Με έμμεσο τρόπο με όλων μας τις πατρίδες (δεν θα ήταν πιο δίκαιο από πολλές απόψεις να μιλάμε για ..μητρίδες;). Το 'χει κάνει πολλές φορές στο παρελθόν (θυμίζω για παράδειγμα το πολυμεσικό έργο "United States I-IV"). Το ερώτημα "Τι είναι η πατρίδα μας;" (θυμάστε από το δημοτικό το παλιό αφελώς ρομαντικό ποίημα του Πολέμη;) τη βασανίζει χρόνια. Τα ζητήματα πολλά. Ο πόλεμος, η καταναλωτική κοινωνία, η ασφάλεια, η ελευθερία, με και χωρίς εισαγωγικά. Και φυσικά η λέξη των καιρών. Κρίση. Και απαντά και ρωτά στο (τηρουμένων των αναλογιών) δικό της "Born in the USA". Με τη δύναμη της γλώσσας και της ποίησης. Η οποία κόκαλα τσακίζει... Language is a virus...
Ακούγοντας το δίσκο από την αρχή θα μπορούσα να ευφυολογήσω: "και η Laurie το βιολί της". Έχει βάση η παρατήρηση, γιατί μουσικά το "Homeland" δεν είναι παρά μια επιτομή της πορείας της μέχρι σήμερα, καθώς τιμά τόσο τον "έγχορδο" όσο και τον πιο τεχνολογικό της εαυτό. Μην αναζητήσετε καινοτομίες. Και το γεγονός ότι κομμάτια όπως το εξαιρετικό "Bodies in motion" θα έβρισκαν ταιριαστή θέση σε ένα "Γκάλοπ" ή στις "Μάσκες Ηλίου", έχει τις δικές του πολλαπλές αναγνώσεις...
Όμως το "Homeland" είναι κυρίως ένα ποιητικό έργο, όπου η μουσική υπηρετεί και αναδεικνύει το λόγο. Έχει στιγμές όπου το ελάχιστο και το μινιμαλιστικό αγγίζουν την πληρότητα, ενώ σε άλλες απλά στέκουν ισχνά και αδύναμα δίπλα στο στίχο. Γενικά, μια οργανική αχλή χαλαρού ambient περιβάλλοντος, τυλίγει έναν λόγο ο οποίος κυμαίνεται από μια γαλήνια, κατευναστική και ζεστή αφήγηση (όπως στο υποβλητικό "My right eye"), έως τη δυσοίωνη, αντρικής χροιάς, παραμόρφωση στο 11λεπτο "Another day in America" (με τον ...μαϊντανό Αντώνιο Χεγκάρτυ σε μια πάντως καίρια εμφάνιση).
Πολλοί λένε ότι αυτό το κομμάτι είναι το νοηματικό επίκεντρο. Κατά την ταπεινή μου όμως άποψη, κομβικό νομίζω είναι το απέριττα συγκινητικό "The Beginning of memory" με την ευφάνταστη παραβολή για τη μνήμη. Γιατί εάν εν τέλει παραμερίσουμε ιδεοληπτικές φαντασιώσεις, ρομαντικές εξάρσεις, επινοημένες ιστορίες και κρατικές ιδεολογίες, μήπως η πατρίδα δεν είναι τίποτε άλλο παρά μόνο μνήμες;
