Λέγεται ότι τα παιδιά με κλίσεις προς τις μηχανικές τέχνες και επιστήμες έχουν μια ιδιάζουσα, αμφίδρομη σχέση με τα συναρμολογούμενα. Τα Meccano είναι από τα παλιότερα τέτοια παιχνίδια και πιθανόν τα πρώτα που τα κομμάτια τους ήταν φτιαγμένα από μέταλλο (άξονες, ροδέλες, βίδες κ.ά.). Την πατέντα τους κατοχύρωσε ο Frank Hornby το 1901 ως Meccanics Made Easy και πήραν το όνομα που ξέρουμε επτά χρόνια αργότερα.
Ο Ολλανδός Dirk Polak δεν υπήρξε ποτέ μηχανικός. Η ζωγραφική πρώτα και η μουσική μετέπειτα ήταν οι βασικές του ασχολίες. Πιθανόν με κάποιες βόλτες στα κανάλια του Amsterdam. Όταν βρέθηκε στα χέρια του ένα ένθετο με τις οδηγίες κατασκευών από ένα κουτί παιχνιδιών Meccano συνέβη μέσα του κάτι κρυπτικό, μεγαλύτερο από το τυχαίο του περιστατικού καθαυτού. Από κείνα τα αναπάντεχα που σημαδεύουν την επόμενη ζωή κάποιου, αλλά ο ίδιος εκείνη ακριβώς τη στιγμή αδυνατεί να το καταλάβει. Έκτοτε λοιπόν οι αρθρωτές ''κατασκευές'' έγιναν συμβολικοί και κεντρικοί πρωταγωνιστές στις ζωγραφιές του (κάτι αντίστοιχο με τα Eyeballs των The Residents). Ο συνθέτης φρόντιζε να τους προβάλλει πάνω σε υπερρεαλιστικά τοπία, τονίζοντας τον μεταλλικό χρωματισμό τους και την αφύσικη, ψυχρή ζωντάνια που απαιτεί το πρωτεύον του ρόλου τους (τι να διακοσμούσε τους τοίχους του Cabaret Voltaire στη Ζυρίχη του 1916, άραγε;).
"Δεν θέλουμε να θυμόμαστε πως υπήρξε ο οποιοσδήποτε πριν από μας'' ξεστόμιζε κάποτε ένας από τους θεμελιωτές του ντανταϊσμού, ο Γάλλος Tristan Tzara. Αυτή την ολοκληρωτικά αναρχική ρήξη με την παράδοση και τους θεσμούς της ο Dirk Polak πρέπει να την γνώριζε ήδη, η έκρηξη του punk όμως την έκανε επιτακτική προτροπή. Με την συμμετοχή του Pieter Kooyman έβγαλε το πρώτο 7'' single των Mecano Ltd. το 1978. Μετά την προσχώρηση των αδελφών Tejo και Cor Bolten και του Ton Lebbink το συγκρότημα απέκτησε την σύνθεση που για περίπου τέσσερα χρόνια θα έκανε άνω-κάτω τα μουσικά δεδομένα της ευρωπαϊκής σκηνής. Η σειρά των συλλεκτών θα ακολουθούσε σύντομα. Η τραγική ειρωνεία (και λεπτομέρεια που ίσως δεν είναι γνωστή) είναι πως το 1980, όταν το συγκρότημα έγραφε μερικά από τα σπουδαιότερα μουσικά δείγματα που προήλθαν ποτέ από μια χώρα όπως η Ολλανδία, το εργοστάσιο που στέγαζε την παραγωγή των παιχνιδιών Meccano για 66 χρόνια στην Binns Road του Liverpool, έκλεισε. Την ίδια τύχη είχε τον επόμενο χρόνο και το Meccano Magazine.
Αν και η δημιουργική ιδέα γεννήθηκε στο κλίμα της αναταραχής του punk-rock στα τέλη των seventies, ο Dirk Polak υπήρξε αρκετά εκλεκτικός, αρτίστας και βαθιά στοχαστής που σχεδόν αμέσως ξεπέρασε τις αδιέξοδες φόρμες των συγχρόνων του προς κάτι αυτοδύναμο και προσωπικό. Αν παρακολουθήσει κάποιος την αισθητική εξέλιξη του ήχου των Mecano από το 'Face Cover Face' στα 'Profile' και 'Autumnmatic Play' θα διαπιστώσει πως μέσα σε πολύ λίγα χρόνια έκαναν πραγματικά άλματα, περνώντας από το punk-rock στο post-punk, το new wave, την art-pop και φτάνοντας μέχρι την κλασική μουσική. Μόνον οι Tuxedomoon πέτυχαν την ίδια περίοδο κάτι ανάλογο. Ο ίδιος ο Dirk Polak υπήρξε δε ένας από τους εκφραστικότερους τραγουδιστές, συνδυάζοντας την υπερβάλλουσα, σκοτεινή τραγικότητα ενός Ian Curtis με τη θεατρική στόφα ενός Gavin Friday. Ήταν ικανός να ερμηνεύει έναν τόνο υψηλότερα από την μπάντα, αρκεί να έβγαινε το πάθος και το συναίσθημα, και να ελίσσεται μέσα σε χρωματισμούς από την ευαισθησία ενός ποιητή, μέχρι την απόγνωση και την βαριά απαγγελία ενός που διαβάζει ένα μανιφέστο ή μια προκήρυξη σε διαδήλωση.
Χαρίσματα όλα αυτά, θα συμφωνήσετε, και καλλιεργημένα μέσα από την αγάπη του για την ρώσικη ποίηση (το 'Untitled' είναι η συγκλονιστικότερη μελοποίηση που θα μπορούσε να γίνει στους τελευταίους στίχους του Vladimir Vladimirovich Mayakovsky πριν αυτοκτονήσει το 1930) και τα ιδεώδη των δύο επαναστάσεων που συγκλόνισαν την Ευρώπη και τον κόσμο ολόκληρο, τη Γαλλική ('History Landmarked', 'Robespierre's Remark') και την Οκτωβριανή ('Dissident Lament', 'Permanent Revolt'). Τα απάτητα της ριζοσπαστικής τέχνης, τη μια μέρα στη σκηνή κάποιου pop venue και την επαύριον σε gallery. Πράγματι αξεπέραστο.
Το παρόν διπλό cd set, για να πάμε στο δια ταύτα, είναι η πληρέστερη συλλογή (δυόμισι ώρες μουσική) που κυκλοφορεί με ηχογραφήσεις των Mecano, την παραγωγή του οποίου έχει επιμεληθεί ο Dirk Polak αυτοπροσώπως. Περιέχει οτιδήποτε κυκλοφόρησε το συγκρότημα μέχρι τη διάλυσή του το 1983, μαζί με σημαντικό ανέκδοτο υλικό, κυρίως από ζωντανές ηχογραφήσεις που ο ίδιος έχει στην κατοχή του - συν όλους τους στίχους, φωτογραφικό υλικό και αρκετές λεπτομέρειες από τα ζωγραφικά έργα του στο booklet. Μολαταύτα το κείμενο του Leo Schelvis παραείναι συνοπτικό και σίγουρα δεν μπαίνει σε βάθος, αν αναλογιστούμε ότι πραγματεύεται μερικούς από τους σπουδαιότερους χαρακτήρες στη νεότερη μουσική ιστορία.
O Dirk Polak επίσης για ακόμα μια φορά δεν αγγίζει την περίφημη 'Tago Mago' κασέτα (του 1981, split με τον Robert Wyatt), ίσως επειδή την υπέγραφε ο Tejo Bolten. Αυτό το τελευταίο υλικό υπάρχει όμως σε κάτι άλλο που έχω υπόψη μου, ένα bootleg cd-r με τίτλο 'A Shapeless Volume' που βγήκε του 1995 και περιείχε επιπλέον και κάποιους τίτλους που δεν αναφέρθηκαν ποτέ οπουδήποτε αλλού (και αποδίδονται στο τελευταίο τους studio jam). Οι κόπιες της όμως διατέθηκαν κυρίως στη Γαλλία και αλλάζουν πολύ δύσκολα χέρι. Σε μια συνέντευξη του Dirk Polak τον περασμένο Φλεβάρη μάθαμε επίσης ότι έχει γράψει ήδη καινούργιο album, στο οποίο συμμετέχει και ο Tejo Bolten, και ψάχνει εταιρία. Θα είναι η δεύτερη εμφάνισή του στο προσκήνιο μετά το project των Zilveren Eeuw και το προ διετίας ομώνυμο album τους με μελοποιημένη ρώσικη ποίηση, μεταφρασμένη στα ολλανδικά.
Το 'The 1/2'' Universe', για να κλείσουμε κάποτε, είναι ένα κομμάτι ιστορίας τόσο σημαντικό και σπάνιο που κάθε παρουσίαση και σχολιασμός (είναι υπεράνω για να μιλήσουμε για κριτική, εδώ χάνει το νόημά της) και δη ετεροχρονισμένη κατά μια εικοσαετία είναι από μόνη της πολύ φτωχή για να περιγράψει ένα προς ένα τα παραληρηματικά βήματά του. Το' χουμε ξαναπεί πως κάποια πράγματα τελικώς βιώνονται μόνον, χωρίς ποτέ να κατανοηθούν επακριβώς. Όπως και η ίδια η ζωή.