Music from Republik der Woelfe

Από τα ζώα τα οποία έχουν από τα πολύ παλιά χρόνια (γεια σου μπάρμπα Αίσωπε) χρησιμοποιηθεί για να απεικονίσουν μεταφορικά ανθρώπινες καταστάσεις και ιδιότητες, ο λύκος ίσως είναι το πιο λαμπρό (ή και σκοτεινό) παράδειγμα. Η θέση του στην ευρωπαϊκή μυθολογία, ιδίως την κεντρο-βορειο-ευρωπαϊκή είναι δεσπόζουσα, εικόνες όπως ο λύκος που αλυχτά στο σεληνόφως, ο λύκος που παραφυλά στο δάσος με τα μάτια να γυαλίζουν στο σκοτάδι, έχουν περάσει ανεξίτηλα στο συλλογικό υποσυνείδητο μέσα από ένα σωρό παραμύθια και λαϊκές διηγήσεις, και ακόμη προκαλούν φόβους στα μικρά ανθρωπάκια (αλλά και στα μεγαλύτερα), μαζί με κατάλοιπα μνήμης από την εποχή που το δάσος δεν ήταν μέρος για εκδρομές φυσιολατρίας και πικνίκ αλλά ένα επικίνδυνο μέρος το οποίο ξυπνούσε ένα τρομακτικό αταβιστικό δέος.

Σαν ένα τέτοιο σύμβολο μοναξιάς, μισανθρωπίας αλλά και ανυπότακτου πνεύματος (όχι σαν τον ...φλούφλη ξάδερφο του τον σκύλο) βρήκε θέση και στη λογοτεχνία (πολλοί μάθαμε -και κάπου συναισθανθήκαμε- τον μοναχικό Λύκο της Στέπας του Χέσσε) αλλά και στην πολιτική κοινωνιολογία, "homo hominis lupus" είχε ήδη παρατηρήσει ο Πλαύτος από την ρωμαϊκή εποχή, ο Χομπς χρησιμοποίησε αυτή την παρομοίωση στην δυστοπία του Λεβιάθαν, όπου ένα κράτος απολυταρχικό είναι αναγκαίο για να προστατέψει τον άνθρωπο από τον μοχθηρό συνάνθρωπο-λύκο. Σίγουρα κάποιος μπορεί να ισχυριστεί βάσιμα ότι αυτή η εικόνα του συμπαθούς όμορφου ζώου είναι άδικη, αλλά (φευ) ένας Τριβιζάς και τρία μικρά καλά λυκάκια δεν αρκούν να εξαλείψουν "big bad wolf" προκαταλήψεις τόσων αιώνων.

Από τους βασικούς υπαίτιους γι' αυτήν την αρνητική πρόσληψη είναι κάποιοι παλιότεροι διάσημοι παραμυθάδες, οι αδελφοί Γκριμ, ο Ιάκωβος και ο Γουλιέλμος, παραμυθάδες τους λέμε ίσως καταχρηστικά, συλλέκτες ήταν τον και κατέγραψαν διηγήσεις οι οποίες κυκλοφορούσαν έως τότε από στόμα σε αυτί. Οι οποίοι έβαλαν και κάτι παραπάνω από ένα χεράκι βέβαια, οι παλαιότερες εκδοχές των παραμυθιών ήταν ωμές έως και σοκαριστικές, με μπόλικο σεξ και άφθονη βία, ακόμη πάντως και οι αποκαθαρμένες εκδοχές των Αφων Γκριμ δεν έχουν καμία σχέση με τις τρυφερές έως και γλυκερές διασκευές του Ντίσνεϊ (μαζί έβαλαν επίσης κι ένα χεράκι στη θεμελίωση του αναδυόμενου τότε γερμανικού εθνικισμού, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία).

Από τον 19ο αιώνα όμως πολλά χρόνια έχουν περάσει, οι λύκοι έχουν λιγοστέψει (έως και εξοντωθεί κατά τόπους), η Γερμανία έχει πάψει (ελπίζουμε οριστικά) να είναι μια "δημοκρατία των λύκων", μια "Republik der Woelfe", τα δε τα παραμύθια των αδερφών Γκριμ έχουν γίνει κοινό κτήμα όλης της ανθρωπότητας (έστω, του δυτικού της μέρους), και εμπνέουν ακόμη, αποτελώντας ένα ανεξάντλητο ορυχείο έμπνευσης. Ίσως επειδή παρά τα χρόνια που πέρασαν, η ανθρώπινη φύση δεν έχει αλλάξει τόσο πολύ όσο νομίζουμε ή θέλουμε να πιστεύουμε.

Ούτε ο τρόπος που προχωρά η τέχνη έχει αλλάξει ιδιαίτερα. Γνωστό το πως, δεν υπάρχει παρθενογένεση κλπ κλπ, το σπέρμα περνάει από γενιά σε γενιά σε νέο ωάριο, δεν χρειάζεται νομίζω να επιστρέψουμε στη στοιχειώδη ...σεξουαλική αγωγή). Έτσι και στην παρούσα περίπτωση, σκυταλοδρομία πάει η ιστορία, το 1971 η μεγάλη αμερικανίδα ποιήτρια η Anne η Sexton μετέγραψε τα παραμύθια αυτά σε στίχους, λακωνικά αποσταγμένους και εκσυγχρονισμένους (με την καλή έννοια) σαν μοντέρνες ιστορίες εγκλήματος, υπό τον τίτλο "Transformations". Με χρονικό άλμα φτάνουμε στο 2014, στο θέατρο του Dortmund (όχι δεν εννοώ το Westfalen), όπου με σκηνοθέτρια την Claudia Bauer ανέβηκε μια θεατρική διασκευή του έργου αυτού, συνοδευόμενη από ζωντανή μουσική. Την δε ομάδα των ...ζωντανών αυτών μουσικών αποτελούσαν, κατά σειρά αναγνωρισιμότητας (και πιθανώς σημαντικότητας) ο Alexander Hacke (Neubauten και κάμποσα άλλα), Mick Harvey (Bad Seeds και κάμποσα άλλα), Danielle de Picciotto (Love Parade, Crime And The City Solution και κάμποσα άλλα, μεταξύ αυτών και γυναίκα του Hacke), και Paul Wallfisch (Firewater αλλά και ο μουσικός διευθυντής του εν λόγω θεάτρου). Ο δε δίσκος που προέκυψε από την σύμπραξη αυτή κυκλοφορεί από την αξιοσημείωτα πιστή στους καλλιτέχνες της Mute.

Στο "Republik der Woelfe", τα παραμύθια των Γκριμ αποκτούν μια νέα διάσταση, μπορούμε να την πούμε επικαιροποιημένη. Ακούγοντας το είναι σαν να φαντάζεσαι την Κοκκινοσκουφίτσα χαμένη σε ένα απειλητικό σύγχρονο αστικό πεδίο, την Σταχτοπούτα να προσπαθεί να προλάβει το νυχτερινό λεωφορείο για το φτωχό της προάστιο, τους επτά νάνους άστεγους σε ένα βρώμικο υπόγειο του κέντρου. Δεν λείπουν και οι γκροτέσκες μαύρες αναλογίες, ας πούμε της Ραπουνζέλ με την Ισιδώρα Ντάνκαν, αυτή δεν είχε μακριά μαλλιά αλλά ένα σάλι το οποίο της στάθηκε μοιραίο.

Το έργο μπορεί να γράφτηκε για το θέατρο, λειτουργεί όμως και σε αυτόνομη ακρόαση (όπως οφείλει να κρίνεται κάθε τέτοιο έργο, ως ανεξάρτητο από την πηγή έμπνευσης του). Αναπόφευκτη λοιπόν η "θεατρικότητα", αν ως τέτοια ορίσουμε έναν τραγουδιστικό τρόπο ο οποίος πλησιάζει την απαγγελία, αλλά τα μουσικά θέματα δεν περιορίζονται σε απλοϊκά συνοδευτικά ρετσιτατίβο. Αντιθέτως έχουμε ωραίες μελωδίες, διαυγώς ενορχηστρωμένες, χωρίς επιτήδευση, με αποτελεσματική διαχείριση και επιτυχημένη αξιοποίηση δοκιμασμένων συνταγών. Μια κατασκοπευτική μελωδία στο "Rumpelstiltskin". Μια αλά-Κεμάλ παρλάτα στο υπέροχο "Cinderella". Η γήινη ερμηνεία του Mick Harvey. Η βραχνή του ...Tom Waits, ε του Hacke ήθελα να πω. Νυχτερινές bluesy νότες, ένα μοχθηρό πιάνο στη γωνιά του καμπαρέ, ένα καθηλωτικό μπάσο, ένα σκοτεινό βαλσάκι. Στο "Iron Hans" κάπου πλανάται το φάντασμα του Nick Cave, εκείνου του Cave του "Henry's Dream".

Γνωστά και ξανακουσμένα πράγματα αυτά, θα μου πείτε. Δεν έχουμε άλλωστε να κάνουμε με μια ευκαιριακή συνάντηση, οι τύποι γνωρίζονται καλά και έχουν συνεργαστεί πλειστάκις στο παρελθόν (και αυτό βγαίνει στον ...κόσμο). Μεταξύ μας, δεν περιμένουμε το νέο, το ριζοσπαστικό από μια σύναξη γερόλυκων (ούτε και από τους περισσότερους νεότερους εδώ που τα λέμε). Αυτό που περιμένουμε είναι μας δείξουν πως με τα παλιά καλά υλικά χτίζονται στέρεα οικοδομήματα. Όπως έκαναν κατά κάποιον τρόπο και τα παραμύθια της γιαγιάς. Και που θα πάει, πάντα θα βρεθεί κάποιος να βάλει ένα παραπάνω λιθαράκι...

Άντε να ζήσουν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα...