Sikoses

Ομολογώ ότι η Κύπρος (και οι κάτοικοι της) μου ήταν ανέκαθεν ένα αίνιγμα... Όχι ότι δεν έχω προσπαθήσει... Και φίλους "κουμπάρους" είχα και έχω από τα φοιτητικά κιόλας χρόνια, και την έχω επισκεφτεί, και έχω διαβάσει μπόλικα βιβλία για δαύτη (με συστατική προτίμηση σε εκείνα του Μακάριου Δρουσιώτη). Κάποια ερωτήματα όμως παραμένουν...

Σε τούτο λοιπόν το νησί, οι ταυτοτικές/υπαρξιακές και ιδεολογικές αντιθέσεις οι οποίες ταλανίζουν τη "μαμά" Ελλάδα, λόγω και των ζόρικων και εν πολλοίς τραυματικών ιστορικών καταστάσεων και βιωμάτων, εμφανίζονται στην υπερβολική τους διασταλμένη διάσταση. Είναι που τούτο το "χρυσοπράσινο φύλλο ριγμένο στο πέλαγο" (έτσι πράγματι φαίνεται από τον αέρα πλησιάζοντας στο αεροδρόμιο της Λάρνακας) αντιπαλεύει με την Γεωγραφία, η οποία το φέρνει προς την Ανατολή αλλά και με την Ιστορία η οποία το τραβά προς την Δύση (όχι μόνο όμως). Μια αντίθεση οποία εκφράζεται κάθετα και οριζόντια στην κοινωνία (μέχρι και στις ποδοσφαιρικές ομάδες φτάνει), μια αντίθεση η οποία προσλαμβάνει έως και ακραίες εκδηλώσεις, από την μία μεριά η εθνικιστική προσκόλληση σε μια φαντασιακή προαιώνια και αναλλοίωτη ρίζα, από την άλλη η δήθεν φιλελεύθερη και υπερ-εθνική "κοσμοπολίτικη" ματιά η οποία απεμπολεί χύδην οποιαδήποτε ρίζα προς χάριν μιας εξίσου φαντασιακής "ευρωπαϊκής" κοινότητας. Δύο όψεις ουσιαστικά του ίδιου νομίσματος, οι οποίες αλληλο-καθορίζονται και αλληλο-εκτρέφονται τελικά μέσα από τον φανατισμό τους.

Θα περίμενε κανείς λοιπόν σε τέτοια σημεία τριβής και σύγκρουσης να γεννάται και σπουδαίος πολιτισμός, να υπάρχουν συναντήσεις, συντήξεις, αλληλεπιδράσεις, ειδικά απ' όσους τούτον τον δυϊσμό τον εκλαμβάνουν ως πηγή πλούτου και όχι απαραίτητα ως διαζευκτική σύγκρουση. Και όμως... Για την κοινωνία της νήσου, ειδικά τις εποχές που η ευμάρεια είχε προσλάβει διαστάσεις ακόμη και χυδαιότητας, η τέχνη δεν συνιστούσε αυτό που λέμε ανάγκη προτεραιότητας. Στη δε μουσική (για να ερχόμαστε και στα δικά μας σιγά-σιγά), αφήνοντας στην άκρη τους έντεχνους και την Βίσσσση, η παραγωγή σε μουσική πέραν του mainstream ήταν φτωχή έως ανύπαρκτη (παρόλο που έχω να θυμάμαι ένα από τα ωραιότερα fanzine να μου έρχεται από την Κύπρο κάπου πίσω στα 90s, το "Fuse"). Για το "γιατί" δεν έχω βρει μια πειστική απάντηση... Τα τελευταία χρόνια σαν κάτι πηγαίνει να αλλάξει (ή λιγότερο αισιόδοξα, έτσι θέλουμε να το βλέπουμε). Να οφείλεται και στην απότομη προσγείωση που επεφύλασσε η κρίση, στις (πιο) "όφτζαιρες πούντζιες" ("άδειες τσέπες" για τους μη-κατέχοντες την τσυπριακήν); Ποιος ξέρει...

Οι Monsieur Doumani πάντως είναι ένα από τα σχήματα τα οποία φαίνεται να θέλουν να παίξουν τον εμπράγματο ρόλο του γεφυροποιού με όχημα τη μουσική την τοπική, την παραδοσιακή. Τρεις είναι οι Ντουμάνηδες (Άγγελος Ιωνάς, Δημήτρης Γιασεμίδης, Αντώνης Αντωνίου, μέλος και των πάλαι ποτέ Trio Tekke) και τούτος είναι ο δεύτερος τους δίσκος μετά το "Grippy Grappa". Ακούγοντας στη σειρά τους δύο δίσκους, τον παλιό και τον καινούργιο, εύκολα διαπιστώνεις μια αισθητική ενότητα αλλά και μια συνέχεια, σε αμφότερους η κεντρική ιδέα είναι η μετάπλαση και μέσω αυτής η ανανέωση της παράδοσης. Στις "Σήκωσες" όμως (κάτι σαν τις Απόκριες είναι αυτές, οι οποίες σηματοδοτούν το πέρασμα από την κρεατοφαγία στην Σαρακοστή, από την σπατάλη στην ...λιτότητα) χρησιμοποιώντας σαν προζύμι το προγενέστερο υλικό, τολμούν πλέον να ξανοιχτούν σε δικές τους συνθέσεις (3 μόνο είναι οι διασκευές), δεν παίζουν πια σε "safe mode" βασισμένοι σε αναγνωρίσιμες και εδραιωμένες από το χρόνο μελωδίες. "Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα" που θα έλεγε και ο ...ποιητής, κάπου τα καταφέρνουν καλά, κάπου όχι τόσο, αλλά έτσι συμβαίνει με τα πρώτα βήματα, είναι ασταθή και αβέβαια. Απαραίτητα όμως...

Ο βασικός συνδυασμός πνευστά-κιθάρα-τζουράς με τον οποίο χτίζουν τα κομμάτια τους είναι λειτουργικός, κινείται γενικά σε δοκιμασμένους δρόμους, έχει ζωντάνια και αμεσότητα, οι παιγνιώδεις κοφτές ενορχηστρώσεις και οι αλλαγές του ρυθμού δένουν αρμονικά με τους σκωπτικούς στίχους, οι οποίοι χωρίς να γίνονται διδακτικοί καταγγέλλουν τη σοβαροφάνεια απ' όπου κι αν προέρχεται (η πραγματικότητα του νησιού κι αν δίνει πολλές τέτοιες αφορμές!). Η σατιρική δε διάθεση γίνεται εμφανής και από τον τρόπο εκφοράς του λόγου, ο οποίος ας το σημειώσουμε, γίνεται στην ντοπιολαλιά (ευτυχώς στο CD υπάρχει και η ...αγγλική μετάφραση). Γενικά ο δίσκος μεταδίδει μια διάθεση γλεντιού κομπανίας (τους φαντάζομαι άνετα λάιβ σε έναν ντουμανιασμένο χώρο διονυσιακού συμποσίου).

Το ενδιαφέρον όμως του έργου είναι ο τρόπος με τον οποίο αυτά τα παραδοσιακά μέσα μπολιάζονται προσεκτικά (δειλά θα έλεγε κάποιος) με κάποια ηλεκτρονικά ηλεκτροακουστικά στοιχεία, ένας τρόπος ο οποίος τα ενσωματώνει οργανικά χωρίς αυτά να ακούγονται παράταιρα ή βεβιασμένα (κάτι λίαν ευπρόσδεκτο σε καιρούς που έχουμε μπαϊλντίσει από διάφορα στο ποδάρι "πειραχτήρια" του παρελθόντος). Οι κεραίες όμως είναι ανοιχτές και σε άλλα ακούσματα, στο εξαιρετικό "Ραφτίν" για παράδειγμα ή στην "Μαυρομμάτα" οι MD ακούγονται σαν ένα ψυχωμένο (και πολύ καλό) βορειοευρωπαϊκό progressive-folk σχήμα των 70s.

Διαβάζω ότι η επιτυχία, ειδικά του πρώτου δίσκου, τους έχει εξασφαλίσει μια καλή παρουσία στο παγκόσμιο κύκλωμα κατανάλωσης έθνικ ήχων, διόλου αμελητέο το επίτευγμα αναντίρρητα, για μένα όμως το "παιχνίδι" παίζεται στο εσωτερικό και όχι στα φεστιβάλ όπου ένα συγκρότημα από τον "εξωτική" Κύπρο μπορεί και να συνιστά μια αξιοπερίεργη φολκλορική ατραξιόν. Στο εσωτερικό λοιπόν, όπου (αν και δεν μ' αρέσουν τα ευχολόγια) είναι ευκταίο τέτοια έργα να μπορέσουν να λειτουργήσουν ως πυρήνες κρυστάλλωσης και ως εναύσματα, όχι μιας ριζοσπαστικής τομής ούτε μιας "επιστροφής στις ρίζες", αλλά μιας υπέρβασης των διάφορων ψευδεπίγραφων ερωτημάτων "που ανήκομεν;" και των εξίσου ψευδεπίγραφων διλημμάτων Δύση/Ανατολή, λογική/συναίσθημα, παράδοση/μοντερνισμός.

Οι συνθέσεις ακόμη και των φαινομενικά ασύμβατων αυτών εννοιών είναι πάντοτε ένα ζητούμενο, ειδικά τούτους τους παράξενους καιρούς. Γιατί μπορούμε να είμαστε όλα τούτα μαζί και ταυτόχρονα, Δυτικοί και Ανατολικοί, ορθολογιστές και συναισθηματικοί, παραδοσιακοί και μοντέρνοι. Πως μας διδάσκει η Κβαντική Φυσική ότι το σωματίδιο και το κύμα μπορεί να συνδέονται σε μια αξεδιάλυτη ενιαία οντότητα; Η δε παράδοση εν τέλει δεν χρειάζεται φύλακες, αλλά σκυταλοδρόμους εμπνευσμένους, ακόμη και τους πιο ασεβείς εξ αυτών. Εν προκειμένω, νομίζω ότι τους χρειάζεται ίσως μια παραπάνω δόση ασέβειας των Κυρίων Ντουμανί για να πάνε κάμποσα βήματα παρακάτω το μουσικό τους όραμα. Ο δίσκος αυτός όπως και να 'χει όμως, είναι μία πολύτιμη συνεισφορά σε έναν δρόμο ο οποίος μένει να χαραχθεί...