Ο Κόσμος Σου

Δύσκολα θα καταλήξει κανείς στον ακριβή εκείνο λόγο για τον οποίο το πρώτο άλμπουμ της Νεφέλης Φασούλη, ενώ ακούγεται ευχάριστα, ενώ κάθε τραγούδι κυλάει –επιτηδευμένα ασφαλώς και κυρίως με την ασφάλεια που προσδίδει η ποικίλη ύλη– διαφορετικά από το προηγούμενο, αλλά και ενώ ενορχηστρωτικά φτιάχτηκε για να καταπίνεται ευκολότερα από ένα ποτήρι παγωμένο νερό τον Αύγουστο, είναι εντέλει ένας αφόρητα κουραστικός δίσκος. Και αυτό δυστυχώς σημαίνει ότι υπάρχουν παραπάνω από ένας τέτοιοι λόγοι.

Η προφανής απάντηση είναι ότι πρόκειται για τον δίσκο εκείνο που αν τον κυκλοφορούσε – ηχογραφούσε - τραγουδούσε υπό την ούγια και τη φωνή του ο ίδιος ο υπεράνω δημιουργός του, δηλαδή ο Φοίβος Δεληβοριάς, ακόμη και οι πλέον ζηλωτές - ακόλουθοι του θα ένιωθαν την υποχρέωση να παραδεχτούν σιωπηλά ότι –εύλογα μεν πλέον, γεγονός δε– μέρος της τραγουδιστικής του μούσας περισσότερο από κουρασμένη, παρουσιάζεται σχεδόν σακατεμένη, ίσως όχι κουτσή, αλλά σίγουρα κουτσουρεμένη.

Αυτό όμως που κουράζει περισσότερο δεν είναι η παρουσία του Δεληβοριά και του κόσμου του (δεν ξεκινάμε καλά), ούτε εξ αντιδιαστολής η τυχόν απουσία της Φασούλη και του δικού της κόσμου (φαινότανε).

Άλλωστε στα κάθε είδους δελτία τύπου που συνοδεύουν την κυκλοφορία, είτε σε επίσημη μορφή, είτε με τη μορφή δήθεν εξερευνητικών συνεντεύξεων και άρθρων τονίζεται η –το πάλαι ποτέ εμμονή της τελευταίας με τα τραγούδια του πρώτου, αλλά και η τετραετής προϋπηρεσία– συνεργασία, στοιχεία δηλαδή που αλυσιτελώς επιχειρείται να εμφανίσουν τον δίσκο ως λογικό επακόλουθο. Ή μάλλον επιτυχημένα επιχειρείται τούτο –με διορθώνω άμεσα– καθώς το να αποτελεί λογικό επακόλουθο ένας δίσκος, είναι σίγουρος δρόμος στο να κουράσει ακόμη και πριν τις πρώτες ακροάσεις του.

Προσωπικά κουράστηκα, παραπάνω ίσως από ότι θα έπρεπε, ψάχνοντας να βρω ανά δύο τραγούδια μεταξύ τους, ποια τελικά είναι η φωνή της Νεφέλης Φασούλη. Δεν θα αναφερθώ στο ποια είναι η άποψη της Νεφέλης Φασούλη, γιατί εδώ θα υποχρεωθούμε σε πολύ μεγάλες κακίες. Διαβάζοντας κανείς για ακαδημαϊκή γνώση τζαζ μουσικής από Ελληνίδα τραγουδίστρια είναι σχεδόν βέβαιος ότι αμέσως μετά κάπου θα ακουστεί το «ναι αλλά στη μητρική σου γλώσσα εκφράζεις τα πράγματα που σου συμβαίνουν καλύτερα».

Δηλώνοντας ότι δεν γνώριζα πως η ελληνική γλώσσα έχει απαγορευτεί από τον κόσμο της όποιας μορφής της jazz (καλώς βέβαια για την latin jazz ειδικά, αν κρίνω από το νυσταλέα άνευρο ‘Casa Malaparte’, λίγο πριν το τέλος του δίσκου), η κούραση της αναζήτησης της πραγματικής φωνής της Φασούλη, μετατρέπεται σε απορία για το αν σε τραγούδια όπως το ‘Θα σου πω εγώ’ υποδύεται τυχόν κάποια περσόνα, συνεπακόλουθα αν η περσόνα αυτή είναι εσωτερική παραπομπή στην αντίστοιχη που υποδύονταν η Ρένη Μόρφη, ως παλιότερη και αυτή συμμετέχουσα του Δεληβορικού κόσμου κ.ο.κ.

Εν τέλει ο ακροατής καλείται να εξυπηρετήσει ένα κάθε άλλο παρά χρηστικό inception, το οποίο ούτε για μια στιγμή δεν καταλήγει σε κάτι όχι απλά καλύτερο, αλλά έστω και υποδεέστερα διαφορετικό από αυτό θα μπορούσε να κάνει ο ίδιος ο Δεληβοριάς. Ούτε ένα βήμα πίσω, ούτε μισό βήμα μπροστά δηλαδή. Επιτόπιο τροχαδάκι, θα λέγαμε.

Δεδομένου πάντως ότι τα δύο τραγούδια που στέκουν μόνα τους –και που διαφαίνεται ότι θα σταθούν και στο όποιο μέλλον τους– είναι τα δύο παρα-λαϊκά άσματα εδώ πέρα, καθώς οι παρα-παγκράτιοι-στα-όρια-με-μέτς ύμνοι τύπου ‘Βόλτα’ και το ομώνυμο του δίσκου, είναι περίπου σαν να βγάζει σε franchise τον εαυτό του ο δημιουργός τους, συνεπώς δεν αξίζει τον κόπο να απασχολούμαστε με την όποια μετέπειτα ζωή τους, τελικώς καταλήγω στο ότι η Νεφέλη Φασούλη, έστω και αν την υποδύεται, δεν κατοικεί μακριά από την ιδανική λαϊκή μούσα.

Στο πρώτο από αυτά (Αχερουσία) ο Δεληβοριάς μοιάζει, αλλά και ακούγεται (εξηγούμαι παρακάτω), να πετυχαίνει επιτέλους αυτό το ούτως ή άλλως κλισέ πείραμα που εδώ και σχεδόν 25 χρόνια περίπου διεξάγει, και το οποίο απέτυχε στην περίπτωση της Καίτης Γαρμπή γιατί δεν είχε δίπλα του τους κατάλληλους μουσικούς, και στη συνέχεια σε 1-2 περιπτώσεις ακόμη γιατί δεν είχε δίπλα του την Καίτη Γαρμπή, ενώ είχε τους μουσικούς και τις ενορχηστρώσεις που του έδωσαν τον ήχο που είχε στερηθεί τότε (εξηγήθηκα).

Το ‘λαϊκό’ τραγούδι του Δεληβοριά βέβαια, είναι και θα παραμένει πάντοτε βαθιά και κατά βάση έντεχνο, και αυτό δεν αλλάζει και στην περίπτωση της ‘Αχερουσίας’, όπου η Νικολακοπούλου μέσα του υπερκεράζει έστω και στα σημεία τον Μουσαφίρη γύρω του. Παρόλα αυτά παραμένει ένα πειστικό τραγούδι, και αν αναλογιστεί κανείς ότι είναι τοποθετημένο άτσαλα σε έναν μη πειστικό δίσκο, στην τελική αποτίμηση θα πρέπει να κριθεί ακόμη πιο γενναιόδωρα.

Πάμε και στο έτερο τέτοιο τραγούδι του δίσκου, και κάπου εδώ να τελειώνουμε καθώς παρότι θα ακουστεί κάπως, ειλικρινά αισθάνομαι άβολα έως άσχημα, που αναφέρομαι συνεχώς στον Δεληβοριά και μόλις εξ αντανακλάσεως στην Φασούλη, έλα μου ντε όμως που ακριβώς αυτή η τελευταία φράση (με την συνοδεία της βαθμολογίας ασφαλώς) θα αποτελούσε την ιδανική μονοκόμματη κριτική αποτίμηση του δίσκου, σε ένα παράλληλο μουσικοκριτικό σύμπαν, που ευαγώς όλοι ανακαλέσαμε πρόσφατα εδώ στο MiC.

Δεδομένου ότι μας παραδόθηκε στην τελική του μορφή (όπως συνήθως συμβαίνει με τα τραγούδια δηλαδή, εδώ που τα λέμε) δεν ξέρουμε τι ακριβώς τραγούδι θα ήταν χωρίς την παρουσία του Μεντζέλου, του οποίου το ημεδαπά old school και καθησυχαστικά οικείο σε όλους μας ραπ-πέρασμα το καθιστά σε δέκατα της ακρόασης τραγούδι που ανέκαθεν το χρειαζόμασταν, επειδή άλλωστε ανέκαθεν μας το έδινε ο ίδιος ο Μεντζέλος σε διάφορες συγκυρίες της δικής του πορείας (ακόμη και στους αδικοχαμένους μετά-ημίζ προσωπικούς του δίσκους).

Δοκιμασμένο μεν και το μοτίβο εγχώριο λαϊκό/λαϊκό ραπ, αλλά η αλήθεια είναι ότι εδώ η συμβολή και η επίβλεψη του Δεληβοριά (ας πούμε και έναν καλό λόγο για δαύτον επιτέλους σε αυτό το κείμενο) το προσγειώνει σε ορθές διαστάσεις, και το γειώνει σε μία πραγματικότητα αν όχι εσωτερική, τότε τουλάχιστον επιτυχημένα παράλληλη.

Στο παραπάνω πλαίσιο, δεν βρίσκω και πάλι τον λόγο για τον οποίο το τραγούδι επιλέχθηκε να αδικηθεί και τελικά να υποτιμηθεί από το video clip που του επιφυλάχθηκε σχετικά σύντομα μετά την κυκλοφορία του δίσκου και ενώ είχε προηγηθεί το video clip του Αλέξανδρου Βούλγαρη για το ‘Ο κόσμος σου’, όπου εκεί βέβαια το τραγούδι είναι ούτως ή άλλως αδιάφορο, και απλώς επιβεβαιώθηκε ότι η συνάντηση του κόσμου του με αυτόν του Δεληβοριά, απλώς και μόνο μία άνευ λόγου θολούρα επιφέρει για αμφότερους (και ενώ κόσμος της Φασούλη, δεν υφίσταται καν καλώς ή κακώς, ξαναλέμε). Δηλαδή καλό είναι να αποφύγουμε τις καταστάσεις ‘πήρα ευμεγέθη τετράγωνα γυαλιά’ στο μέλλον, γιατί μόνο πλάκα δεν θα έχουν.

Στο video του ‘Θα σου πω εγώ’ αναπαράγεται κάτι που προ πολλών μουσικών αιώνων και τειχών (που υπήρχαν τότε –και καλώς– μεταξύ αλλήλων τε και αντιπάλων) είχε ξεκινήσει από ενδιαφέρον έως και σοκαριστικό (για κάποιους), συνεχίστηκε ως θεμιτό αστείο (για πολλούς) και πλέον εμφανίζεται ως αχρείαστη καρικατούρα μιας κάποτε καλής ιδέας (ατυχώς όχι για όλους).

Δεν θέλω να πω ότι στην σκηνοθετική ματιά της Μαρίνας Δανέζη διακωμωδείται ή πολύ περισσότερο γελοιοποιείται ο κόσμος της Τρούμπας, των σκυλάδικων κλπ κλπ, ίσα ίσα, η ματιά είναι έντονη μεν, κοφτή δε. Ούτε τυχόν ότι η μέθεξη και ο διονυσιασμός των αυθεντικών θαμώνων, αναπαράγεται από τους πεφωτισμένους θιασώτες τους του σήμερα περισσότερο ως τριώδιο αφιέρωμα, παρά ως φόρος τιμής. Αλλά τέλος πάντων η ιδέα είναι τόσο πολυπαιγμένη, που καλώς ή κακώς μας μπαίνουν κάποιες υποψίες ακόμη και για τα παραπάνω. Το έντεχνο –ιδίως όταν πάει και κρύβεται από εδώ και από εκεί– καλό θα είναι κάποτε να τα βάλει με τον δικό του κόσμο, και κυρίως να μην κρύβεται.

Ο δίσκος κλείνει –όλως φυσιολογικά– με το ‘Η Ζωή και η Σκηνή’, δηλαδή το ντουέτο Δεληβοριά - Φασούλη (κατά σειρά εμφανίσεως στο τραγούδι), δηλαδή επί δύο ακριβώς το τραγούδι εκείνο που περιμέναμε για να πούμε ότι ο κύκλος τραγουδιών του πρώτου έχει ολοκληρώσει μια τέτοιου μεγέθους αυτοαναφορική πορεία, που κάθε προσπάθεια απεγκλωβισμού θα αντιμετωπίζεται με ακόμη μεγαλύτερη καχυποψία. Δεν θα ήθελα να είμαι στη θέση του σε μια τέτοια κατάσταση.

Ως πρόταση κατακλείδα με ατόφια υποκειμενική θεώρηση θέλω να αναφέρω ότι στην από εδώ μεριά των πραγμάτων (πάνω-κάτω ξέρουμε ποια είναι αυτή θεωρώ), ακούγοντας αυτό τον δίσκο σε μία ούτως ή άλλως κατατονική δημιουργικά περίοδο για το ελληνικό τραγούδι, στην οποία οι τηλεοπτικές προκατασκευές του Πορτοκάλογλου καταλήγουν να εξυμνούνται ως δήθεν ολοκληρωμένα καλλιτεχνικά έργα, δυστυχώς δημιουργοί επιπέδου Δεληβοριά, που αν μη τι άλλο και όπως και να βλέπουμε κάθε επόμενη δημιουργία τους, διακρίνονται από μία σταθερή και κυρίως προσωπική ηθική διάσταση, καταλήγουν να παρασύρονται στο συρφετό του ‘ιστορία θα γράψουν οι παρέες’. Και εκτός του εν λόγω δίσκου, αυτό είναι ακόμη περισσότερο διακριτό έως κραυγαλέο για τον Δεληβοριά σε διάφορες άλλες δραστηριότητες του τα τελευταία χρόνια, οι οποίες παρότι δεν μας πέφτει λόγος, δεν μας βρίσκουν σύμφωνους.

Είναι μάλλον αδιαμφισβήτητο βέβαια ότι η παρέα του Δεληβοριά, αυτή του The Boy, εκείνη του Παυλίδη, η άλλη του Αγγελάκα, ή/και όλες αυτές μαζί δεν διολισθαίνουν σε παραπτώματα τύπου ‘παρέα Κραουνάκη’, που πολύ και για πολύ μας βασανίσανε, όχι τυχόν επειδή δεν τους το επιτρέπει η εποχή, αλλά κύρια επειδή δεν τους το επιτρέπουν οι ίδιοι. Δεν θέλω καν να φανταστώ έστω και ως πιθανολόγηση ένα διαφορετικό σενάριο.

Περισσότερο από σαφές όμως, είναι βεβαιωμένο ότι κατά μόνας και έως και περιθωριακά έδρασαν (και ενίοτε ακόμη δρουν, έστω και κατ’ εξαίρεση) κάθε φορά που έγραψε έκαστος εξ αυτών την δική του ιστορία, την οποία μπορούμε να αποδεχτούμε και ως δική μας. Ακόμη και οι Τρύπες και τα Σπαθιά δηλαδή, ήταν μοναχικές περιπτώσεις, αφού όπως πολύ καλά ξέρουμε το ροκ γκρουπ είναι κάτι το ποιοτικά διαφορετικό από την κακώς εννοούμενη παρέα (το λένε τα σημαντικά ροκ βιβλία, δεν το λέω εγώ).

Εδώ αυτό δεν συμβαίνει. Δεν επικρατεί η λογική της αγέλης, αλλά διαφαίνεται ο συμβιβασμός της παρέας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Ειδικά όταν στην παρέα υπάρχουν αρχηγοί.