La Jetee ή Πού ήταν, τελικά, οι 12 Πίθηκοι;
Προβλήτα ή αποβάθρα ή πλατφόρμα ή εξέδρα. Προβλήτα λιμένα και εξέδρα ιδεών. Αποβάθρα αερολιμένα. Πλατφόρμα δημιουργίας.
Όλα μοιάζουν να ξεκίνησαν από τον Chris Marker [1921], έναν πολύπλευρο καλλιτέχνη [κινηματογραφιστή, φωτογράφο, ποιητή, σχεδιαστή, δημοσιογράφο, εικαστικό, βίντεο αρτίστα και ταξιδευτή] που δανείστηκε το ψευδώνυμό του από τη μάρκα στιλό Magic Marker pen. Και ο οποίος έχει επηρεαστεί και επηρεάσει ουκ ολίγους και σημαντικούς. Αυτός ο απρόβλεπτος τύπος είδε, λέει, τον "Δεσμώτη του ιλίγγου" [Vertigo, 1962] του Χίτσκοκ και, από μια σκηνή που του έκανε τρομερή εντύπωση, εμπνεύστηκε το 28λεπτο "La Jetee" [Η Προβλήτα, 1962]. Η -ας την πούμε- ταινία αυτή αποτελείται από μαυρόασπρες φωτογραφίες [κάτι σαν Ποτσόν Ποτσόν] που τράβηξε ο Μαρκέρ στο αεροδρόμιο του Ορλί και οι οποίες, χάρη σ' ένα ειδικό μοντάζ που "προσθέτει" παλμό και κίνηση, αφηγούνται μια ιστορία όπου ένα παιδί [η φωνή του αφηγητή] γίνεται μάρτυρας μιας τραυματικής σκηνής που αλλάζει τη σχέση παρελθόντος μέλλοντος και χρόνου.
Time present and time past/ Are both perhaps present in time future/ And time future contained in time past... [Ο παρών κι ο παρελθών χρόνος/ είναι μάλλον παρόντες κι οι δυο στο χρόνο τον μελλούμενο/ κι ο χρόνος ο μελλοντικός περιέχεται κι αυτός στον παρελθόντα χρόνο] όπως αρχίζει το Burnt Norton, το πρώτο κουαρτέτο του Θωμά Έλιοτ.
"Η Προβλήτα" τάραξε τα κινηματογραφικά ύδατα, επηρεάζοντας ακόμη και τον Αλέξη Μπίστικα. Ένας από τους εκστατικούς θαυμαστές του Μαρκέρ, ο Terry Gilliam [Οι Μόντι Πάιθον και τα κουλουβάχατα της ιστορίας, Ο βασιλιάς της μοναξιάς, Μπραζίλ], εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ που έχτισε μια ολόκληρη ταινία πάνω σ' αυτό το -ας το πούμε- μαρκεριανό ντεκουπάζ, τους μελλοντολογικούς και μελλοντοπαράλογους "12 Πιθήκους" [12 Monkeys, 1995].
Εκεί υπάρχει μια σκηνή όπου ο χρονοταξιδιάρης ήρωας βρίσκεται μέσα σ' ένα τρελάδικο του παρελθόντος και γνωρίζει έναν δήθεν τρελό που του μιλάει σα Λιακόπουλος για την εξτρεμιστική οργάνωση "12 Πίθηκοι" και που θέλει να σώσει τον κόσμο [γι' αυτό και τον έχουν μπαγλαρώσει άλλωστε]. Αυτόν τον κόσμο που έχει καταστραφεί στο παρόν του επισκέπτη-ήρωα, που όμως είναι μακρινό και ζοφερό μέλλον για τους υπόλοιπους εμάς.
Αν κουραστήκατε πιείτε έναν καφέ γιατί είναι ακόμα νωρίς. Εδώ μπαίνει στο παιχνίδι κι ο Γουσταύος Φλωμπέρ [καμία σχέση με αεροβόλα όπλα], αυτός ο ταξιδιώτης συγγραφέας που είχε επισκεφτεί την Ελλάδα στα 1850-51 και έγραψε κάποιες εντυπώσεις για κάποιες τραγελαφικές καταστάσεις. Αυτός, λοιπόν, ο και συγγραφέας της "Μαντάμ Μποβαρί", έπασχε χρόνια από κάποια αφροδίσια νοσήματα και επιληψία. Είχε παροξυσμούς κι απ' ό,τι φαίνεται κάπνιζε και το χασισάκι του για να χαλαρώνει.
Εκεί λοιπόν στα τελευταία του άρχισε να φτιάχνει το σκελετό του μυθιστορήματος "Η σπείρα" [La Spirale] του οποίου [και όχι του οπίου] τον τίτλο και το θέμα είχε δανειστεί από τις περιγραφές του Μπωντλέρ για τις παραισθήσεις που δημιουργούσε το χασίς. Ο ήρωας του Φλωμπέρ [ένα άλλο του εγώ λένε οι κακές γλώσσες] καταλήγει σε τρελοκομείο μετά από παρατεταμένη χρήση χασίς που στην αρχή του εξάπτει την φαντασία αλλά κατόπιν τον αποτρελαίνει. Αξίζει να διαβάσουμε αυτόν το σκελετό σε μετάφραση Επαμεινώνδα Χ. Γονατά [στιγμή 1985]. Στο βιβλίο θα το βρείτε σε πολυτονικό αλλά εδώ διατηρούμε μόνο την ορθογραφία και το ιδιόρρυθμο συντακτικό:
Η Σπείρα ---------- αλλεπάλληλες δοκιμασίες
Το συμπέρασμα είναι πως: η ευτυχία συνίσταται στο να είσαι Τρελλός [ή αυτό που λένε έτσι] δηλαδή να βλέπεις την Αλήθεια, το σύνολο του χρόνου, το απόλυτο -
Θεωρεί παρόν, το παρελθόν και το μέλλον. Συνδιαλέγεται με τους Θεούς και βλέπει τα αρχέτυπα.
τον κλείνουν σ' ένα φρενοκομείο - κι εκεί, δε βλέπει καμιά αλλαγή - τόσο βρίσκεται πάνω απ' όλα και διαλαλεί λέει την Αλήθεια για την Κοινωνία, μιλώντας στον κάθε Τρελλό που παριστάνει κι από ένα διαφορετικό επάγγελμα. αυτός που πιστεύει πως είναι βασιλιάς {{της μοναξιάς;}} σκέφτεται όπως ένας βασιλιάς, - ο μουσικός {{Τατλ ή Πατλ;}} είναι εξίσου μουσικός όπως κι ένας μουσικός.
βρίσκεται λοιπόν μέσα στην Αλήθεια και το ηθικό δίδαγμα είναι πως η ευτυχία υπάρχει μέσα στη φαντασία.
Αλλά του πήρε καιρό να καταλήξει σ' αυτό - χρειάστηκαν δοκιμασίες και άσκηση.
----------
Ν' αρχίζεις μ' ένα τελευταίο γράμμα του ήρωα, που θα συνοψίζει τα πιστεύω του για τα πάντα και θα προαναγγέλλει την αυτοκτονία του. είναι η διαθήκη του [σ' αυτήν αφηγείται με λίγα λόγια τις περιπέτειές του] - ύστερα παρουσιάζεται μια ευκαιρία να κάνει το καλό - και η δράση αρχίζει.
Ο Τρελλός, Τρελλός Μουσικός... Σας θυμίζει ολίγον Γκίλιαμ; Κι αν σας πω ότι ο Μαρκέρ έχει κάνει το 1975 μια ταινία 145 λεπτών που λέγεται "La Spirale", θα με πείτε Δημοσθένη; Ορίστε διαβάστε και την υπόθεση:
Στις 4 Σεπτεμβρίου 1970, ο Σαλβαντόρ Αλιέντε εκλέγεται πρόεδρος της χιλιανής δημοκρατίας. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1973 ένα πραξικόπημα θέτει τέρμα στην εκλεγμένη δημοκρατική κυβέρνηση. Ο στρατός καταλαμβάνει την εξουσία και η δικτατορία εκτείνεται σε ολόκληρη τη χώρα. Για να προσπαθήσει να κατανοήσει τα όσα συνέβησαν κατά το διάστημα 1970-1973, η σκηνοθετική ομάδα που οργανώθηκε από τον Chris Marker επινόησε μια αφηγηματική δομή που δίνει τη δυνατότητα να συγκεντρώνονται γεγονότα και πρόσωπα τα οποία φαινομενικά (και ορισμένες φορές επίτηδες) παρουσιάζονται 'διασκορπισμένα': τη δομή της σπείρας.
Μην τσιμπάτε γιατί όλα τα πράματα κάνουν κύκλους. Έτσι κι ο κύριος Γρηγόρης Χατζάκης με την ομάδα Altra Terra. "Απογοήτευση... τρέλα... θάνατος". Έκανε τους δικούς του κύκλους στο χωροχρόνο της εξέδρας, ανεβάζοντας και υπογειώνοντας ταυτόχρονα το έργο "La Jetee ή Πού ήταν, τελικά, οι 12 Πίθηκοι;" όπου μουσική γράφουν και ερμηνεύουν ζωντανά οι Neon.
Αυτό το περίεργο και μινιμαλιστικό σάουντρακ ήθελα αρχικά να σας παρουσιάσω εδώ. Αλλά... τώρα ξέρετε τι ανακάλυψα ψάχνοντας [τελικά είναι ωραίο να ψάχνεις] στο διαδίκτυο. Όσο για τη μουσική των 30 λεπτών και 30 δευτερολέπτων έχω να πω ότι προτείνεται ανεπιφύλακτα στους φαν των Pan Sonic, σε όσους χαλαρώνουν μετά από ένα κονσέρτο του Γκλεν Γκουλντ και σε όσους παρακολουθούν ή ενδιαφέρονται γι' αυτά τα "διαφωρετικά" [με ωμέγα] πράγματα που συμβαίνουν γύρω τριγύρω.
ΥΓ: Δεν τελειώσαμε. Τα τρία μαϊμούνια που παριστάνουν το "άκου βλέπε σώπα" τα ξέρετε. Το θρίλερ "Τρεις πίθηκοι" [Uc maymun/ Three monkeys, Τουρκία/ Γαλλία/ Ιταλία 2008, 109'] του Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν το έχετε ακουστά; Διαβάζω περί αυτού πως "το Ψυχώ συναντά τον Ταρκόφσκι" αλλά και πως "υπολείπονται ακόμη άλλοι εννέα πίθηκοι". Κρίμα την τριεθνή συμπαραγωγή αλλά τουλάχιστον βρήκαμε τους τρεις. Μήπως βολεύουν οι "Εννέα βασίλισσες" [Nueve reinas, 2000];
