Spaces

Είμαι σίγουρος ότι στη διάρκεια αιώνων πολλά μήλα είχαν πέσει κάτω από τη μηλιά και πάνω στο κεφάλι ανύποπτων ρεμβάζοντων περαστικών. Ήταν όμως στο κεφάλι του Νεύτωνα όπου αυτό το τυχαίο γεγονός πυροδότησε μια αλληλουχία σκέψεων η οποία κάμποσο (αρκετά!) αργότερα κατέληξε σε αυτό που μαθαίναμε στο σχολείο ως νόμο της βαρύτητας. Το ηθικό επιμύθιο της (κατά πάσα πιθανότητα επινοημένης) ιστορίας; Τυχαία συμπτωματικά συμβάντα συμβαίνουν σε πολλούς, λίγοι όμως είναι πραγματικά σε θέση να τα αξιοποιήσουν. Αν θέλετε μια "πιο" πραγματική ιστορία διαβάστε και την ιστορία του Φλέμινγκ και της ανακάλυψης της πενικιλίνης.

Ο γερμανός, βερολινέζος καλύτερα (ως γνωστόν το Βερολίνο δεν ανήκει στη Γερμανία) Nils Frahm, διαθέτει όλα τα εχέγγυα πτυχία που αποδεικνύουν το γερό του θεωρητικό οπλοστάσιο όσον αφορά τα ασπρόμαυρα πλήκτρα του πιάνου. Δεν είναι όμως αυτή η μόνη προϋπόθεση ικανή να σε οδηγήσει στην εκμετάλλευση τέτοιων τυχαίων συμβάντων, χρειάζεται και μια ανοιχτή διανοητική στάση (το περίφημο "ανοικτό" μυαλό που πολλοί το περηφανεύονται λίγοι όμως διαθέτουν πραγματικά) η οποία θα σου επιτρέψει να αναιρέσεις βεβαιότητες και εμπεδωμένες τεχνικές και να αποφύγεις την προσήλωση σε έναν μονολιθικό κομφορμισμό (όπως θα έγραφε και ο Federico di Trocchio).

"Happy accidents" αποκαλεί ο ίδιος ο Frahm αυτές τις "ευτυχείς συγκυρίες", στιγμές σε μια συναυλία όπου ένα τυχαίο "λάθος" μπορεί να δώσει την αφορμή για μια εντελώς νέα και διαφορετική εξέλιξη της μουσικής. Και συνεχίζει: "για το συλλάβεις αυτό πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο συνειδητοποιημένος, ανοιχτός και θετικός απέναντι σε οποιοδήποτε "ατύχημα" μπορεί να προκύψει". Ο νέος του δίσκος "Spaces" βασίζεται ακριβώς πάνω σε αυτή την αντίληψη.

Γενικά δεν το έχω με τους "ζωντανούς" δίσκους. Το στερεότυπο ρητό "ο καλλιτέχνης φαίνεται στη σκηνή" μου μοιάζει αφοριστικό, στη σκηνή ο καλλιτέχνης είναι σχεδόν απόλυτα (και ανυπεράσπιστα) εξαρτημένος από αλλογενείς αστάθμητους και διόλου "ευτυχείς" παράγοντες, το κοινό, τη διάθεσή, τους ηχολήπτες, την αίθουσα, κι ένα σωρό άλλους ακόμη. Εν προκειμένω πάντως έχουμε να κάνουμε με έναν ...ημι-ζωντανό δίσκο (μεταξύ μας, έτσι είναι και όλοι οι "ζωντανοί" δίσκοι, ελάχιστοι ξεμυτάνε χωρίς στουντιακό ρετουσάρισμα), το υλικό δεν προέρχεται από μία συγκεκριμένη βραδιά, ο συνθέτης επί δύο ολάκερα χρόνια μάζευε και ηχογραφούσε τα κομμάτια αυτά, τα περισσότερα παλιότερα, κάποια καινούργια, όλα σε νέες εκτελέσεις, με άλλα να έχουν απλωθεί στο χρόνο και άλλα να έχουν συρρικνωθεί.

Το αποτέλεσμα πάντως είναι πάνω 70 λεπτά σπουδαίας κλασικής μοντέρνας μουσικής (το πιάνετε το οξύμωρο ε;). Δίσκος τον οποίο θα μπορούσε να κυκλοφορήσει η ECM αν δεν ήταν τόσο (πάντοτε ήταν εδώ που τα λέμε) συντηρητική, η Erased Tapes έχει την τιμή αυτή, η οποία μάλιστα ...σταβλίζει και καμπόσους άλλους εξίσου μεταιχμιακούς μουσικούς όπως ο Peter Broderick ή ο Olafur Arnalds.

Μόνο που εδώ το ζήτημα δεν είναι η επίδειξη τεχνικής βιρτουοζιτέ ούτε η εκλαΐκευση της λόγιας μουσικής, ο Frahm δεν είναι περιχαρακωμένος σε έναν "ελιτίστικο" κόσμο, το έχει ήδη δείξει εμπράκτως με τις (ουκ ολίγες) παλιότερες δουλειές του. Ήδη το εξώφυλλο μου θυμίζει στιγμιότυπο από συναυλία των Tangerine Dream, δεν διστάζει να προσθέσει στην οργανολογία του αναλογικά σύνθια, shoegaze εφέ και άλλα τέτοια όργανα του σατανά, το μεγαλειώδες "Says" με το καταιγιστικό του arpeggio θα το ζήλευε οποιοσδήποτε εκ των Froese και Schulze. Από την άλλη όχθη, και οι κλασικοί θα βρουν αγκίστρια οικειότητας, θα αναγνωρίσουν απόηχους από της ευαισθησία του Satie, από την ερμηνευτική τεχνική του μεγάλου Glenn Gould και από την μεταντανταϊστική νοοτροπία του John Cage ("Improvisation For Coughs and A Cellphone")

Οι μελωδίες του έχουν μια διαύγεια νερού λαγαρής πηγής, αλλού ρέουν σαν ένα "ήσυχο-ήσυχο το ποταμάκι" (που έλεγε και ο ...ποιητής Στέφανος Αυγερινός), αλλού μετατρέπονται σε χείμαρρο τυρβώδους ροής με τις νότες να στριμώχνονται και να αλληλοπατιούνται. Ειδικά στο δεύτερο μέρος όπου μένουν απογυμνωμένες, η εκφραστική λιτότητα αποκαλύπτει λεπτές ντελικάτες αποχρώσεις, έναν πλούτο ευαισθησίας και μουσικότητας. Και μελαγχολίας. Το πιάνο την φέρει αυτή σχεδόν εγγενώς...

Σκέφτομαι τελικά ότι ο τίτλος "Spaces" είναι απόλυτα ταιριαστός. Spaces, χώροι, χώροι κενοί, η φύση λένε απεχθάνεται το κενό, χώροι λοιπόν για να γεμίσεις με οτιδήποτε, σκέψεις, συναισθήματα, εικόνες, όνειρα. Ή και τίποτα... Έτσι απλά τίποτα...