In Utero

Οι Nirvana ήταν μια ιδιόμορφη μπάντα. Δεν έγιναν τόσο απέραντα διάσημοι χωρίς λόγο. Δημιούργησαν σχολή (άσχετο αν δεν πήγε μακριά η βαλίτσα, γιατί οι grunge μπάντες που ακολούθησαν ήταν ως επί το πλείστον μουσικά μέτριες - εξαιρέσεις πάντα υπάρχουν). Ξεκίνησαν μάλλον τυπικά και άγουρα και οι Nirvana τη δισκογραφία τους από άποψη ποιότητας, αλλά πολύ σύντομα ο ήχος και οι ιδέες τους πέρασαν από σαράντα κύματα.

Ουσιαστικά επρόκειτο για μια εν δυνάμει πολύ σπουδαία δημιουργική ροκ μπάντα. Και λέω εν δυνάμει κυρίως γιατί μέσα στην πενταετία περίπου που υπήρξαν δεν πρόλαβαν να αναπτυχθούν και να κάνουν αυτά που φαίνονταν ότι μπορούσαν, ιδίως από το «In Utero». Δεν πρόλαβαν ούτε αυτοί δηλαδή να ωριμάσουν, να σιγουρέψουν αν θέλετε το όραμά τους.

Είναι τριάντα χρόνια από τότε που βγήκε το “In Utero” και πάρα πολύ σωστά κυκλοφορεί μια επετειακή επανέκδοση για να μας υπενθυμίσει ποιος είναι ο πραγματικά καλός δίσκος των Nirvana (ναι ξέρω, έχετε αντιρρήσεις αλλά δεν πειράζει). Γιατί όντως εδώ κατάφεραν, μέσα στην αγχωμένη τους προσπάθεια, να εκφραστούν. Μέσα από την απαιδεψιά τους (και δεν το εννοώ ως απουσία εργατικότητας) βρήκαν ένα δρόμο και παρουσίασαν ένα έργο εξπρεσιονιστικό, ίσως και όχι απολύτως συνειδητά, αν και δεν έχει αυτό καμιά σημασία. Είναι με το ένα πόδι στη ναΐφ εκφραστικότητα και με το άλλο σε μια πιο πονηρεμένη συνειδητότητα. Και δυστυχώς δεν έχουμε ιδέα που θα οδηγούνταν τα πράγματα από κει και πέρα. Μπορεί και σε διαμάντι, μπορεί και σε σκουπίδι.

Πάντως υπήρξαν και τυχεροί. Η εμπορική επιτυχία του “Nevermind” τους ωφέλησε. Κάλλιστα θα μπορούσαν να επαναπαυθούν αντιγράφοντάς το, 3-4 ή και περισσότερες φορές, όπως έκαναν διάφοροι άλλοι στη θέση τους, και οι γύπες γύρω τους θα ήταν ευχαριστημένοι για πάντα. Όμως αυτό δεν συνέβη. Χρησιμοποίησαν (και αυτό αποδεικνύει τις προθέσεις τους, που από την αρχή δεν ήταν απλώς να γίνουν διάσημοι, ούτε μόνο να γρατζουνάνε κιθάρες) αυτή την επιτυχία για να μπορέσουν να παρουσιάσουν σε μεγάλο εύρος εκείνη τη δουλειά τους που μάλλον κανένας έμπορος δεν θα τολμούσε να εκδώσει πριν γίνουν διάσημοι. Έτσι κι αλλιώς πριν το “In utero“, υπήρξε και το “Incesticide”. Το οποίο ουσιαστικά είναι ένα άλμπουμ με κομμάτια από τα ίδια περίπου sessions με το “Nevermind“ που για κάποιο λόγο, μάλλον εμπορικότητας, δεν είχαν κυκλοφορήσει τότε. Αποδείχτηκε όμως ότι ο Cobain ήθελε να βγουν. Έτσι μετά τις θηριώδεις πωλήσεις τον αφήσαν να βγάλει ότι γουστάρει. Και έβγαλε άλλο ένα άλμπουμ. Και σαφώς είναι ένας δίσκος όχι εμπορικός (δεν είναι το “Incesticide“ από αυτούς τους δίσκους που οι περισσότεροι Nirvana fans μνημονεύουν) αλλά οπωσδήποτε πολύ καλύτερος από το “Nevermind“ που πάντα μου έδινε την εντύπωση (κι ας διαφωνούν οι παραπάνω fans) ότι δεν είναι αυτό που ο Cobain ήθελε να κάνει. Το “Incesticide“ είναι πιο στρυφνό, πιο άγριο και πιο σκοτεινό. Από δω και πέρα είχε σίγουρα μια μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων και η επόμενή του καινούρια δουλειά, το “In Utero“, ξεφεύγει.

Ο δίσκος αυτός «απλώνεται». Περιέχει ποικίλες ιδέες, ρυθμικές, μελωδικές, συνθετικές. Είμαι σίγουρος ότι εδώ πολλοί είπαν ότι ο Kurt κάπου το ‘χασε, ότι παραπαίει από λανθάνοντες πειραματισμούς σε υπερβολές και σε επίδειξη αντιεμπορικότητας, και όντως υπάρχει μια αίσθηση ότι ο δίσκος πάσχει από μια έλλειψη ενότητας, όμως αυτό δεν είναι και τόσο πρόβλημα γιατί δεν είναι το μοναδικό προσόν ενός καλού δίσκου η ενότητα. Υπάρχει εδώ πολύ πράμα να χωνέψει κανείς. Όλα αυτά που διάφοροι θεώρησαν περιττά (οπαδοί και κριτικοί) κατά βάση δεν τα κατάλαβαν γιατί οι Nirvana έβαλαν τα δυνατά τους να ξεπεράσουν τον εαυτό τους, πράγμα που σημαίνει ότι σε καμιά περίπτωση δεν ακολούθησαν τις συνταγές της επιτυχίας του “Nevermind“. Αυτά λοιπόν που ακούμε στο “In Utero“ είναι τα στοιχεία ενός πραγματικά ευφάνταστου, ακόμα και πρωτοποριακού θα έλεγα, σύγχρονου ροκ ήχου που ποιος ξέρει που θα οδηγούσε αν δεν πέθαινε ο Cobain…

Υπάρχει σαφώς πειραματισμός, υπάρχει σκληρότητα και οξύτητα, όχι όμως λουστραρισμένη όπως τη θέλει η μουσική βιομηχανία για να εξυπηρετούνται όλα τα γούστα, και πάνω απ‘ όλα υπάρχουν δημιουργικές ιδέες στα σπάργανα οι οποίες προϊδεάζουν για κάτι σπουδαίο. Θορυβώδεις ακρότητες στο ‘Scentless Apprentice’ που αφήνουν κάγκελο πολλούς underground free-rockers, αλλά και ρυθμική στιβαρότητα και έξυπνες μελωδίες. Αλλαγές και σούρτα-φέρτα με τα ρηφ. Γενικά μιλάμε για ένα γεμάτο και πλούσιο σύνολο.

Σε τούτη την επετειακή επανέκδοση των 30 χρόνων από την αρχική κυκλοφορία του “In Utero“, ακούμε και δύο συναυλίες, μία από την 30η Δεκεμβρίου του 1993 και μια από την 7η Ιανουαρίου του 1994. Ακούγοντας αυτά τα λάηβ είμαστε σίγουροι ότι η οντότητα Nirvana εξέπεμπε απίστευτη δύναμη. Μιλάμε για «βρωμιά» όχι αστεία, και σαφώς δεν είχε άδικο ο ενθουσιώδης Thurston Moore που τους «έσπρωξε». Γιατί ο Thurston κατάλαβε τις λεπτές αποχρώσεις της αισθητικής και γούσταρε Nirvana που έκαναν όπως όπως έναν πρώτης τάξεως εξπρεσιονισμό. Καμιά σχέση οι Nirvana στα λάηβ τους με καθαρότητες και -τραγούδια που … είναι όπως στον δίσκο. Ο ήχος είναι θορυβώδης, άγριος, βρώμικος και ελεύθερος. Και είναι ο πρωταγωνιστής. Ο ήχος. Όχι τα σουξέ. Και ήχος συνεπαρμένος. Με πάθος σε όλα. Διονυσιακός. Rock.