Angel Tears In Sunlight

Και η ιστορία συνεχίζει να γράφεται… Στερεότυπο το τσιτάτο, με τα αποσιωπητικά να δίνουν λογοτεχνική έμφαση στην χρονική συνέχεια προς το διηνεκές, αν και θα ήταν πλέον ταιριαστό με τον επίλογο ενός κειμένου παρά με την αρχή. Ωστόσο η προκείμενη αναφορά δεν εστιάζει στην συνέχεια της ιστορίας ως γίγνεσθαι (παρά τις κάποτε wishful thinking διακηρύξεις ενός Φουκουγιάμα περί του Τέλους της, ενός διανοητή που –μάλλον αδίκως– ότι κι αν γράψει πια θα μείνει στην Ιστορία για αυτόν τον ίσως και παρεξηγημένο αφορισμό) αλλά ως καταγραφή και συστηματική μελέτη του παρελθόντος. Η οποία όμως λέει περισσότερα για το παρόν παρά για το υπό μελέτη παρελθόν, είναι μια διαδικασία διόλου στατική, δυναμική όσο κι ο ίδιος ο χρόνος, σε σημείο που διορθώνοντας θα έπρεπε ίσως να το θέσουμε διαφορετικά: «και η ιστορία συνεχίζει να ξαναγράφεται». Και να αναθεωρείται και να επαναξιολογείται και να ξαναχαράσσεται (και φυσικά να… παραχαράσσεται) διαρκώς, με κάθε νέα ματιά, οπτική και ιδεολογία.

Έτσι, σε καιρούς όπου σκληρές μάχες μαίνονται κι αχός πολύς ακούγεται στα πεδία σύγκρουσης των κάθε λογής ταυτοτήτων (είτε αυτές είναι κληρονομημένες είτε –κυριότερα– εθελούσιες κι επίκτητες στις οποίες εσχάτως έχει προστεθεί και το φύλο), σε κάθε επίπεδο, από το πλέον καθημερινό μέχρι το πλέον αποστειρωμένα ακαδημαϊκό (εκεί όπου η χρήση των λέξεων «υποκείμενο», «Butler» και «επιτελεστικότητα» είναι σχεδόν… επιβεβλημένη), η Ιστορία παίρνει και αυτή έμφυλο χαρακτήρα και πρόσημο σε νέα αφηγήματα που αμφισβητούν τον κυρίαρχο ανδροκεντρικό κανόνα (έστω και φτάνοντας και στην γλωσσολογική γραφικότητα της… her-story). Και η μουσική και η δική της ιστορία δεν θα μπορούσε να παρακολουθεί αμέτοχη, ακόμη κι όταν μιλάμε για την ιστορία της ηλεκτρονικής μουσικής, ενός χώρου ο οποίος θεωρήθηκε αυτοδικαίως προνομιακό ανδρικό πεδίο, από μια άποψη εδραζόμενη και στην υποτιθέμενη εγγενή μειονεξία των γυναικών στα τεχνολογικά μαθηματικοκρατούμενα πεδία. Ωστόσο, ακόμη κι αν το στερεότυπο του φαλακρού λευκού nerd με τετράγωνα γυαλιά σκυμμένου πάνω από έναν υπολογιστή με μισοφαγωμένο μήλο κάπου διαβιεί στο υποσυνείδητο, στην πράξη έχει καταρριφθεί προ πολλού. Έτσι, καμία ιστορία του χώρου, ακόμη κι αν δεν είναι φεμινιστικά στρατευμένη δεν μπορεί να προσπεράσει μορφές πρωτεργάτριες και προμητέρες όπως η Delia Derbyshire, η Daphne Oram, η Pauline Oliveros, η Bebe Barron, η σύγχρονη αναθεωρητική ματιά έχει φέρει στην επιφάνεια και άλλες πολλές ακόμη, πιο ελάσσονες, ακόμη και πέραν του δυτικού πλαισίου φωτίζοντας περιπτώσεις όπως της Αργεντινής Alida Vazquez ή της Γιαπωνέζας Michiko Toyama, με έναν ενθουσιασμό ανακάλυψης ο οποίος αποτελεί και πεδίον δόξης λαμπρό ακόμη και για ben trovato επινοήσεις (βλέπε την περίπτωση της Ursula Bogner. Και επιπλέον, μπορεί να παρατηρηθεί ότι η ηλεκτρονική μουσική, ακριβώς λόγω της πιο ερμητικής, ατομοκεντρικής αλλά και μοναχικής της φύσης, έδωσε την ευχέρεια σε ουκ ολίγες γυναίκες να σταθούν δυναμικά ως αυτόφωτες δημιουργοί σε μια εποχή που για παράδειγμα στην λαϊκή ποπ (της ροκ συμπεριλαμβανομένης) μουσική τέτοιες περιπτώσεις, άνευ του αυτονόητου τότε άντρα Μέντορα/Πυγμαλίωνα, σπάνιζαν.

Οι πιο βάσιμες ενστάσεις που θα μπορούσαν να εγερθούν στο σημείο αυτό θα αφορμούνταν από μια καχυποψία απέναντι στις πασπαρτού ιδεολογικοποιήσεις, στα σφυριά που βλέπουν όλο τον κόσμο σαν καρφιά, στις κατηγοριοποιήσεις «ζωολογικού κήπου» (σαν τα, ακόμη και καλών προθέσεων, άρθρα τύπου «10 γυναίκες που…») αλλά κυρίως στην προκρούστεια και περιοριστική reductio (αναγωγή δηλαδή, κάθε σοβαρό κείμενο πρέπει αν περιέχει μια λατινικούρα) ανθρώπων και δημιουργημάτων σε μια ταυτότητα. Υπάρχει γυναικεία μουσική; Ή πρέπει απλά να μιλάμε για μουσική παιγμένη/γραμμένη από γυναίκες; Πολλοί θα θυμούνται μια ανάλογη αντιπαράθεση που είχε απασχολήσει τον ευάριθμο χώρο των βιβλιοκριτικών την εποχή που χονδροειδή ροζ μυθιστορήματα κατέκλυζαν τις λίστες των μπεστ σέλλερς. «Η γραφή δεν έχει φύλο» είχε γράψει η Βιρτζίνια Γουλφ, η οποία συγχρόνως έχει υπερασπιστεί αλλού και την αντίθετη θέση, υποδηλώνοντας ότι το ερώτημα δεν έχει (κι ευτυχώς) μία απάντηση και ότι εν τέλει κάθε άνθρωπος (μαζί και τα έργα του) είναι μια συνισταμένη (και κάτι παραπάνω) πολλαπλών ταυτοτήτων, ενίοτε και αντιφατικών και αλληλοσυγκρουόμενων.

Η ιστορία της Pauline Anna Strom είναι κατά μία οπτική μια εν τοις πράγμασι αμφισβήτηση της μονοδιάστατης ταυτοτικής ανάγνωσης, μια ιστορία που θα μπορούσε να είναι και αυτή μία ακόμη ben trovato καθώς ακούγεται τόσο αδιανόητα ‘ψεύτικη’ (όσο ίσως μόνο η πραγματική ζωή μπορεί να υπάρξει), μια ιστορία η οποία βγήκε από την αορατότητα(sic) χάρη και στην ακαταπόνητη ρετρολαγνική σκαπάνη των καιρών μας. Αυτοδίδακτη Αμερικανίδα δημιουργός, η οποία την δεκαετία του ’80 με το ψευδώνυμο Trans-Millenia Consort κυκλοφόρησε τρεις δίσκους και μερικές ακόμη κασέτες που πέρασαν εντελώς απαρατήρητες, η ίδια προφανώς απογοητευμένη αποφασίζει να πουλήσει όλο τον εξοπλισμό της και να ρίξει μαύρη πέτρα πίσω, με τα χρόνια μετά να περνούν, που και που εμφανιζόταν το όνομα της σαν ψαγμένη επιλογή (π.χ. στα «Late Night Tales» των MGMT το 2011), χρειάστηκε να έρθει το 2017 για να επανεκδοθούν τα έργα της και να εκτιμήσει ο κόσμος πιο προσεκτικά την ιδιαίτερη προσωπική διύλιση και απόσταξη των ηλεκτρονικών κοιτασμάτων των Tangerine Dream και του Brian Eno, μια επανα-ανακάλυψη που έδωσε ώθηση σε μια δεύτερη καριέρα, και σε έναν καινούργιο δίσκο με τον ποιητικά ευαίσθητο τίτλο (έμφυλο στερεότυπο alert;) «Angel Tears In Sunlight».

Η εκ γενετής τυφλότητά της προσδίδει μία ακόμη «ταυτότητα» η οποία δεν μπορεί να αγνοηθεί, άλλωστε «η εικόνα του τυφλού ποιητή ή του τυφλού μουσικού έχει σχεδόν μυθική απήχηση, θαρρείς πως οι θεοί χάρισαν το δώρο της μουσικής ή της ποίησης ως αντάλλαγμα για την αίσθηση που πήραν» σημειώνει στην «Μουσικοφιλία» του ο Όλιβερ Σακς τονίζοντας τον τρόπο που ένας λειτουργικός περιορισμός στην αρτιμέλεια μπορεί και δρα ενισχυτικά σε μια άλλη σωματική αίσθηση (μην είναι μια απόπειρα ‘μίμησης’ του φαινόμενου αυτού η βίωση μιας μουσικής με κλειστά τα μάτια;).

Η μουσική της Strom (σκέφτομαι ότι στα γερμανικά η λέξη σημαίνει «ρεύμα», ταιριαστά ομολογουμένως για ηλεκτρονικάρια) μπορεί ειδολογικά εύκολα να καταταχτεί υπό την σκέπη του ambient, αυτής της τόσο εύπλαστης –που μπορεί να γίνεται έως και… άμορφη– φόρμας αφήνοντας την φαντασία του ακροατή ελεύθερη να πλάθει σχήματα και μοτίβα, όπως και κάποιος που ρεμβάζει κοιτώντας τα σύννεφα μια ανοιξιάτικη ημέρα. Η δική της προσέγγιση, μορφολογικά συνεκτική αλλά ταυτόχρονα και ποικιλόμορφη (ακούμε ακόμη και ρυθμό κουβανέζικης ρούμπας) έχει καταβολές πέραν της στενά ‘δυτικής’ αντίληψης, πολλά κομμάτια έχουν τέτοια λεπτεπίλεπτη ηχητική ύφανση θα ακούγονταν π.χ. αρμονικά ενταγμένα στην θαυμάσια πρόσφατη συλλογή «Kankyō Ongaku» (με τον περιγραφικό υπότιτλο ‘Japanese Ambient, Environmental & New Age Music 1980-1990’), με αποκορύφωμα το πανέμορφο «“The Eighteen Beautiful Memories», ένα συγκινητικά γαλήνιο και μελαγχολικό ημιτονοειδές κύμα που απλώνεται στον χώρο και κυρίως τον χρόνο των αναμνήσεων και σε αγγίζει με έναν σχεδόν μεταφυσικό τρόπο (και κάπου εδώ θα ταίριαζε και το γεγονός ότι η ίδια ασχολήθηκε για πολλά χρόνια με το ρέικι, ότι υπήρξε παιδί των «παιδιών των λουλουδιών», μεγαλωμένη στο Σαν Φρανσίσκο υπό το πνεύμα των ‘μη-ορθολογικών’ αναζητήσεων διεύρυνσης των εμπειρικών αισθήσεων - συγχωριανή λοιπόν και με αισθητικές συγγένειες και με την σπουδαία συνονόματή της Παυλίνα αλλά και με την πιο συγκαιρινή της Suzanne Ciani).

Το ενδιαφέρον είναι ότι στην καλλιτεχνική της αυτή αναγέννηση η Strom δεν επέστρεψε στα γνώριμά της αναλογικά μέσα των παλιών καιρών (όπως επιτάσσει και μια σύγχρονη μόδα), αλλά προτίμησε να δοκιμάσει την νέα ψηφιακή τεχνολογία με γνήσια εξερευνητική περιέργεια. Επίσης αισθητικά απομακρύνθηκε κάπως από τον γερμανικό ιμπρεσιονισμό, υιοθέτησε στοιχεία του μινιμαλισμού των Riley και Reich αλλά και του Vangelis της εποχής του «Apocalypse des animaux», με τον οποίο μοιράζεται την τροπική πολυρρυθμία του και την φυσιολατρική έμπνευση, όπως αυτή αποκαλύπτεται από τίτλους όπως το «Tropical Convergence», το «Equatorial Sunrise» και κυρίως το «Small Reptiles on the Forest Floor», φόρος τιμής για τα ιγκουάνα που τόσο είχε αγαπήσει ώστε να αφήσει ένα μέρος των εσόδων από τον δίσκο στο ‘International Iguana ‘Foundation’.

Κι αν ο ρηματικός χρόνος αναφοράς στην δημιουργό πέρασε από παροντικό σε παρελθοντικό, είναι επειδή η Pauline Anna Strom πέθανε λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 2020 χωρίς να προλάβει να ακούσει τον δίσκο της να κυκλοφορεί.

Ποτέ δεν είναι αργά για την Μεγάλη Ιστορία, που θα γραφτεί και ξαναγραφτεί πολλές φορές, πάντα είναι αργά για την προσωπική μικρή ιστορία που άπαξ βιώνεται και γράφεται…