The Endless River

Το 1994 δεν είχα αποφασίσει ακόμη αν και ότι οι Pink Floyd είναι ό,τι χειρότερο ή ό,τι καλύτερο συνέβη ποτέ στο ροκ και ως εκ τούτου συμπλήρωσα εύλογα τη δισκογραφία τους (τώρα που το σκέφτομαι πρέπει να είναι το πρώτο συγκρότημα του οποίου απέκτησα ποτέ πλήρη δισκογραφία) με την αγορά του Division Bell. Στα είκοσι χρόνια που ακολούθησαν μέχρι σήμερα δεν ασχολήθηκα ποτέ ξανά με τους Pink Floyd, ούτε καν για να ακούσω τα δύο πρώτα άλμπουμ, που θεωρητικά συνεχίζουν να μου αρέσουν μέχρι σήμερα. Όπως οι περισσότεροι βέβαια, για να συνεχίσω να ασχολούμαι με το ροκ, επεκτείνω κατά καιρούς τα ακούσματα μου ακόμη και σε πράγματα που δεν μου αρέσουν, όχι απαραίτητα ψυχαναγκαστικά, ίσως λίγο εγκυκλοπαιδικά, αλλά πάντως με ειλικρινές ενδιαφέρον. Φέτος μάλιστα αγόρασα (σε καλή τιμή) και ένα box set με υποψιασμένη new age. Ξαναδιαβάζοντας, δε, το θρυλικό κείμενο του Μαλαθρώνα για τους Pink Floyd κατάφερα (με την ωριμότητα που με χαρακτηρίζει πλέον) να διακρίνω ότι αναφέρει και θετικά πράγματα για την περίπτωση τους και στη συνέχεια να αποδεχτώ ότι κάποια από αυτά τα θετικά τα συμμερίζομαι κι εγώ.

Κύρια, μπορώ και συμμερίζομαι πλέον το γιατί μεγάλο μέρος του ροκ κοινού αποζητά αδιάκοπα την ασφάλεια και την άνεση που προσφέρει ο ροκ ήχος των Pink Floyd, την επιμέλεια και την τάξη με την οποία είναι δομημένος, με έμφαση στην απουσία εκπλήξεων και με ηχητικά κατορθώματα στον τομέα της ποιότητας και της τεχνικής, προσιτά στον καθένα και χωρίς απαραίτητα την δομική υπερβολή, που στερεοτυπικά πιστεύουμε ότι τους χαρακτηρίζει. Επίσης ο John Lydon στην εκπομπή του στο BBC 6 μετέδωσε Pink Floyd και δήλωσε ότι δεν τους μισεί τελικά και τέλος περνάω πολλές ώρες στο γραφείο ακούγοντας διάφορα άλμπουμ του Brian Eno, για τα οποία αρκετές φορές αναρωτιέμαι ποια ακριβώς είναι η διαφορά τους με ό,τι (θεωρητικά) απεχθάνομαι στους Pink Floyd. Ως εκ τούτου δεν υπήρχαν και πολλοί λόγοι για να μην ακούσω το Endless River, παρότι βέβαια κάθε άλλο παρά με συγκίνησαν τα όσα διάβασα από τους δημιουργούς του στο προ μηνών cover story του Mojo, σε σχέση με τον Ric Wright, στον οποίο και αφιέρωσαν το άλμπουμ, ευχόμενοι προφανώς να ήταν και αυτός κάπου εδώ γύρω, τώρα δα, και ενώ είχανε μπόλικο χρόνο και ευκαιρίες να αποκαταστήσουν τις αδικίες, τις οποίες τώρα παρουσιάζουν ως απλές καταστάσεις, που η ζωή έφερε.

Το Endless River, το λοιπόν, στα δικά μου τα αυτιά ακούγεται σαν ένα καλοφτιαγμένο (σιγά το νέο) ambient rock άλμπουμ, με έμφαση προς τον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος, εις βάρος αυτής του ροκ. Κάτι όχι απαραίτητα κακό. Μπορείς να ακούς αθλητικό ραδιόφωνο όλη μέρα και να το αφήνεις από πίσω να παίζει, χωρίς τίποτε από τα δύο να χάνει τη σημασία του. Ειδικά η κιθάρα του Gilmour ακούγεται ικανή να συνυπάρξει με οτιδήποτε άλλο συμβαίνει στο χώρο σου ή στη ζωή σου, ενώ και τα φωνητικά σε μόλις ένα από τα εικοσιένα τραγούδια του άλμπουμ, έρχονται περισσότερο για να υπογραμμίσουν τη σημασία της απουσίας τους από τα υπόλοιπα είκοσι. Το νόημα, δε, των στίχων είναι τουλάχιστον παιδιάστικα απλουστευτικό, αλλά εδώ που τα λέμε οι στίχοι των Pink Floyd από τότε που απέκτησαν νόημα (από τότε που 'έφυγε' ο Syd Barrett δηλαδή) αποτελούν πρώτης τάξεως μασημένη ροκ τροφή μεγαλόσχημων νοημάτων και τίποτε περισσότερο, συνήθως ακόμη και εις βάρος της μουσικής τους, που κατά βάση δεν φταίει αυτή για όσα τους καταμαρτυρούμε.

Είναι κοινό μυστικό βέβαια ότι πρόκειται για συνθέσεις- ιδέες- εμπνεύσεις, ενίοτε και ηχογραφήσεις που είχαν μείνει έξω (και δολίως ίσως) από το Division Bell, συνεπώς ελάχιστες είναι οι εκπλήξεις τόσο για εχθρούς, όσο και για φίλους. Όλως παραδόξως πάντως, ίσως και λόγω της εικοσαετίας που προηγήθηκε η οποία επανακαθόρισε τη θέση του 'ασφαλούς Floyd ήχου' στο ροκ κόσμο, ακόμη δε και στον εναλλακτικό εξ αυτού, τα πενήντα plus λεπτά του δίσκου, αυτή τη φορά δεν ακούγονται σαν αναμάσημα περασμένων μεγαλείων, αλλά σχεδόν συνοψίζουν το μεγαλύτερο μέρος της ηχητικής ιστορίας των Floyd, εμπεριέχοντας αυτήν με νοσταλγική στόχευση και ενσυνείδητη διάθεση να μην δημιουργηθεί τελικά κάτι που έστω και για λίγο να αποκλίνει από αυτό που πράγματι περιμένει να ακούσει ο ακροατής, που θα σου φέρει ό,τι βρει πρόχειρο στο κεφάλι αν τυχόν τολμήσεις να του πεις ότι το Dark Side Of The Moon δεν είναι το καλύτερο ροκ άλμπουμ όλων των εποχών.

Στην παραπάνω λογική, το Endless River είναι ίσως και λίγο παράταιρο σήμερα, καθώς τελικά αναδύεται μέσα από τους πίδακες της νοσταλγίας μία γιάπικη αίσθηση καθαρότητας, η οποία δεν ωφελείται από τις συνθήκες της εποχής. Την ώρα που ο Roger Waters συνεχίζει να απασχολείται με γκρεμίσματα και λοιπές πολιτικές του ανησυχίες, οι συνοδοιπόροι του στην είσπραξη δικαιωμάτων, επιστρέφουν (για τελευταία φορά;) με έναν ακόμη ξεκάθαρα όχι απλά μη πολιτικό, αλλά χωρίς καν ελάχιστη κοινωνική ή άλλου είδους συνείδηση, δίσκο, που όμως αποτυγχάνει να ακουστεί ως μουσική για την αγάπη της μουσικής. Στους ελάχιστους στίχους του απλώς αναμασούν την εσωτερική τους εντροπία, ανάγοντας την αορίστως σε κάτι ανώτερο, όχι δήθεν ως band of brothers, αλλά ως σημαίνουσες οντότητες που καταδέχονται να συμπράξουν, ύβρη στην οποία ούτε οι U2 έχουν φτάσει, ούτε θα φτάσουν ποτέ εδώ που τα λέμε. Οι Pink Floyd είναι μανούλες και πρωτοπόροι της ροκ ματαιοδοξίας.

Και εδώ θεωρώ ότι έγκειται η αποτυχία του Endless River, είτε σου αρέσουν τελικά οι Pink Floyd, είτε τους μισείς. Εκμεταλλευόμενοι το γκρέμισμα των τειχών ανάμεσα στις διαφορετικές αισθητικές απόψεις περί ροκ μουσικής, θα μπορούσαν να είχαν παιδευτεί περισσότερο, να παρουσίαζαν συνθέσεις πραγματικά δυνατές, και όχι απλώς δυνατές ασκήσεις αυτοαναφορικότητας, και τελικά μες στη δίνη των reunion, των reissues και της κάθε είδους και στόχευσης ρετρομανίας, αλλά και εν μέσω έλλειψης ενδιαφέροντος στον αμιγώς ροκ ήχο εν γένει, να επαναδιεκδικήσουν την κυρίαρχη θέση, που από ότι φαίνεται κακώς πίστεψαν ότι ποτέ δεν έχουν χάσει.

Δεν το έκαναν ασφαλώς, οι Mason- Gilmour, αλλά απλώς αρκέστηκαν στο να ρετουσάρουν την βασική περί Floyd ιδέα, να δώσουν στους φανατικούς τους κάτι καινούργιο για να απασχολούνται, να επικαιροποιήσουν τον διακριτικό τους τίτλο, που όχι μόνον έμεινε ανενεργός για χρόνια, αλλά επί της ουσίας τον σφετερίζονται επιτυχημένα τόσο τα διάφορα The Real Pink Floyd Tribute, όσο και ο εσωτερικός του εχθρός, Roger Waters, εις βάρος της δικής τους φήμης, που φθίνει στη δίνη της απραξίας, που όχι μόνον δεν διακόπτεται, αλλά επιβεβαιώνεται με την σχεδόν εκ του πονηρού κυκλοφορία του Endless River.

Σε αυτό το πλαίσιο με τον εν λόγω δίσκο έχουν στήσει εντελώς εκ του προχείρου ακόμη και αυτή τη θεμιτή βάση για τον μεγάλο αποχαιρετισμό, τον οποίο ενώ τον συζητάνε, δεν έχουν εξηγήσει ακόμη επαρκώς το πώς προγραμματίζουν να λάβει χώρα. Συνεπώς, οι ενστάσεις και αντιρρήσεις των 'απέναντι' περί του σημείου εκείνου στο οποίο τα μεγάλα ροκ συγκροτήματα περνάνε από την έννοια του θρύλου σε αυτή της ορθής διαχείρισης των εταιρικών υποθέσεων, δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπίζονται απλώς με καχυποψία ή με λογικές συμπλέγματος (εναλλακτικής ή μη, υπόγειας ή όχι) κατωτερότητας. Τις τελικές απαντήσεις τις δίνει η μουσική και το όποιο πάθος ή ενδιαφέρον για αυτήν. Και μόνη αυτή η κυκλοφορία και το γεγονός του ότι συνειδητά επιλέχτηκε να περιοριστεί στα όρια της σταχυολόγησης, είναι απολύτως ενδεικτικά περί του ότι κάθε ενεργό πάθος γύρω από την υπόθεση Pink Floyd έχει σβήσει για τα καλά, κύρια εκ των έσω.

Κάπου μέσα σε όλα αυτά (τα οποία θα μπορούσαμε να τα λέμε και μην έχοντας πραγματικά ακούσει το δίσκο) υπάρχει και το Skins, όπου σχεδόν τυχαία κλείνουν το μάτι (ειδικά ο Mason) στη μισή σημερινή ηλεκτρονικοελευθεριάζουσα παραγωγή, που θέλει να μας παρουσιάσει το μεθοδευμένο ως αυτοσχεδιαζόμενο, δηλώνοντας ότι been there done that αιώνες τώρα. Σχεδόν αμέσως μετά όμως, το Anisina είναι ότι πιο γλυκανάλατο ως απόδειξη για τη συνεισφορά τους στην ενορχήστρωση της ηλεκτρικής μπαλάντας στα χέρια του εκλιπόντος Αντώνη Βαρδή, συνεπώς ακόμη και με την καλύτερη προαίρεση έχοντας ξεκινήσει, υποχρεώνεσαι να εγκαταλείψεις την προσπάθεια.

Τώρα, η ιδέα ότι αυτοί οι μουσικοί, με μια πλειάδα παραγωγών που ξεκινάει από τον Phil Manzanera και καταλήγει στον 'δικό μας' Youth, μπορεί να πέσει κάτω από την νοητή βάση αξιολόγησης ενός δίσκου, είναι μάλλον αστεία. Το ότι όμως, ακόμη και με αντικειμενικά κριτήρια, δεν καταφέρνουν να ξεπεράσουν ακόμη και τη βάση αφετηρίας, είναι εξίσου αστείο, απλώς με διαφορετική έννοια.