Calques

Ένας δίσκος αφιερωμένος στην ένωση του κουαρτέτου εγχόρδων με το κλαρινέτο. Ειδική συνθήκη της σύγχρονης μουσικής που δίνει στη μουσική δωματίου ένα «τσικ» ένταση παραπάνω. Κατά κάποιο τρόπο το κλαρινέτο γίνεται ο τελευταίος τόνος. Το στοιχείο εκείνο που αντιστοιχεί στις τελευταίες καίριες πινελιές ενός ζωγράφου για να ολοκληρώσει μια σύνθεση, αν είναι να κάνουμε έναν μικρό παραλληλισμό με τη ζωγραφική. Δεν γίνεται τυχαία αυτός ο παραλληλισμός μιας και η μουσική που ακούμε σε τούτη την περίπτωση είναι δύο συνθετών, του Karl Naegelen και του Morton Feldman οι οποίοι μοιάζουν να κάνουν πιο πολύ ζωγραφική με ήχους παρά μουσική. Φαίνεται σαν να χρησιμοποιείται ο ήχος έξω από τα συνηθισμένα μοτίβα και κώδικες ακόμα και των σύγχρονων τους συνθετών. Ένας ήχος που απλώνεται ελεύθερα, τοποθετείται, «βάφεται», πάνω σε έναν αόρατο καμβά. Ήχοι ο ένας δίπλα στον άλλο και ο ένας πάνω στον άλλο σε μια αρμονική διάταξη.

Τον Karl Naegelen δεν τον γνώριζα αλλά για τον Morton Feldman μπορούμε να πούμε ότι αυτή η «τάση» είναι πάντα εμφανής στο έργο του. Άλλωστε φαίνεται και η αγάπη του για τα εικαστικά από τις διάφορες αφιερώσεις συνθέσεων που έχει κάνει σε ζωγράφους.

Ας προσεγγίσουμε όμως τις 2 συνθέσεις ξεχωριστά, γιατί εκτός από τα όργανα τα οποία είναι κοινά και την συγγένεια αυτή με το οπτικό παρά με το ακουστικό ζητούμενο, μάλλον τίποτα άλλο δεν τις ενώνει.

‘Calques’ είναι ο τίτλος της σύνθεσης του Karl Naegelen. Στα 29 λεπτά που διαρκεί ακούμε ένα σύρσιμο των ήχων που όμως αυξομειώνεται σε ένταση. Κάποιες φορές είναι τρεμάμενο, άλλες πιο καθαρό. Μερικές φορές φιδογυριστό. Υπάρχουν σύντομες και διακριτικές παύσεις, ανάσες σαν εισαγωγή για την αλλαγή τόνου και διάθεσης. Επίσης υπάρχουν απότομες στιγμές μεγάλης έντασης που όμως δεν μπαίνουν για εντυπωσιασμό. Είναι καίριες και δίνουν στο σύνολο μια απίστευτη δυναμική. Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι ότι πολλές φορές τα όργανα «σβήνουν» το ένα μέσα στο άλλο, είναι δύσκολο να διακρίνεις τι είναι τι, λες και προσπαθούν να αντιγράψουν το ένα το άλλο, να γίνουν ένα με το διπλανό.

Με τη σύνθεση του Morton Feldman κολυμπάμε σε πιο γνώριμα νερά, γνώριμα για αυτούς που τον ακούν δηλαδή, γιατί για τους άλλους είναι εντελώς άγνωστα και επικίνδυνα. Κινδυνεύουν να χαθούν μέσα σε μια θάλασσα γκρίζων τόνων απλωμένων σε 40 λεπτά που μοιάζουν να μην υφίστανται! Αυτό είναι ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά του Feldman. Διαγράφεται ο χρόνος! Και αυτό γίνεται απολύτως επιτυχημένα. Σε μια ακρόαση του Feldman ποτέ δεν ξέρεις για πόση ώρα ακούς. Κυριολεκτικά. Δεν ξέρεις αν είναι 5, 10 ή 60 λεπτά. Χάνεσαι. Το μυαλό ξεμακραίνει σε γκρίζα τοπία ενός μη τόπου και χρόνου. Το ξεχωριστό στοιχείο εδώ, αυτό που δίνει στο έργο την ιδιαίτερη πνοή του, είναι το κλαρινέτο που μοιάζει (από ένα σημείο και μετά) να προσπαθεί να σπάσει τη ροή αυτής της γκρίζας θάλασσας. Όχι βέβαια βάναυσα και απότομα, αλλά αρμονικά, λες και μια μικρή βάρκα σκίζει τα νερά της. Συμβαίνει δηλαδή το αντίθετο απ’ ότι στη σύνθεση του Naegelen. Το κλαρινέτο διαβάζεται ξεχωριστά (όντας όμως μέσα στη σύνθεση) από το κουαρτέτο.

Τελικά αυτό που έχουμε εδώ είναι άλλος ένας δίσκος σύγχρονης -ας την πούμε κλασική- μουσικής ο οποίος θα αφήσει απολύτως ικανοποιημένους όσους ασχολούνται με αυτή αλλά μπορεί και να «εκπαιδεύσει» και όσους δεν ασχολούνται.