Η βροχή από κάτω

Όπως στο όνομα του Θεού έχουν γίνει οι χειρότερες σφαγές στην ιστορία, έτσι και στο όνομα της καλλιτεχνικής ελευθερίας έχουν βγει μερικοί από τους πιο βαρετούς και άχρηστους δίσκους στη μουσική. Άχρηστους με την έννοια ότι έχουν ακουστεί από μία το πολύ φορά (βρείτε μου έναν λογικό άνθρωπο που βάζει έστω και μια φορά τη δεκαετία να ακούσει το "Metal Machine Music" και εγώ δεν θα ξαναγράψω λέξη) και δεν εξυπηρέτησαν τίποτε άλλο εκτός από τον καλλιτεχνικό ναρκισσισμό των δημιουργών τους και τον ναρκισσιστικό βερμπαλισμό των κριτικών.

Συμβαίνει συνήθως σε ταλαντούχους, πετυχημένους και ανήσυχους καλλιτέχνες που είναι ταυτόχρονα και έξυπνοι και καλλιεργημένοι άνθρωποι (δεν είναι απαραίτητο να πηγαίνουν μαζί αυτά, πολύ συχνά συμβαίνει το αντίθετο) μετά από μεγάλες επιτυχημένες περιόδους, να ανακαλύπτουν τον ελεύθερο πειραματισμό με τους ήχους και να θέλουν να κυκλοφορήσουν τα αποτελέσματά του. Το όλο πράγμα λειτουργεί φαντάζομαι σαν μια ιδιότυπη κολυμβήθρα του Σιλωάμ από την οποία ο artist βγαίνει αναβαπτισμένος και κεκαθαρμένος από την παρατεταμένη στενή του επαφή με τον κόσμο και την καταραμένη εμπορικότητα. Και ο Θανάσης εδώ και μια δεκαετία έχει γνωρίσει μεγάλη και ολοένα αυξανόμενη εμπορική επιτυχία (μέχρι και στον Τριάντη της Ελευθεροτυπίας άρεσε, και αυτό κι αν είναι πλήγμα για ένα σοβαρό άνθρωπο. Αλλά όπως ο Μπετόβεν δε φταίει που τον άκουγαν οι ναζί, δε φταίει κι ο Θανάσης που τον ακούν κάτι τέτοιοι τύποι) και τεράστια κριτική αποδοχή, που μπορεί να αποβεί εξίσου ή και περισσότερο επαχθής. Αν δεν είσαι εντελώς αποστασιοποιημένο τομάρι που παίζει πρωτίστως για τα φράγκα, που ξέρω καλά ότι δεν είναι, δεν αντέχεις. Πόσες φορές δηλαδή να παίξεις την Ανδρομέδα χωρίς να πεις αϊ σιχτίρ...

Στον καθένα αυτό βγαίνει διαφορετικά. Ο μέγας Serge Gainsbourg ηχογράφησε τις κλανιές του με reggae/dub υπόκρουση (το κομμάτι είναι εκπληκτικό και λέγεται "Evguenie Sokolov", για όποιον ενδιαφέρεται για download) o Lou Reed έβγαλε διπλό δίσκο με μεταλλικό θόρυβο (το "Metal Machine Music" που λέγαμε παραπάνω) που έκανε τον Lester Bangs να χύνει σε μια θεαματική επίδειξη ελιτισμού, οι Radiohead το "Kid A", που χωρίς να είναι και εντελώς στριφνό δίχασε τους fans τους, που ήταν μικροί και τριανταφυλλένιοι σαν τις μωρές παρθένες, και η λίστα είναι μεγάλη.

Δηλώνω φαν του Θανάση. Νομίζω ότι είμαι ο πρώτος που έγραψε γι' αυτόν στο mic, μόλις βγήκε η "Αγρύπνια" την οποία στόλισα με ένα στρογγυλό δεκάρι, και δε χάνω συναυλία του σε ακτίνα 50 χιλιομέτρων από το σπίτι μου (κάποτε έκανα και τριακόσια σ' ένα βράδυ πήγαινε-έλα). Τον θεωρώ σήμερα τον πιο σημαντικό δημιουργό στον ελληνικό τραγούδι, και τον μόνο που μπορεί να το ανανεώσει και ίσως, αν ξανοιχτεί ο ίδιος και πιστέψει σ' αυτό, να το βάλει στο χάρτη της world music που γίνεται χαμός με δαύτη σε όλο τον κόσμο και η Ελλάδα απουσιάζει. Και καταλαβαίνω πολύ καλά την εσωτερική του παρόρμηση να φτιάξει αυτό το έργο, και τους λόγους που τον ώθησαν να πολεμήσει τόσο αποφασισμένα να το βγάλει. Γι' αυτό και έτρεξα να το αγοράσω χωρίς δεύτερη σκέψη.

Αυτό που δεν μπορώ να κάνω, είναι να αγαπήσω τη "Βροχή από Κάτω" στο σύνολό της όσο και τους υπόλοιπους δίσκους του. Γιατί ενώ έχει διαμάντια αυθεντικής Θανάσειας έμπνευσης, με πρώτο ανάμεσά τους "Τα μολύβια", κι από κοντά τη "Sara", τη "Bάλια Kάλντα" και μερικά σκόρπια αποσπάσματα εδώ κι εκεί, έχει και αρκετή φλυαρία, την οποία κανένας δεν απέφυγε όταν άφησε τη σεληνιασμένη μούσα του να τον παρασύρει ανεξέλεγκτο στα μονοπάτια του πειραματισμού.

Η Bροχή δεν είναι ούτε άχρηστος δίσκος, μια που αρκετά κομμάτια της θα ακούγονται για χρόνια, ούτε βαρετός, αφού ακούγεται στο σύνολό του μια χαρά και παραπάνω από μια φορά. Αν είναι ακριβώς όπως την ήθελε, είναι ο δίσκος που χρωστάμε όλοι στο Θανάση, και χαλάλι του. Δεν είναι όμως ο δίσκος που θα αλλάξει την πορεία της ελληνικής μουσικής. Δεν είναι το νέο που ξεπετάχτηκε και θα τα σαρώσει όλα. Δεν είναι το έργο για το οποίο ο δημιουργός του θα μείνει στην ιστορία, ούτε όμως και χαλάει την εικόνα του στο ελάχιστο.
Δημήτρης Κάζης

* * *

Τα έχουμε ξαναπεί αυτά, εκεί που ενώνεται η Θεσσαλία, η Ήπειρος, η φουστανέλα του καπεταν-Νικηταρά, με το σύγχρονο τρόπο του ελληνικού post rock (αν είναι βέβαια δόκιμος ο όρος) βρίσκεται από καιρό ο κ. Παπακωνσταντίνου. Και τι έχουμε μπροστά μας εκτός από μια εξαιρετική (αν και περιέργως "δυσάρεστη") δουλειά στο εξώφυλλο και το βιβλιαράκι που εμπεριέχεται στο cd; Έχουμε ένα μπουκέτο από καλοδουλεμένες συνθέσεις με την γνωστή πατροπαράδοτη κατήφεια, με την πρέπουσα δόση ανατρεπτικού και λεβέντικου χιούμορ και με αρκετή από τεχνολογία με την μορφή loupων, sampleρακίων, ανάποδων ηχογραφημένων τζουράδων κτλ. τα οποία πιθανώς να σας κάτσουν και στο στομάχι. Επίσης, τολμώ να πω ότι, υπάρχουν σαφέστατα ψήγματα από αυτό το υλικό, που αν καλλιεργηθεί μπορεί να αυγατίσει ο αντίστοιχος έλληνας Waits (και δεν είναι ειρωνεία αυτό). Τα λίγα μαύρα σύννεφα που μαζεύονται είναι προς το τέλος του cd όπου φλερτάρει ελαφρώς με την φλυαρία. Βέβαια είναι και κάτι άλλο λιγότερο ευδιάκριτο που μου έρχεται, σαν συναίσθημα από τα παλιά, κομμάτι δύσκολο να αποκρυσταλλωθεί.

Όταν ήμουνα μικρός θυμάμαι στα βαρετά σαββατοκύριακα στο χωριό, τεράστιους (στα μάτια μου προφανώς) κυκλικούς χορούς με διάφορες κοινωνικές αφορμές (γάμους, βαφτίσια κτλ). Μιλάμε για πολύ πληκτικές φάσεις (στα μάτια μου προφανώς επίσης). Ο Θανάσης με συμφιλίωσε με εκείνα τα χαμένα μεσημέρια και μου τα επέστρεψε, σαν τις παλιές χαμένες από χρόνια μπίλιες μου, δείχνοντας μου, ίσως όχι καλύτερα από τους άλλους, αλλά σίγουρα ποιο ξεκάθαρα, ότι δεν χρειάζεται ποτέ να ξαναβαρεθείς τις Κυριακές τα μεσημέρια. Δείχνει με υπερβολικό, ομολογουμένως, ζήλο ότι η παράδοση δεν είναι σώνει και καλά αρτηριοσκληρωτική και αγκυλωμένη σαν την θεία Ευτέρπη, αλλά κάτι ζωντανό και ενδεχομένως γαμηστερό. Ωστόσο υπάρχει ένα δυσδιάκριτο όριο στην διαδικασία αυτή, όταν η έμπνευση (από όπου και αν εκπορεύεται, samplerάκια, γκάιντες, τσαρούχια, γιαγιάδες κτλ) δεν μετουσιώνεται σε τραγούδι (γιατί θεωρώ ότι οι μονόλογοι δεν είναι τραγούδι). Και εδώ είναι και η ένσταση μου όταν ακούς μια από τις καλύτερες μελωδίες του δίσκου (αυτή με τον ραδιοφονικότατο τίτλο "Μου 'κλασες τα αρχίδια κ. μοίραρχε") να μην γίνεται τραγούδι, όταν στα "Ορυχεία" (ίσως το καλύτερο τραγούδι του δίσκου) ο λεβέντης Αθανάσιος μπαίνει εμφατικά με την φράση "...πολλές φορές προσπάθησα μα αυτά τα γαμημένα..." (είμαι πολύ περίεργος αν και πως θα το παίξει το 2ο αυτό) τότε νιώθεις ότι κάτι πάει στραβά. Όχι γιατί σοκαριστήκαμε (εδώ γουστάραμε "δημοσιοϋπαλληλικό ρετιρέ" και "λοστ μπόντις" και έχουμε διατελέσει και άγριοι-ατρόμητοι χεβιμεταλάδες), ούτε γιατί μας χάλασε η σκέτη μελωδία (έχουμε εντρυφήσει σε ατελείωτες υπνωτικές και νυσταλέες post rockικές συνθέσεις) αλλά διότι θεωρώ ότι ο εν λόγω κύριος είναι ένας υπερβατικός τραγουδοποιός.

Τελικά και επί της ουσίας είναι μια χαρά δουλειά που, πέρα από την νεοελληνική μου γκρίνια, σαν γεροδεμένος τσέλιγκας ανοίγει καινούργιους δρόμους στα θερινά βοσκοτόπια της βόρειας Πίνδου ακούγοντας (αλίμονο από το iPod του) όχι Καψάλη, αλλά το τελευταίο demo του DJ Shadow. Ανίερος συνδυασμός αλλά λένε ότι όπου υπάρχει μπαστάρδεμα υπάρχει και ομορφιά, για αυτό και αν τελικά τον τιμήσετε με τον οβολό σας δείξτε την αρμόζουσα υπομονή.

Επιμύθιο: την τελευταία φορά που είδα τον Θανάση ήταν με τους λαϊκεδέλικα σε μια όντως συγκλονιστική συναυλία αλλά να, κάτι με χάλασε. Δεν είχε να κάνει με την μουσική, ούτε με κάτι απίθανους τύπους που ανέβαιναν στην σκηνή για να εκδηλώσουν τον έρωτά τους για κάποια κ. Κούλα, ούτε με το ότι οι εν λόγω κύριοι χόρευαν αργότερα νομαδικώς στην σκηνή με το "στανιό". Αυτό που με πείραξε και το κατάλαβα αρκετά αργότερα, ήταν που ένα ζευγάρι καθότανε κανα δύο μέτρα αριστερά μου, μεγαλούτσικοι (προφανώς παλαιάς κοπής οπαδοί του Θανάση) με το παιδάκι τους και περιμένανε υπομονετικά. Τι περιμένανε; Ξέρω και 'γώ τι περιμένανε, μπορεί καμιά Ανδρομέδα. Αυτό που ξέρω είναι ότι σε κάποια φάση το παιδί κουράστηκε, κοιμήθηκε στην αγκαλιά τους και φύγανε κατά τη μία παρά. Βέβαια τι γυρεύανε γέροι άνθρωποι σε rock συναυλία για να είμαι ειλικρινής δεν το κατάλαβα...

Υ.Γ.: βέβαια εκ των υστέρων διαπίστωσα, καθυστερημένα ομολογουμένως, οτι η μουσική του "μου κλασες τα αρχίδια κ.Μοίραρχε" έχει μια χαρά στίχους, που ακούγονται στους τίτλους τέλους της ταινίας "βασιλιάς". Ως εκ τούτου κυρίες και κύριοι οφείλω μια συγγνώμη... Νίκος Ντάσιος