We Are On The Edge (A 50th Anniversary Celebration)

Έχω ένα παράπονο (πολλά έχω αλλά anyway…). Οι Art Ensemble of Chicago δεν είναι ιδιαίτερα γνωστοί σε ένα ευρύτερο κοινό. Αυτό δεν είναι το παράπονό μου, αφού στον κόσμο που ζούμε είναι μάλλον αναμενόμενο να μην είναι γνωστοί. Θα έπρεπε πάντως να τους ξέρουν όλοι. Αυτό που δεν μου αρέσει πολύ είναι ότι η όποια φήμη τους στο χώρο της τζαζ οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στο “Theme De Yoyo”, το πρώτο κομμάτι του εκπληκτικού άλμπουμ τους “Les Stances A Sophie” από το 1970. Να μην παρεξηγηθώ το κομμάτι είναι αριστούργημα, ένας soul-jazz ορυμαγδός για να φλέγονται οι πίστες. Απλώς οι Art Ensemble of Chicago είναι και πολλά άλλα πράγματα, το ίδιο σημαντικά ή και περισσότερο.

Οι Art Ensemble of Chicago δεν είναι (ποτέ δεν ήταν) άλλη μια jazz μπάντα. Από τότε που ξεκίνησαν τις δραστηριότητές τους πριν 50 χρόνια, οι κύριοι Roscoe Mitchell, Lester Bowie, Joseph Jarman, Malachi Favors και Famoudou Don Moye, είχαν στόχο τους την υπέρβαση. Είχαν αναγνωρίσει στην τέχνη της μουσικής έναν εσωτερικό παλμό, τον πυρήνα της ανθρώπινης εκφραστικότητας και αυτός ο πυρήνας δεν θα μπορούσε να επιτρέψει στους εκφραστές του να ακολουθούν πολύ συγκεκριμένες και απόλυτες τεχνικές και στυλ. Έπρεπε λοιπόν να βρεθεί ένα νέο όχημα κρούσης που δε θα έδινε δεκάρα για καμιά σύμβαση και ταυτόχρονα θα αγκάλιαζε τα πάντα, όλα τα πιθανά στοιχεία που θα εξυπηρετούσαν το σχέδιο τους. Τι έκαναν δηλαδή οι Art Ensemble; Αποφάσισαν να παίξουν τζαζ μέσα σε ένα λόγιο από άποψη σύνθεσης περιβάλλον, όντας συνεπαρμένοι από τον μελαμψό θεό, τον μαύρο σάτυρο που δίνει καυτή πνοή και κίνηση και αγκαλιάζει την Αφρική.

Συνεχίζουν ακόμα και σήμερα λοιπόν, με μπροστάρηδες τους Roscoe Mitchell και Famoudou Don Moye (οι υπόλοιποι εγκατέλειψαν τα εγκόσμια, αλλά σίγουρα τους έχουν προσλάβει σε κάποιο τζαζ μπαρ στην Εδέμ) οι οποίοι έχουν επιστρατεύσει, ή και προσηλυτίσει αν θέλετε, καινούρια μέλη, νεαρά και όχι τόσο νεαρά, όπως τους Moor Mother, Hugh Ragin, Fred Berry, Nicole Mitchell, Jean Cook, Edward Yoon Kwon, Tomeka Reid, Silvia Bolonesi, Jaribu Shahid, Dudu Kouate, κ.ά. Μιλάμε δηλαδή για ολόκληρη ορχήστρα η οποία καθοδηγείται κυρίως από τον Roscoe Mitchell, χωρίς όμως αυτός να δίνει στον εαυτό του τον ρόλο του αρχηγού της μπάντας. Ορίζεται με σαφήνεια ότι πρόκειται για τους Art Ensemble of Chicago και πρέπει να έχουν όλοι στο νου τους αυτό, όπου κι αν τους οδηγήσει η γκλάβα τους, όσο ελεύθεροι κι αν είναι. Και είναι. Και ναι. Τα καταφέρνουν. Είναι οι Art Ensemble of Chicago. Ο αυτοσχεδιασμός δεν είναι απλώς θεμιτός, είναι δεδομένος, επιβεβλημένος. Αυτό που τους κάνει να μη χάνουν την ταυτότητά τους ως ensemble είναι ουσιαστικά ο τρόπος κατανομής της δράσης και ο χωροχρόνος που δίδεται στον καθένα να αυτοσχεδιάσει. Όπως είπαμε παίζουν Jazz. Ηθελημένα, μέσα στην μεγάλη ιδιοσυγκρασιακή ποικιλία, η τζαζ ρίζα είναι πάντα ορατή. Από κει και πέρα όμως το πράγμα απλώνει και μεταλλάσσεται. Ακούμε μινιμαλιστικούς στροβίλους από τα πνευστά που ισορροπούν κυρίως πάνω σε ένα σχοινί μιας κάποιας λόγιας αν θέλετε τακτικής. Ούτως ή άλλως αυτό είναι ακόμα πιο φανερό στα προσωπικά project του Roscoe Mitchell. Υπάρχει αυτή η διάθεση για προσέγγιση και αυτού του πιο «σοβαρού» χώρου που έτσι κι αλλιώς είναι πρόθεση μεν μεγάλου μέρους της μαύρης avant garde, όμως ο Roscoe θέλει να το εξερευνήσει το πράμα από πολλές μεριές, όχι μόνο ως μαύρος συνθέτης αλλά ως συνθέτης και αυτοσχεδιαστής, σκέτο.

Το φωνητικό - τραγουδιστικό μέρος αυτομάτως παραπέμπει σε soul-funk περιοχές. Μαζί με αυτή την εξερευνητική διάθεση σε αυτό το καινούριο άλμπουμ, το roots στοιχείο βέβαια είναι και αυτό παρόν και αφήνει μια γενική ατμόσφαιρα αφρικανικής θερμότητας να αιωρείται κυρίως μέσα από τα κρουστά είτε ως συνοδούς σχεδόν σε όλα τα κομμάτια είτε ως πρωταγωνιστές σε μερικά. Μιλάμε για διπλό cd στο οποίο υπάρχει χρόνος να αναπτυχθεί πλήρως η σημερινή ταυτότητα των Art Ensemble of Chicago με όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Οι πολύ έντονες free jazz εκρήξεις έχουν μείνει πίσω (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν). Έχουμε πια το καταστάλαγμα μισού αιώνα εμπειρίας, κάτι που δεν μπορεί να είναι φωνακλάδικο σαν εφηβικό ντελίριο. Είναι ζεστό και διάφανο σαν παλαιά ψυχή, όχι γέρικη, απλώς λιασμένη από τη γνώση.

Το δεύτερο cd είναι live ηχογράφηση και όπως σχεδόν σε κάθε live που στήνει ο Roscoe Mitchell, το τέλος ανήκει σε έναν άλλο ύμνο των Art Ensemble, το «Οdwalla/The Theme», που ουσιαστικά χρησιμοποιείται ως χαλί για να παρουσιάσει με τον μοναδικό έως και συγκινητικό τρόπο του ο Roscoe τους συνεργάτες του. Όποτε ακούω αυτό το κλείσιμο, αφού συνέρθω από την αγαλλίαση, σκέφτομαι ότι θέλω να μαζέψω όποια ηχογράφησή του υπάρχει (μιας και οι μουσικοί ποτέ δεν είναι οι ίδιοι) και να τις συγκεντρώσω όλες σε ένα cdr που θα το πάρω μαζί μου σίγουρα όταν θα αποτραβηχτώ στο ερημονήσι ή όταν θα με απαγάγουν εξωγήινοι.