Hackney Diamonds

Ακόμα δεν βγήκε και με έχει παιδέψει το “Hackney Diamonds”. Ως αταλάντευτα μπιτλική που προφανώς όμως είχα κριντζάρει με τον χαρακτηρισμό των Stones ως “blues cover μπάντας” από τον McCartney - γιατί πέραν της παραγνώρισης της πορείας τους που υποκρύπτει η δήλωση, τα blues είναι σοβαρή υπόθεση και οι Stones τα γνωρίζουν όσο ελάχιστοι - ήθελα αυτός ο δίσκος να είναι τόσο καλός όσο άκουγα. Διάβαζα ότι είναι ο καλύτερος από την εποχή του “Tattoo You” και έλεγα μακάρι να σπέρνει. Ή τέλος πάντων, αν δεν σπέρνει, ας είναι έστω χάλια. Να ξυπνήσουν πάθη, έριδες, να μαλλιοτραβηχτούμε, αλλά προς θεού μη μας βγει ένας μέτριος δίσκος που σε τρία χρόνια δεν θα θυμάται κανείς. Βέβαια όσο κι αν τον ακούω, εκεί γύρω παίζω: Είναι καλούτσικο το “Hackney Diamonds”; Μέτριο προς καλό; Άνισο; Καλό με αδυναμίες; Έχω μπερδευτεί (και υπάρχει λόγος γι’ αυτό που θα εξηγήσω), αλλά πάντως κάπου εκεί είμαι.

Καταρχάς είναι ο πρώτος δίσκος των Rolling Stones με νέα μουσική εδώ και καμιά εικοσαριά χρόνια. To γεγονός από μόνο του αποτελεί σημαντικό ορόσημο για όσους αφορά η ζωντανή αλλά φυλλορροούσα εποχή του ροκ, με τα (όσα) εν ζωή αρχετυπικά σύμβολά της να περνούν σταδιακά στο χθες, είτε δια της ευθείας συνταξιοδότησης είτε έμμεσα με την απειλή ενός ακόμα reunion (όσο κι αν με έχουν συγκινήσει στην εφηβεία μου οι Who, δεν εγγράφει με τίποτα ο εγκέφαλός μου ότι είναι ενεργοί). Οι Stones βέβαια εξήντα χρόνια τώρα έχουν χτίσει τον μύθο τους με πρωτοφανή ανθεκτικότητα και πραγματισμό (αρετές που ειδικά εμείς οι μπιτλικοί εκτιμάμε δεόντως), αλλά ως πότε; Τουλάχιστον έως το 24ο άλμπουμ απ’ ό,τι φαίνεται (26ο για τα αμερικανικά δεδομένα), όπου συμμετέχουν ο Elton John, ο Paul McCartney, η Lady Gaga με τον Stevie Wonder και ο Bill Wyman, χωρίς να ενοχλούνται μάλιστα να αράζουν στο παρασκήνιο (πλην της Gaga που τραγουδάει) αντί να φωνάζει η παρουσία τους. Μια τέτοια συνύπαρξη με αυτούς τους όρους μόνο σε δίσκο των Rolling Stones μπορεί να συμβεί πλέον.

Για το “Hackney Diamonds” δύο άξονες κριτικής βλέπω εγώ, ορμώμενη αντίστοιχα από δύο δηλώσεις του Jagger.

Δήλωση 1η: Ο Jagger εξηγεί τον τίτλο του δίσκου. "Είναι μια αργκό λονδρέζικη έκφραση για τα συντρίμμια μετά από μια ληστεία. You know, όταν παρκάρεις το αμάξι σου Σάββατο βράδυ στο Hackney και το πρωί βλέπεις τα σπασμένα τζάμια κάτω".

Ναι ρε Mick, όμως όσοι έχουμε βγει Σάββατο βράδυ στο Hackney τα τελευταία 20 χρόνια ξέρουμε ότι είναι πια πιθανότερο να πέσουμε πάνω αν όχι στον Keith Richards έστω στον Pete Doherty (κυριολεκτικά μου έχει συμβεί) παρά σε σπασμένα τζάμια. It's the gentrification, stupid και ακούγεται σε κάποιο βαθμό και στο άλμπουμ, κυρίως λόγω της παραγωγής. Και ξεκινώ ανορθόδοξα από την παραγωγή για να καταλήξω στο δημιουργικό μέρος και να κάνουμε καλύτερο φινάλε. Ή έστω καλούτσικο. Θα δείξει.

Ωραία η κίνηση των Stones να ψαχτούν με τα νιάτα του χώρου, δεν λέω, και ο Andrew Watt μοιάζει λογική επιλογή ως ο χαϊδεμένος όλων - από τον Justin Bieber, τη Dua Lipa και τη Miley Cyrus μέχρι τα ροκ σαλόνια, δηλαδή Elton John, Iggy Pop, Ozzy Osbourne, Eddie Vedder και δεν συμμαζεύεται. Εκ του αποτελέσματος όμως δημιουργείται μια σύγχυση ως προς το αν βγήκε τελικά ο στόχος να επιβάλλονται στο αυτί οι Stones επί της παραγωγής, στόχος που όση μοντερνιά και αν επιδιώχθηκε, και σωστά επιδιώχθηκε, αποκλείεται να μην είχε τεθεί εξ αρχής από όλους συμπεριλαμβανομένου του Watt. Όμως ο Watt φαίνεται να έχει συγκεκριμένη αντίληψη για τον σύγχρονο ήχο “των σταρς”, στη λογική του φουλ όγκου - φουλ επίθεσης. Είτε δουλεύει με τη Dua Lipa είτε με τον Iggy Pop, τα βάζει όλα μπροστά και όλα πολύ γυαλισμένα και αυτό σε κάποια σημεία οδηγεί σε μια αίσθηση αστραφτερής pop (ως προς την αισθητική υφή εννοώ και όχι τη μουσική) οχλαγωγίας. Δεν λέω να γυρίσουν οι Stones στις διαβόητα ομιχλώδεις παραγωγές του “Sticky Fingers” και του “Exile On Main St.”, αλλά μήπως να το χαμηλώνατε λίγο να μη φρικάρουν και οι γείτονες γιατί είναι και ωραίοι τύποι που λέει και η Δημητρούλα στο Φρηκ Άουτ;

Και οι Stones είναι ωραίοι τύποι και το opener “Angry” καλοβαλμένο σύγχρονο straight rocker, ύπουλα εθιστικό, με τη φωνή του Jagger να σου σφηνώνεται καθώς απολογείται “don’t get angry with me” (σε ποιον τα λέει άραγε; μήπως στον μακαρίτη τον Charlie Watts επειδή συνεχίζουν χωρίς αυτόν; βέβαια έχουμε και Watts στον δίσκο - και θα επανέλθω). Αλλά κάπου αποσπάσαι και από δεύτερες σκέψεις για το τι σε ξεκουφαίνει περισσότερο: οι κιθάρες, τα ντραμς ή η φωνή του Mick που τη βοηθεία της τεχνολογίας καταφέρνει και ακούγεται αφύσικα δυνατά; Όσο και αν έχει προσέξει τη φωνή του μέσα στα χρόνια δεν είναι παράξενο να ακούγεται τόσο τζόβενο; Ασφαλώς.

Αλλού η παραγωγή παραμορφώνει τα κομμάτια έως και υφολογικά, όπως στην ωραιότατη πιασάρικη ροκιά “Whole Wide World” που δεν έχει κανένα λόγο να ακούγεται τόσο pop και να ετεροπροσδιορίζεται από πχ το “U + Ur Hand” της P!NK όσο κι αν γουστάρω το δεύτερο (κυρίως για όσα συμβολίζει). Ακόμα και το “Sweet Sounds Of Heaven”, μακράν η καλύτερη στιγμή του δίσκου, έχει ένα έξτρα λούστρο που στα blues και τη gospel περιττεύει για να μην πω τα χαλάει. Το τραγούδι βέβαια είναι τόσο καλό που αντιπαρέρχεται τις τσιριτσάντζουλες, η δε συνεργασία με τη Lady Gaga και τον Stevie Wonder κάνει τον τίτλο κυριολεξία. Ωστόσο έχει παραπέσει η παρκετίνη, ψέματα να πω; (Υπάρχει το σύστημα).

Δήλωση 2η: Ο Jagger εξηγεί γιατί γουστάρει να γράφει τραγούδια. "Είναι καταπληκτικό, γιατί απλά με τη φωνή σου και οποιοδήποτε μέσο ηχογράφησης μπορείς σε λίγα λεπτά να έχεις μια νέα μουσική. Που δεν υπήρχε πριν. Εδώ που τα λέμε, μερικές φορές καλύτερα που δεν υπήρχε". Κοιτάζει τον δημοσιογράφο με πεποίθηση και συμπληρώνει: "Αλλά μερικές φορές άξιζε".

Είναι επίσης καταπληκτικό το ότι κοντεύουν να λιώσουν οι πάγοι στην Ανταρκτική αλλά τίποτα δεν πτοεί τον δογματικό ηθικολόγο του μουσικού καφενείου. Ξέρει αυτός, δεν τον πιάνεις κότσο. Οι Rolling Stones είναι απατεώνες, τα κάνουν όλα για τα φράγκα. Είναι επίσης εντυπωσιακό το πόσος κόσμος θεωρεί ότι μπορεί να μπαίνει εξίσου έγκυρα στη θέση του περιπτερά και του Keith Richards. Τα ίδια είχαμε και όταν βγήκε το “Get Back” του Peter Jackson. Δεν είναι λέει κάτι φοβερό, απλά βλέπεις τους Beatles να τζαμάρουν. Σωστά, και σε ποιον δεν έχει τύχει αυτό το θέαμα να συμπληρώσω. Εν πάση περιπτώσει, ίσως αν ο Jagger ξεπερνούσε το λονδρέζικο χιούμορ του και έλεγε κατευθείαν “γράφω τραγούδια γιατί για μένα είναι πια ντόπα και θέμα επιβίωσης” να είχαμε γλιτώσει από αυτές τις “βαθυστόχαστες” αναλύσεις περί την αναγκαιότητα των γερόλυκων να συνεχίζουν. Σε κάθε περίπτωση, εμείς οι υπόλοιποι που δεν το ‘χουμε εύκολο να μπαινοβγαίνουμε στο μυαλό του Ronnie Wood για να εξακριβώσουμε γιατί δεν βγαίνει στη σύνταξη, κρίνουμε απλώς αυτά που ακούμε.

Εδώ μέσα λοιπόν δεν νομίζω ότι υπάρχει τραγούδι της πρώτης κατηγορίας, που δηλαδή καλύτερα να μην είχε ηχογραφηθεί. Αντίθετα, υπάρχουν τραγούδια που μελλοντικά θα λέμε ότι άξιζαν, αλλά υπάρχουν και κάποια λιγότερο ενδιαφέροντα, φίλερ για να μη μασάω τα λόγια μου.

Το punky “Bite My Head Off” προσπάθησα αλλά δεν μπόρεσα να είναι το αγαπημένο μου, ωστόσο και μόνο για την απρόβλεπτα παραμορφωμένη μπασογραμμή του McCartney ξεχωρίζει. Είναι φρέσκο, ξεσηκωτικό και δεν μπορείς να μην χαμογελάσεις ακούγοντας το “come on Paul, let’s hear some bass” του Jagger. Ο Elton John στο πιάνο έχει την τιμητική του στo fan favourite “Live By The Sword” και τη συμπαθή ροκιά “Get Close” που αντιμετωπίζει αντίστοιχες προκλήσεις στην παραγωγή με το “Angry”, αλλά είναι πιο groovy, με πιο στιβαρές κιθάρες και ελεγχόμενης έντασης ντραμς.

Και έχουμε βέβαια τα δύο κομμάτια που είχαν ηχογραφηθεί με τον Charlie Watts, το προαναφερθέν “Live By The Sword” που αρέσει σε όλους (εκτός από μένα) και το “Mess It Up” που μάλλον δεν αρέσει στους περισσότερους (ομοίως: εκτός από μένα). Μα γιατί εγώ τόσο ανάποδη; Εξηγώ αμέσως: Ως προς το “Live By The Sword”, πέραν του ότι πάντα βαριόμουν αφόρητα τη χονκιτονκγουμανοειδή μάστιγα των late 1960s (κάντε μου μήνυση, τι να σας πω), δεν ενθουσιάζομαι και με το ντούμπλεξ αφορισμών - νουθεσιών που αφειδώς μας προσφέρουν οι στίχοι: “If you live by the sword, gonna die by the sword”, “If you live to be cruel, gonna bite you in the ass”, “If you live like a whore, better be hardcore” και άλλα τέτοια κλισέ και ανιαρά. Εντάξει, το ξέρουμε ότι όσο μεγάλοι κι αν είναι οι Stones, λίγο δύσκολο να ακολουθήσουν τον έτερο στυλοβάτη του rock era στον δρόμο των Νόμπελ. Ωστόσο διακρίνονται και για την ικανότητά τους να συγκινούν μιλώντας για απλές αλήθειες. Πόσο καθαρό και ωραίο πχ το “a smile relieves a heart that grieves” από το “Waiting On A Friend” για να μη μιλήσω για το αφοπλιστικά σοφό “you can't always get what you want, but if you try sometime you'll find you get what you need” (λειτουργεί και ως ωδή στον πραγματισμό που έλεγα νωρίτερα). Με το “Live By The Sword” απομακρυνόμαστε πολύ από το πεδίο της συγκίνησης. Ασφαλώς είναι σημαντική στιγμή λόγω Watts, συμμετέχει επίσης ο Wyman και ο Elton John είναι αριστούργημα στο πιάνο (τι θα ήταν), αλλά όταν η αντίδραση του ακροατή είναι “ok boomer, ό,τι πεις”, κάτι πάει στραβά.

Στον αντίποδα, το “Mess It Up” είναι από τις πιο απολαυστικές στιγμές του δίσκου, αναδεικνύει το αεράτο και άνετο drumming του Watts και κλείνει έξυπνα το μάτι στη γενιά του instagram, καθώς ο προαιώνιος νταλκάς #βρε_κακούργα_γυναίκα (πιθανό misgendering ομολογουμένως - δεν παίρνω όρκο για το φύλο) συναντά το “you shared my photos with all your friends, yeah you put them out there, well it don't make no sense”. Κάπου εδώ βέβαια η ψηφιακή σύγκλιση μπλέκει άτσαλα με την παλιά εκδίκηση την ορθόδοξη τη δια ζώσης, καθώς η λεγάμενη ξεμυαλίζει τον σπιτονοικοκύρη και κάνει ντου στο διαμέρισμα του παθόντα, αλλά δεν βαριέσαι, χαριτωμένη η ανακατωσούρα. Μουσικά δε, έχουμε μια λουσάτη επικαιροποίηση των εκρηκτικών rock-disco jams της περιόδου 70s / 80s (“Some Girls”, “Emotional Rescue” κλπ). Φοβερό δώρο για εμάς που γουστάρουμε φουλ τη funky, χορευτική (και εν πολλοίς αμφιλεγόμενη) πλευρά των Stones. Πείτε ό,τι θέλετε για το “Mess It Up” αλλά να σας δω κιόλας να μην χορεύετε στο “really wanna hear it, really wanna hear it, babe, yeah”. Αποκλείεται.

Επανέρχομαι όμως στο “Sweet Sounds Of Heaven”, την κορυφαία στιγμή του “Hackney Diamonds” - ομάζ στα blues και τη gospel, όπου η Lady Gaga δείχνει μεγάλη κλάση ως ερμηνεύτρια με καίρια αίσθηση του μέτρου, βγαίνοντας μπροστά όπου πρέπει και συνοδεύοντας διακριτικά στις στιγμές που ανήκουν σε άλλους. Μεγάλη η ερμηνεία και του Jagger, τον οποίο ο Watt έπρεπε να αφήσει να εκτεθεί περισσότερο, όμως και πάλι σε κερδίζει, σε πείθει ότι το ‘χει ακόμα (και το λέω ως συνολικό σχόλιο για τον δίσκο). “Play me something Steve”. Ίσως αυτή η φράση του να ήταν επίσης καλή απάντηση στον δημοσιογράφο, γιατί αυτή είναι όντως μια στιγμή που άξιζε. Ο Stevie Wonder παίζει πιάνο και κατεβάζει τον παράδεισο στη γη. Το “Sweet Sounds Of Heaven” είναι πράγματι overproduced (όπως άλλωστε τα περισσότερα κομμάτια του δίσκου), αλλά είναι τραγουδάρα και αυτό βαραίνει πιο ισχυρά.

Μεγάλο συν και στα “Angry”, “Get Close”, Whole Wide World” τα οποία βέβαια υποφέρουν από την παραγωγή. Το “Depending On You” άργησα να το συμπαθήσω, αλλά με κέρδισε ως υπενθύμιση ότι οι Stones ξέρουν να φτιάξουν κολλητικές μπαλάντες που ακόμα και όταν τις βαριόμαστε δεν σταματάμε να τις τραγουδάμε. Εκτός αυτού έχει vibes “Angie” και “Wild Horses” και καλά κάνει. Το “Tell Me Straight” είναι η στιγμή του Keith Richards στα φωνητικά. Περιέργως πώς είδα εδώ κι εκεί να χαρακτηρίζεται το γεγονός ως τεράστια έκπληξη. Ωστόσο ο Richards έχει αναλάβει lead vocals σε ουκ ολίγα τραγούδια των Stones μέχρι σήμερα, αν και βέβαια σποραδικά. Τραγουδάει όντως σταράτα (όπως προτείνει ο τίτλος) και το κομμάτι είναι ωραιότατο, δεν νομίζω όμως ότι έχουμε ένα νέο “The Worst” ούτε, πολύ περισσότερο, ένα νέο “You Got The Silver”. Πάντως μαζί με το “Dreamy Skies” προσφέρουν δύο αν μη τι άλλο ευπρόσδεκτες διαφυγές από την ασφυκτική και βαριά παραγωγή. Το δε “Dreamy Skies” μου ακούγεται ως μία ακουστική, ελεύθερη εκδοχή του πάλαι ποτέ “Short And Curlies” και όχι μόνο επειδή με τον στίχο “I got to break away from it all” κλείνει το μάτι στα “you can't get away from it all” / “you can't break away from this stall” που ακούγονται στο κομμάτι του 1974. Υπάρχει και μουσική αναλογία. Όμορφη στιγμή αν έχεις ακούσει το “It's Only Rock 'n Roll”. 

Το “Driving Me Too Hard” έλεγα αρχικά να μην το σχολιάσω καν, μια που είναι το μόνο κομμάτι που εξακολουθώ να μη θυμάμαι μετά από πραγματικά πάρα πολλές ακροάσεις και αυτό είναι ό,τι πιο αντι-στοουνικό θα μπορούσε να κάνει ένα συγκρότημα που ειδικεύεται στο να σου εντυπώνει τραγούδια στο υποσυνείδητο. Μετά συνειδητοποίησα επιπλέον ότι το riff μου θυμίζει το “Tumbling Dice” αλλά όχι με τον έξυπνο τρόπο που κάνει ο δίσκος τις άλλες αναφορές στο χθες. Ατυχές εν συνόλω για μένα.

Το “Hackney Diamonds” κλείνει με μια ανεπεξέργαστη (ευτυχώς) διασκευή στο “Rollin’ Stone” του Muddy Waters (εδώ το μετονομάζουν σε “Rolling Stone Blues”) στο οποίο αποδίδεται το όνομα των Λονδρέζων. Ακουστική κιθάρα, φυσαρμόνικα, φωνή. Δεν χρειάζονται κάτι άλλο για να γυρίσουν στις ρίζες τους. Από αυτά τα υλικά είναι φτιαγμένοι και σε αυτή τη βάση δόμησαν την ταυτότητά τους (πράγμα που φυσικά δεν σημαίνει ότι είναι μια blues cover μπάντα). Αν το “Hackney Diamonds” μέλει να είναι ο τελευταίος δισκογραφικός σταθμός της εντυπωσιακά μακράς πορείας τους, η ιστορία δεν θα μπορούσε να κλείσει με πιο γενναιόδωρο αλλά παράλληλα και δίκαιο τρόπο γι’ αυτούς. Αν αυτή η διασκευή σηματοδοτεί τίτλους τέλους, έχουμε επάξια happy end.

Εν τέλει, ο νέος δίσκος των Rolling Stones (με νέα μουσική εδώ και καμιά εικοσαριά χρόνια) μου ακούγεται ως μία διελκυστίνδα θετικών και αρνητικών πλευρών με τις δεύτερες να έχουν προκύψει μεν εντελώς τζάμπα, αλλά να επιδρούν σημαντικά στο αποτέλεσμα. Και γι’ αυτό έχω μπερδευτεί. Από τη μία τραβάει το δημιουργικό μέρος που παρά ορισμένες αδύναμες στιγμές είναι ανέλπιστα ωραίο και από την άλλη η υπέρμετρα λουσάτη παραγωγή που στην καλύτερη περίπτωση δεν χρειαζόταν και στη χειρότερη λειτουργεί αυτοϋπονομευτικά. Τείνω πάντως στο ότι τελικά κερδίζει η μουσική. Οι Rolling Stones καταφέρνουν εν έτει 2023 να ακούγονται σαν Rolling Stones. Σαν τους Rolling Stones που ξέρουμε. Και αυτό δεν ήταν εξ αρχής δεδομένο γιατί ο χρόνος είναι σκληρός. Αλλά αυτοί οι τύποι φαίνεται πως they can’t get no satisfaction και συνεχίζουν. Με το “Hackney Diamonds” δεν μπορείς να τα έχεις όλα, αλλά θα το ξαναπώ: “You can't always get what you want, but if you try sometime you'll find you get what you need”. Δεν ξέρω αν είναι αρκετό, πάντως σίγουρα δεν είναι λίγο.

Spotify