Pillars

Βρίσκομαι στην ευχάριστη θέση να σας ανακοινώσω ότι κάποιοι σύγχρονοι μουσικοί της τζαζ έχουν αρχίσει να χαράζουν έναν άλλο δρόμο. Αυτός ο δρόμος είναι ακόμα πιο απαιτητικός καιπιο δύσκολο να ακολουθηθεί, γιατί κάπως έτσι συμβαίνει πάντοτε με το επόμενο βήμα, την επόμενη άγνωστη οδό της δημιουργίας. Ένα από αυτά τα βήματα σήμερα είναι αυτή η μουσική η ανεξήγητη που καλούμαστε στο παρόν να βρούμε τις λέξεις εκείνες που θα της ταιριάξουν, που καλούμαστε κατ’ αρχάς να την αφουγκραστούμε, κάτι να καταλάβουμε από το μυστήριό της. Είναι μια τζαζ που δεν είναι σκέτο τζαζ. Αναγνωρίζεις τα τζαζ συστατικά της σαν μια μικρή ορχήστρα που περιέχει τα γνώριμα όργανα ή και μια ας πούμε τυπική οργάνωσή τους στο χώρο. Αλλά δεν μοιάζει με τίποτα. Με τίποτα από αυτά που ήδη μάθαμε τουλάχιστον. Δεν είναι ακριβώς τζαζ, το ξέρεις απ’ τα πρώτα δευτερόλεπτα. Είναι κάτι παραπάνω. Αναπτύσσεται κάτι πιο ολικό, πιο κυκλικό και πιο κοσμικό.

Ποιος είναι ο Tyshawn Sorey. Eίναι ένας τυμπανιστής. Εδώ και κάμποσα χρόνια μαθητεύει δίπλα σε μεγάλους δασκάλους όπως για παράδειγμα ο Roscoe Mitchell. Και προσπαθεί με τη σειρά του να «εφεύρει» τους τρόπους εκείνους που θα μετατρέψουν τα σπαράγματα και τα δημιουργικά ευρήματα όλης της ιστορίας της μουσικής σε ένα προϊόν ενιαίο που θα τα λέει όλα. Οι προσπάθειες του μέχρι σήμερα είναι αρκετές. Έχω όμως την εντύπωση ότι το ‘Pillars’ είναι κορυφαίο. Είναι η μαγική στιγμή που ο Tyshawn (μαέστρος, ντραμς, dungchen, κρουστά, τρομπόνι) βάζει τους Stephen Haynes (τρομπέτα, flugelhorn, κορνέτο, αλτικόρνο, κρουστά), Ben Gerstein (τρομπόνι, μελόντικα), Todd Neufeld (ηλεκτρική και ακουστική κιθάρα), Joe Morris (ηλεκτρική κιθάρα, διπλό μπάσο), Carl Testa (διπλό μπάσο, ηλεκτρονικά), Mark Helias (διπλό μπάσο) καιZack Rowden (διπλό μπάσο) να αλληλεπιδράσουν, όχι αυτοσχεδιαστικά αλλά ούτε προσχεδιασμένα… κάπως μεταξύ των δύο πρακτικών.

O Roscoe Mitchell (των Art Ensemble of Chicago) δεν είναι ο μοναδικός μέντορας φυσικά του Tyshawn, όμως δεν αναφέρω τυχαία αυτόν γιατί αυτό που τελικά επιτυγχάνεται εδώ δεν είναι πολύ μακριά από αυτό που πέτυχε και ο Roscoe πέρσι με το αριστούργημά του «Bells for the South Side» στην ECM. Τι είναι αυτό που επετεύχθη; Ένα πραγματικά μυστήριο μόρφωμα. Τρία κομμάτια, 77, 75 και 78 λεπτών! Τελείως ασυμβίβαστα με οποιαδήποτε πιθανή μόδα, παρελθοντική και τωρινή, αλλά και με οποιοδήποτε αυστηρό ή χαλαρό μουσικό κώδικα ακόμα και μέσα στα πλαίσια της όποιας avant garde. Είναι μεγάλο το ρίσκο και το στοίχημα όταν θέλεις να εμβαθύνεις στη μουσική με τέτοιο τρόπο. Τίποτα δεν μπορεί να σου παρέχει καμιά εγγύηση ότι δε θα απογοητευτείς ή δε θα απογοητεύσεις. Μπορεί να κουραστείς πολύ χωρίς να οδηγηθείς ουσιαστικά σε κανένα αποτέλεσμα. Ψάχνεις στα τυφλά απλώνοντας, ανοίγοντας και αραιώνοντας τον ήχο σου, μελετώντας την παραμικρή λεπτομέρεια επιτόπου και εξαντλώντας τις δυνατότητες και τις πιθανότητες (70και λεπτά είναι αυτά). Αφουγκράζεσαι ανάμεσα στους παλμούς και τις παύσεις για να βρεις το σωστό επόμενο βήμα μέσα στο χάος. Το χάος είναι η μήτρα, η όλο θαλπωρή κάμαρα που προστατεύει το πνεύμα σου την ώρα αυτή της σκληρής δουλειάς. Το χάος είναι επίσης και ο καμβάς που θα απλωθείς και θα δράσεις. Αν λοιπόν βρεις το κουράγιο, μπορεί μια μέρα να καταλήξεις στη δημιουργία. Μπορεί να έρθει η στιγμή που θα αποθέσεις κάτω τα όπλα και τα εργαλεία, θα επέλθει η σιωπή και εκεί μέσα στην αναβράζουσα αυτή ατμόσφαιρα να δεις και να ακούσεις τους χτύπους της καρδιάς ενός νέου όντος που σέρνεται πάνω στο λίκνο. Αυτό είναι το κέρδος από την τέχνη. Η συγκίνηση της νέας ζωής που μορφοποιήθηκε από τα χέρια σου.

Η λέξη τελετουργικό δε μπορεί παρά να είναι κατάλληλη για να μας οδηγήσει σε μια κάποια κατανόηση της πράξης, όσο κι αν δυστυχώς εύκολα χρησιμοποιείται τις περισσότερες φορές με λάθος αφορμές ή χωρίς λόγο. Εδώ επιτρέψτε μου να πιστεύω ότι αυτός ο λόγος υπάρχει. Η «παραξενιά» αυτής της μουσικής δεν είναι επιτηδευμένη, δεν προκύπτει για χάρη της παραξενιάς, ούτε για να σοκάρει. Ο στόχος φαίνεται να είναι αυτή η διεργασία η οποία στην αρχή είναι εσωτερική αλλά κατόπιν με την τριβή και τη δουλειά μετατρέπεται σε πνευματικό προϊόν. Έχουμε να κάνουμε με μια τριβή που δεν στοχεύει σε εύκολους, επιφανειακούς θριάμβους, δεν αποζητά το μπράβο, το χειροκρότημα και την άμεση αναγνώριση. Είναι η τριβή εκείνη που ξύνει υπομονετικά τους στερεοποιημένους νοητικούς φλοιούς των ανθρώπων οι οποίοι πάντα την χρειάζονται και την αποζητούν χωρίς όμως να το συνειδητοποιούν. Αυτό ήταν πάντα η τέχνη. Ένα ξύσιμο, ένα …μασάζ, ένα ξεσκόνισμα των σκουπιδιών του νου. Σκουπίδια που εμποδίζουν το πνευματικό, το αμόλυντο, το αθάνατο να είναι ορατό. Είναι τέτοια η τέχνη που μας προσφέρει εδώ ο Tyshawn, μια τέτοια τριβή, ένα τελετουργικό που δεν επιδέχεται κατηγοριοποίηση και ανοίγει μια σήραγγα προς το πανταχού παρόν και πάντα άγνωστο. Αυτό ήταν πάντα η τέχνη εδώ και χιλιετίες. Μαγεία.

Bandcamp