Cover Stories #1

Είναι λογικό! Πολλοί από εσάς αγοράσατε κάποτε ένα δίσκο ή cd μόνο επειδή σας άρεσε το εξώφυλλο. Πήγατε στο σπίτι, το θαυμάσατε από κοντά και όταν το ακούσατε...
α) κλάψατε γιατί πήγαν χαμένα τα χρήματα που δώσατε
β) κλάψατε γιατί και η μουσική άξιζε
γ) κλάψατε γιατί την ίδια μέρα πέθανε ο παππούς σας.
Και στις τρεις περιπτώσεις όμως σας έμεινε το εξώφυλλο το οποίο ευχαρίστως θα το κοπιάρατε σε διαστάσεις αφίσας και θα το βάζατε στο δωμάτιό σας (80ς), θα το κάνατε μπλουζάκι (90ς) ή ακόμα και wallpaper (00ς) για να το βλέπετε κάθε μέρα.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Στις αρχές του 1909 κυκλοφόρησαν οι πρώτοι δίσκοι 78 στροφών, σε δύο διαστάσεις, 10 και 12 ίντσες, σε ειδικούς φακέλους από καφέ χαρτόνι, που σταδιακά άρχισαν να τυπώνουν επάνω τους το όνομα της εταιρίας παραγωγής. Στη μέση είχαν μια κυκλική τρύπα σε διάσταση που σου επέτρεπε να δεις την ετικέτα του δίσκου, στην οποία τύπωναν το όνομα του καλλιτέχνη. Η Γερμανική δισκογραφική εταιρεία Odeon πρώτη κυκλοφόρησε το 1909 το "Nutcracker Suite" (Καρυοθραύστης) του Tchaikovsky, σε 4 δίσκους διπλής όψης, μέσα σε ένα ειδικά σχεδιασμένο πακέτο από χαρτόνι, για να μπορεί να στέκεται όρθιο σε κάποιο ράφι. Μια δεκαετία μετά (1920) όλες οι δισκογραφικές εταιρίες της εποχής, άρχισαν να "ντύνουν" τους δίσκους με χοντρό χαρτόνι ή δερμάτινο κάλυμμα, για μεγαλύτερη προστασία και πρόσθεταν στην ετικέτα του δίσκου περισσότερες πληροφορίες.

Από την δεκαετία του '30 άρχισαν να τυπώνουν τα εξώφυλλα, με θέματα από την κλασική ζωγραφική και αναπαραστάσεις από την φύση. Το 1938 η Columbia προσέλαβε τον Alex Steinweiss ως τον πρώτο καλλιτεχνικό διευθυντή. Εμφανίζονται τα πολύχρωμα χαρτιά και εκτός από τις αναπαραστάσεις της κλασικής τέχνης, χρησιμοποιούνται και πρωτότυπα σχέδια.

Τα τραγούδια και οι ήχοι συνάντησαν την αιωνιότητα και το προϊόν που προέκυψε, γέννησε την ανάγκη για καλό περιτύλιγμα. Καλό εξώφυλλο! Δυνατό. Δελεαστικό. Φωτεινό. Κραυγαλέο. Ζωντανό! Να σε κάνει να το αγοράσεις. Σαν τα σοκολατάκια. Το περιτύλιγμα αγοράζεις και μετά γεύεσαι το περιεχόμενο. Και φυσικά κάποιοι γραφίστες έβαλαν το χεράκι τους στα περισσότερα από αυτά. Κάποιοι επαγγελματίες καλλιτέχνες που έβγαλαν το άχτι τους, δίχως αναστολές και περιορισμούς, δίνοντας έτσι το άλλοθι σε μερικούς από εμάς να αγοράσουμε ένα δίσκο ή cd με πρώτο κριτήριο το εξώφυλλό του. Οι περισσότερες δισκογραφικές εταιρίες έχουν πλέον δημιουργήσει δικό τους τμήμα γραφιστικής ή αναθέτουν την σχεδίαση εξωφύλλων σε γνωστά "ιερά τέρατα" του είδους. Και βέβαια η μουσική είναι η ουσία του προϊόντος και πολλές φορές αγοράζουμε δίσκους ή cd μόνο και μόνο επειδή μας αρέσει ο καλλιτέχνης. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, το εξώφυλλο παίζει τον δικό του ξεχωριστό ρόλο.

10 ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ... ΟΛΩΝ

1. The Velvet Underground & Nico - Ομώνυμο 1966

Ο πρώτος "σταθμός" του αέναου τρένου της μουσικής και της εικόνας. Οι Lou Reed, John Cale, Sterling Morrison και Maureen Tucker με την φωνή της Nico σε ένα δίσκο που είναι σημείο αναφοράς για το χθες και το αύριο. "Την Κυριακή το πρωί, περιμένοντας τον άνδρα με την μοιραία γυναίκα, ντυμένη στα γούνινα, σαν μια νέα Αφροδίτη, τρέχουν ασταμάτητα από το πάρτυ του χθες στα πάρτυ του αύριο. Και η καφέ σκόνη έρχεται ξανά, μέσα από τον καθρέφτη του εαυτού σου και αναγγέλλει μουσικά τον σκοτεινό θάνατο του αγγέλου, το ξεχασμένο τέκνο της Ευρώπης". Κυκλοφόρησε το 1966 από την Verve Records. Οι φωτογραφίες είναι του Paul Morrissey και η επεξεργασία τους από τον Hugo. Το στήσιμο του εξωφύλλου έγινε από τον Lacy R. Lehman και φυσικά η ζωγραφική μπανάνα ήταν του Andy Warhol, όπως και η ιδέα του συγκροτήματος. Σε μια εποχή όπου όλα τα εξώφυλλα ήταν γεμάτα από πολύπλοκα σχήματα και ψυχεδελικά σχέδια, που "ξεχύλιζαν" από έντονα χρώματα, ο Warhol έκανε την ανατροπή, βάζοντας σε λευκό φόντο μια κατακίτρινη μπανάνα. Σήμα κατατεθέν ακόμα και για τους τυφλούς.

2. Joy Division - Closer 1980

Δεν είναι κακό να λικνίζεσαι με τις μελωδίες των "Decades" και "Isolation", αρκεί να έχεις βρεί το λήμμα "αισιοδοξία" στο ερμηνευτικό λεξικό, για να έρθεις στα ίσα σου. Μπορεί και να μην έρθεις ποτέ! Οι "γκρίζοι" ήχοι των Joy Division αποτυπώνουν πιστά την διάθεση μιας εποχής που της έλειπε το συναίσθημα. Η πολλά υποσχόμενη παρέα του Ian Curtis κυκλοφορεί στις 18 Ιουλίου του 1980 το δεύτερο άλμπουμ με τίτλο Closer και έρχεται κοντά:
α) στο κοινό της,
β) στην μουσική της κορύφωση,
γ) στο τέλος της.
Τώρα πλέον ξέρουμε ότι ήταν το δεύτερο και τελευταίο άλμπουμ τους, αλλά και πάλι δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά εάν η μοίρα είναι ήδη γραμμένη ή την προκαλούμε εμείς. Δύο μήνες μετά πεθαίνει ο Ian Curtis και το οικογενειακό άγαλμα των Appiani, στο μνημιακό κοιμητήριο του Staglieno στην Γένοβα, δεσπόζει προφητικό στο εξώφυλλο του δίσκου. Το κοιτάζεις πολύ ώρα, σαν να θέλεις να ανακαλύψεις ή να επινοήσεις το "γιατί", που δεν υπήρχε ούτε στο μυαλό του Ian Curtis. Ο λόγος παραδίνεται στην μουσική και οι κακές σκέψεις ρέουν με τον διψασμένο ιδρώτα του κορμιού σου. Η φωτογραφία είναι του Bernard Pierre Wolff και ο σχεδιασμός του εξωφύλλου από τους Martyn Atkins και Peter Saville.

3. Rolling Stones - Sticky Fingers 1971

Και ο Andy ξαναχτυπά. Μας αφήνει να κατεβάσουμε μόνοι μας το φερμουάρ, για να ακούσουμε τον νέο δίσκο των Rolling Stones το 1971. Τα αποκαλυπτήρια δεν πτοούν ούτε την αδερφή ψυχή Marianne Faithfull που ακόμα και σήμερα δεν ξέρει ποιός είναι ο ιδιοκτήτης του παντελονιού, στο εξώφυλλο του Sticky Fingers. Η ιδέα του Andy Warhol, η φωτογραφία του Billy Name και ο σχεδιασμός του John Pasche. Το περιεχόμενο του παντελονιού λένε ότι άνηκε στον Joe Dallesandro (φίλος από το Factory) ή στον Jed Johnson (τότε εραστής του Warhol) που το διαψεύδει όμως ο δίδυμος αδερφός του Jay. Σίγουρα όμως δεν είναι του Mick Jagger ο οποίος δανείζει τα χείλη του, για να ζωγραφιστεί από τον Andy πάλι, το πιο διάσημο λογότυπο της εποχής. Το εξώφυλλο συζητήθηκε όσο και η μουσική του δίσκου. Οι πιο ρομαντικοί ακούνε το "Wild Horses" και το "Sister Morphine" και λικνίζονται με το "Brown Sugar", αλλά αναζητούν τον ιδιοκτήτη του τζιν και κάποιοι άλλοι το περιεχόμενό του.

Στην Ισπανική έκδοση το εξώφυλλο είναι διαφορετικό αλλά εξίσου οπτικά δυνατό. Τρία δάχτυλα που ξεπροβάλλουν από το πηχτό υγρό μιας ανοιχτής κονσέρβας. Το Sticky Fingers έρχεται να εδραιώσει πλέον την σπουδαιότητα του περιτυλίγματος σε ένα μουσικό προϊόν, που σε αρκετές περιπτώσεις βάζει σε δεύτερη μοίρα το περιεχόμενο.

4. Beatles - Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band 1967

Ο όγδοος δίσκος των Beatles "γέμισε" τα ήδη φορτωμένα, με το όνομά τους, charts της εποχής. Η απόλυτη επιτυχία ήταν δεδομένη, αλλά για τον McCartney δεν έφτανε (!) αυτό. Η αρχική ιδέα του εξωφύλλου ήταν να δημιουργηθεί μια σκηνή που θα έπαιζε η μπάντα σε ένα πάρκο. Σταδιακά εξελίχθηκε στην τελική της μορφή, η οποία δείχνει τους Beatles, σαν SGT. Pepper συγκρότημα, να περιβάλλεται από μια πλειάδα ηρώων της εποχής. Ένα μεγάλο κολάζ, με 70 φιγούρες σε φυσικό μέγεθος στο φόντο, με γνωστά ονόματα όπως Marlene Dietrich, Carl Gustav Jung, Diana Dors, Bob Dylan, Marilyn Monroe, Aldous Huxley, Karlheinz Stockhausen, Sigmund Freud, Aleister Crowley, Edgar Allan Poe, William S. Burroughs, Marlon Brando, Stan Laurel και Oliver Hardy, Καρλ Μαρξ, Όσκαρ Ουάιλντ, ο αμφιλεγόμενος κωμικός Lenny Bruce, ο πρώτος μπασίστας της μπάντας Stuart Sutcliffe κ.ά. Οι εικόνες του Ιησού Χριστού και του Αδόλφου Χίτλερ είχαν ζητηθεί από τον Λένον, αλλά τελικά είχαν αφεθεί εκτός, όπως και η φωτογραφία του Elvis Presley, διότι ήταν σχεδόν βέβαιο ότι θα δημιουργούσαν τεράστια αντιπαράθεση. Η νομική εταιρία των Beatles, στρώθηκε στη δουλειά μήνες πριν την κυκλοφορία, για να πάρουν την άδεια από όλα τα εν ζωή πρόσωπα που απεικονίζονται.

Μπροστά από το κολάζ τοποθετήθηκαν τα κέρινα ομοιώματα των Beatles, δανεισμένα από το μουσείο της Madame Tussauds, να κοιτούν τον κήπο, που "κακές" φήμες λένε ότι κάποια από τα φυτά ήταν Ινδική κάνναβη (και όχι Καλαμάτας). Στο κέντρο του κάδρου, οι Beatles αυτοπροσώπως, με κοστούμια στρατιωτικού τύπου, που έχουν σχεδιαστεί από τον Manuel Cuevas. Στην σκηνή τοποθετήθηκε επίσης μια κούκλα της Shirley Temple φορώντας πουλόβερ των Rolling Stones (οι οποίοι θα επιστρέψουν το φόρο τιμής βάζοντας φωτογραφία των Beatles στο εξώφυλλo του "Their Satanic Majesties Request", που κυκλοφόρησε αργότερα το ίδιο έτος).

Το πρωταπριλιάτικο εξώφυλλο του 1967 δημιουργήθηκε με καλλιτεχνικό διευθυντή τον Robert Fraser, κυρίως σε συνεργασία με τον McCartney, σχεδιασμένο από τον Peter Blake και φωτογραφήθηκε από τον Michael Cooper. Όλη αυτή η πολυκοσμία, μαζί με πλήθος από διάφορα άλλα αντικείμενα στο εξώφυλλο του Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band, έδωσε τροφή στα media για να ασχοληθούν, για αρκετά χρόνια (!) μετά την κυκλοφορία του. Η απόλυτη ψυχεδέλια θα "μεγαλώσει" πολλές γενιές ακόμα.

[συνεχίζεται]

...ΚΑΙ ΔΥΟ ΕΞΩΦΥΛΛΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΧΩΝΕΨΗ

Το καλοκαίρι του '96 είδα στις προθήκες ενός δισκάδικου ένα cd (Electriclarryland) που το αγόρασα μόνο για το εξώφυλλό του, δίχως να ξέρω το συγκρότημα. Σχεδιαστής ο ελληνικής καταγωγής, εξ Αμερικής Paul Mavrides, γνωστός σε όσους έχουν "κόλλημα" με τα κόμικ (The Fabulous Furry Freak Brothers). Μια ζωγραφική - illustration εικόνα με ένα μολύβι καρφωμένο μέσα σε ένα αφτί. Στο δρόμο για το σπίτι διαπίστωσα ότι μου αρέσει και το όνομα του συγκροτήματος (Butthole Surfers). Καυστικό και συνάμα παιχνιδιάρικο όνομα για μουσικό συγκρότημα. Ακούγοντας το πρώτο τραγούδι άρχισα να καταλαβαίνω τον απίθανο συμβολισμό του εξωφύλλου. Δυνατοί rock 'n roll ήχοι, rap ρυθμοί, funky επιρροές και ανάλαφρα κιθαριστικά riff συνθέτουν ένα εκρηκτικό σύνολο που στην αρχή σου "ξύνουν" το αφτί και μετά σου σπάνε το τύμπανο. Το εκ-παιδευμένο μουσικό αφτί το dj ξεχώρισε αμέσως το "TV Star" και το "Jingle of a dog's collar", κομμάτια που ακούμε άνετα παντού και το "L.A." που είναι ότι πρέπει για ξεκίνημα ενός punk πάρτυ.

Ένα από τα εξώφυλλα που πρόσφατα μου έκανε εντύπωση είναι αυτό των Porcupine Tree. Κυκλοφόρησε το 2007 με τίτλο "Fear of a blank planet", είναι σχεδιασμένο από τον Carl Glover και η φωτογραφία είναι του Δανού Lasse Hoile. Σε όλα τα εξώφυλλά τους οι φωτογραφίες έχουν υποστεί ειδική επεξεργασία και πιστεύω ότι "δένουν" οπτικά με την μουσική τους ιδεολογία. Στο "In Absentia" του 2004 ο Lasse Hoile κατασκεύασε και απόδωσε, μέσα από μια και μόνο φωτογραφία, την εποχή της μετάλλαξης. Στο "Fear of a blank planet" η εικόνα είναι πιο απλή αλλά εξίσου αποκαλυπτική. Το "πειραγμένο" βλέμμα του παιδιού δείχνει ακριβώς αυτό που κυριαρχεί στις μέρες μας. Απελπισία!

Η "δύναμη" μιας εικόνας είναι γνωστή και τα ρητά που την εκφράζουν πάρα πολλά ("μια εικόνα, 1000 λέξεις" κ.ά.). Ο συνδυασμός της εικόνας με την μουσική είναι ίσως το πιο δυνατό κοκτέιλ απόλαυσης. Μπορεί με την ανακάλυψη του video clip η μουσική βιομηχανία να τίναξε τη banca στον αέρα αλλά το εξώφυλλο παρέμεινε μια σταθερή αξία που ακόμα και στις μέρες μας παίζει σημαντικό ρόλο.