Global Pulse #3
Gabi Lunca - Intr-o Zi La Poarta Mea
(Αφιερωμένο στο Θάνο Σταυριανάκη και τη δικιά του κοντινή Ρουμανία)
Μπορεί ο ρυθμός να ξεφεύγει από ένα στάνταρ χασαποσέρβικο, αλλά το πανέμορφο Intr-o Zi La Poarta Mea θ' ακουστεί ανέλπιστα οικείο σ' όσους έχουν έστω και την παραμικρή εξοικείωση με τον ρεμπέτικο ήχο. Δεν θα με εξέπληττε αν είναι από εκείνες τις μελωδίες που έχουν αλλάξει γλώσσα, στίχους και ερμηνευτές σε διάφορες συντεταγμένες του Βαλκανικού σύμπαντος. Το συγκεκριμένο link δεν περιέχει video, αλλά δε χρειάζεται μιας και η φωνή της Gabi Lunca ξυπνάει αβίαστα εικόνες μιας άλλης εποχής. Όπου με "εικόνες" εννοώ το αντίθετο από αυτές των τηλεοπτικών συνεργείων, τα οποία έχουν ξαμοληθεί προ πολλού για να καταγράψουν κάθε τι "παραδοσιακό" - κι άντε στην καλύτερη να κάνουν ένα προσποιητό τρισάγιο στη μνήμη του.
Στην περίοδο της ακμής της, η Ρουμάνα Gabi Lunca ήταν μια από τις πιο δημοφιλείς εκπροσώπους της μουσικής των lautari - όπως ονομάζονται οι roma μουσικοί στη συγκεκριμένη χώρα. Γνωστή και σαν "μεταξένια Τσιγγάνα", δε σνόμπαρε ποτέ τον λαϊκό mahala, αλλά η κομψότητα και το ταλέντο της την έκαναν αγαπημένη και των κοσμικών σαλονιών, περιλαμβανομένου και της οικογένειας Τσαουσέσκου. Κι αυτό σε μια εποχή που ο διαχωρισμός μεταξύ "επίσημης" και λαϊκής μουσικής υπήρξε ολικός, με την πρώτη να απολαμβάνει την πλήρη αποδοχή του καθεστώτος και η δεύτερη να παραμένει ζωντανή μεν, στο περιθώριο δε. Αν όλα αυτά κάτι σας θυμίζουν, πού να δείτε στη συνέχεια.
Ευτυχώς που τότε κάποιοι "σύντροφοι" επέτρεψαν ηχογραφήσεις της μουσικής που σήμερα έχει πρακτικά εξαφανιστεί κι αντικατασταθεί με ενισχυμένες μέχρι παραμόρφωσης σκυλο-βλαχο-μπητάτες εκδοχές της. Κι ακόμα πιο ευτυχώς που στις μέρες μας η Βερολινέζικη Asphalt Tango ξέθαψε αρκετές από αυτές τις παλιές μουσικές για χάρη μας. Στην καταπληκτική σειρά 'sounds of a bygone age', μάς παρουσιάζει καλλιτέχνες της σαν την Lunca, στην οποία αφιερώνεται το νούμερο 5 της σειράς.
Η Lunca ήταν σύζυγος του γνωστού ακορντεονίστα Ion Onoru με τον οποίο και διέπρεψε στο στούντιο, αλλά και στους γάμους στους οποίους περιόδευαν - κι όλοι έχουμε μια ιδέα του τι σημαίνει Βαλκανικός γάμος. Δείτε κι ακούστε τον μαζί της στο La Carciuma De La Drum. Ή στο Mama mea e florarea που εκτός από χρώμα διαθέτει μια χορταστική δόση ακορντεόν αλλά και τον απίστευτο-κι-όμως-αληθινό Toni Iordache στο σαντούρι. Η Lunca στέκεται επάξια μπροστά από τέτοιους μουσικούς, με τη φωνή της που είναι δύσκολο να την προσδιορίσεις με επίθετα. Αν έπρεπε να διαλέξω μια λέξη για να την περιγράψω, θα ήταν η "χαρμολύπη". Αλλά κι αυτή είναι αρκετά λόγια και δεν μπορεί να περιλάβει την ζεστή ανθρωπιά και μια αίσθηση προσγειωμένης σοφίας που εκπέμπει.
Εδώ και πολλά χρόνια, έχει σταματήσει τις δημόσιες εμφανίσεις. Πλέον τραγουδάει μόνο για την εκκλησία της Πεντηκοστής, της οποίας είναι ευσεβές μέλος. Σε μια από τις πρόσφατη συνέντευξή της (από τις σπάνιες) στο fRoots, η Gabi Lunca μας δείχνει ότι γερνάει με αξιοπρέπεια, χωρίς καμιά πρόθεση για ξεπούλημα της αλλοτινής δόξας της.
Master Musicians of Jajouka - (ζωντανή εμφάνιση στο φεστιβάλ του Montreal)
Με την ευκαιρία της πρόσφατης έκδοσης του "ψηλά πάνω απ' τον κόσμο" από τις εκδόσεις Απόπειρα (σε μετάφραση Χίλντας Παπαδημητρίου), πάμε ν' ακολουθήσουμε τα ίχνη των beat στο Μαρόκο. Συγκεκριμένα στην Ταγγέρη, εκεί που ο Burroughs, πενήντα χρόνια πριν, συσσώρευε τα χειρόγραφα του "γυμνού γεύματος". Κι αν ο θρύλος λέει ότι ο Burroughs ακόμα και στο Μαρόκο έμενε κλεισμένος στο ξενοδοχείο και τον εαυτό του, για τον Paul Bowles η Ταγγέρη έγινε το σπίτι του από το 1947 μέχρι το τέλος της ζωής του.
Η επαφή του Bowles με τους Master Musicians of Jajouka έγινε μέσω του φίλου του καλλιτέχνη Brion Gysin. Ο τελευταίος είχε τόσο ενθουσιαστεί από τη μουσική τους, ώστε άνοιξε στην Ταγγέρη το κλαμπ "1001 νύχτες" για πάρτη τους. Έτσι έγιναν γνωστοί και στη Δύση οι μουσικοί του χωριού Jajouka που συνεχίζουν μια παράδοση εκατοντάδων χρόνων, μέσα από τις μυστικιστικές Μουσουλμανικές δοξασίες των Σούφι.
Η ιστορία τους είναι ανάλογη μιας οποιασδήποτε μακρόχρονης δυναστείας: με ίντριγκες και συμφιλιώσεις, περιόδους ακμής και παρακμής. Σίγουρα πολλά έχουν αλλάξει από την εποχή που η μουσική ήταν αποκλειστικά για τη λατρεία του Sidi Ahmed Scheech στο χωριό Jajouka. Συγκρίνετε αυτήν την παλιά καταγραφή με το τρέιλερ του ολοκαίνουριου ντοκιμαντέρ για το χωριό και τη μουσική του. Θα έρθετε αντιμέτωποι με το παράδοξο του να περιφέρεις μια "άκρως μυστικιστική" τέχνη έξω από τους χώρους λατρείας και στα μεταμοντέρνα πανηγύρια του κόσμου. Για την world music βέβαια, όλα αυτά είναι λεπτομέρειες.
Η εξήγησή του φαινομένου όμως πρέπει ν' αναζητηθεί (και) στην επιθυμία των μουσικών να παίζουν μεταξύ τους δοκιμάζοντας νέους δρόμους. Από το 1968 που ο Brian Jones τους παρουσίασε στο δυτικό ακροατήριο, είχαν την ευκαιρία να παίξουν με πλήθος μουσικών: από τον Ornette Coleman μέχρι την Patti Smith. Αλλά και τους υπόλοιπους Stones - δείτε στο απόσπασμα του σχετικού ντοκιμαντέρ τον Mick Jagger με κελεμπία σα παιδάκι που προσπαθεί να μάθει μπάνιο στα βαθιά νερά του world hype. Κάνει τους Beatles στις γνωστές φωτογραφίες του Σαρρηκώστα από το ταξίδι τους στην Αράχοβα να φαντάζουν σα να είναι γεννημένοι εκεί.
Πάντως είναι ενδιαφέρον πώς οι τζαζοθρεμμένοι beats χαιρέτισαν μια καθαρά trance μουσική με τέτοιο τρόπο. Ετεροχρονισμένα αποικιοκρατικά σύνδρομα; Επιθανάτια ανθρωπολογία ενός πολιτισμού που θρέφτηκε απ' όσα με πάθος αποδόμησαν οι εν λόγω συγγραφείς; Θα έλεγα ότι ευθύνεται η σαγήνη προς το μηδέν που πάντα τους χαρακτήριζε- το μηδέν που υπηρέτησαν τα απέλπιδα αποστασιοποιημένα beat μυαλά με την ίδια αυταπάρνηση όπως κι οι περιστρεφόμενοι δερβίσηδες την αλήθεια.
Πλέον η Ταγγέρη και η Jajouka έχουν κατηγοριοποιηθεί δεόντως στο lonely planet κι εμείς καταναλώνουμε τα trance beats από samples στο σπίτι μας ή στα κλαμπ. Αφού πλέον ζούμε full-time στο μηδέν, δεν υπάρχει κανένας λόγος ν' αναφερθούμε στο μοναδικό ίσως Ελληνικό πανηγύρι όπου οι γκάιντες παραμένουν πιστές σε διονυσιακές υπηρεσίες ξορκίζοντας την απόσταση μοντέρνου ακροατή και ακροάματος. Γιατί αν μάθουν πως γλεντάμε, θα πλακώσει και το bbc.
Ivo Papasov
Exit της σημερινής στήλης με μια ζωντανή βιντεογράφηση του Βουλγάρου Ivo Papasov. Κι αν δεν συνοδεύεται από λεπτομέρειες για το πότε ακριβώς έγινε η καταγραφή, το video παραμένει απολαυστικό. Επίσης διατηρεί μια πρωτόλεια φρεσκάδα η οποία λείπει από τις τωρινές πιο "ώριμες" εμφανίσεις του, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο μουσικός δεν δικαιώνει συνεχώς τη φήμη του σαν ένας από τους μεγαλύτερους κλαρινετίστες που έχουν περάσει από τον πλανήτη.
Οι Mode Plagal τού έγραψαν τραγούδι κι ο Ρέλλος ξέρει όσο κανένας άλλος να ξεσηκώνει τα πλήθη παίζοντας δυο πνευστά ταυτόχρονα. Το κόλπο με το επιστόμιο το κάνει και ο Μάγκας στις ζωντανές εμφανίσεις, αλλά καμία σχέση με τον παιχνιδιάρικο αλλά απόλυτα ελεγχόμενο αυτοσχεδιασμό του Ivo. Γιατί το χιούμορ στη μουσική θέλει τα ίδια κόλπα χρονισμού όπως και στις υπόλοιπες τέχνες, ειδάλλως ολισθαίνει αναπόφευκτα στο γελοίο και το γραφικό. Το κόλπο με τη μύτη δεν ξέρω να σας πω αν και ποιους μιμητές βρήκε - ξέρω πάντως ότι είναι το καλύτερο αντίδοτο στην παράνοια της νέας, της παλιάς και της μελλοντικής γρίπης.
* O Ivo Papazov και η Wedding Band του με guest τον Παντελή Στόϊκο θα εμφανιστούν την Πέμπτη 24 Σεπτεμβρίου στο Μύλο της Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο της 7ης Jazz Συνάντησης.
_____