Κάτι παλιό αντιπολεμικό να ακούσω;

Κώστας Γ. Καρδερίνης

Θέμης Ανδρεάδης/Διονύσης Σαββόπουλος - Σωματική ανάγκη (Minos, 1975)

Βρίσκεται στην 1η έκδοση στη 2η πλευρά [πρώτο-πρώτο] του 3ου δίσκου [Ο Πρωταθλητής] του Θέμη Ανδρεάδη. Παρόλο που είναι διασκευή, η εκτέλεση του Δ. Σαββόπουλου ωχριά μπροστά στη σατιρική χιουμοριστική φλέβα του Θέμη. Το στιλ του Ανδρεάδη παραμένει αμίμητο κι ίσως γι’ αυτό να θεωρείται κομμάτι-φάντασμα. Το αντιπολεμικό φλέγμα καταφανές και η διακωμώδηση πλέρια. Προσέχτε μόνο να μη χεστείτε από τα γέλια.

Ενδιαφέρον βιογραφικό του στοιχείο ότι υπήρξε ο πρώτος μαθητής [κλασσικής κιθάρας] του Νότη Μαυρουδή. Ο Μαυρουδής τον έμπασε στις μπουάτ του Νέου Κύματος. Το στιλ που ονομάστηκε "σατιρικό τραγούδι" οφείλεται στην ερμηνεία του Θέμη σε συνεργασία με τους ΛοΓο και Γιάννη Κιουρκτσόγλου. Εδώ όμως τα καταφέρνει περίφημα χωρίς τους δυο αυτούς στυλοβάτες.

Παναγιώτης Αναστασόπουλος

Marvin Gaye - What's Going On (Tamla Records, 1971)

Ομολογώ ότι δεν το σκέφτηκα και πολύ. Μόνο για μια στιγμή λοξοκοίταξα προς τη δισκογραφία του Tom Rapp σκεφτόμενος τι να πρωτοδιαλέξω, πριν τελικά ενδώσω στο διαχρονικό μεγαλείο ψυχής του “What’s Going On”. Ενός τραγουδιού (και, κατ’ επέκταση, δίσκου) εκφρασμένου με συγκλονιστική αμεσότητα, που έχει τη δύναμη ακόμα και να σε κάνει να δακρύσεις. Ο Marvin Gaye μας τραγουδά “Father, father, everybody thinks we're wrong / Oh, but who are they to judge us / Simply because our hair is long… You see, war is not the answer / For only love can conquer hate / You know we've got to find a way / To bring some lovin' here today”. Μιλάει με γλυκύτητα στις ψυχές μας και ιδιαίτερα σε εκείνες που έχουν «πλατύνει» από τον πόνο που γεννά ο πόλεμος. Προφανώς, εδώ τα λόγια περιττεύουν. Right on, Marvin.

Νάνσυ Σταυρίδου

The Jacksons – Man of War (Epic/PIR, 1977)

Μου είναι πολύ δυσάρεστο αυτό το «Κάτι Παλιό» καθώς δεν πρόκειται για ένα εγκυκλοπαιδικό, ας πούμε, θέμα αφιερωμένο σε αντιπολεμικά κομμάτια, αλλά η αφορμή είναι ένας πραγματικός πόλεμος ο οποίος είναι σε εξέλιξη και μας έχει ταράξει όλους. “How long must we sing this song” αναρωτιέται ο Bono των U2 από το κλασικό πλέον “Sunday Bloody Sunday”, αλλά δεν θα μείνω παραπάνω σε αυτό το κομμάτι καθώς επέλεξα ένα άλλο ανάμεσα στην πληθώρα, όπως διαπίστωσα, των αντιπολεμικών τραγουδιών που έχουν γράψει καλλιτέχνες σε μια προσπάθεια να ευαισθητοποιήσουν και να αφυπνίσουν την παγκόσμια κοινότητα.

Το “Man of War” συμπεριλαμβάνεται στο 12ο άλμπουμ των The Jacksons “Goin’ Places” και κυκλοφόρησε το 1977. Ακούγοντας την όμορφη αυτή μελωδία και φτάνοντας στο σημείο όπου τραγουδά ο Michael Jackson με την γλυκιά και αθώα παιδική φωνή του, σκέφτηκα ότι θα μπορούσε να απευθύνεται προσωπικά στον Βλαντιμίρ Πούτιν και να του λέει τα εξής:

 

Just because your army gives you strength, gives you might

Truth is gonna win, wrong will never conquer right

Every man has the right to think and be free

You're like a spoiled brat, you want everything, you see

Man of war, don't go to war no more

Why don't you, why don't you study peace?

Man of war, don't go to war no more

Study peace 'cause peace is what we need

You think your bombs guns, and planes make you a big man

When you attack and invade on another man's land

Tryin' to make him be what you want him be

Make him do what you want him to

Make him say what you want him to say

It wasn't meant to be that way

Μαρία Φλέδου

Kate Bush - Pull out the pin (EMI, 1982)

Το ‘Pull out the pin’ είναι το δεύτερο τραγούδι της Kate Bush με θέμα τον πόλεμο. Ήδη το 1980 είχε μπει στα charts το ‘Army Dreamers’ το οποίο αργότερα απαγορεύτηκε κιόλας από το BBC λόγω περιεχομένου. Αυτή τη φορά, εμπνευσμένη από ένα ντοκιμαντέρ για το Βιετνάμ, συνοψίζει την ωμότητα του πολέμου στο μοναδικό ύφος του ‘The Dreaming,’ με ηχητικά εφέ από ελικόπτερα και τριζόνια και δεύτερα φωνητικά από τον David Gilmour.

Το ‘Pull out the pin’ περιγράφει μέσα από τα μάτια ενός Βιετναμέζου στρατιώτη την στιγμή λίγο πριν ‘χτυπήσει’ τον στόχο του, την γκροτέσκ ιδέα της Δύσης, τον ροζ, χοντροκομμένο ιδρωμένο Αμερικάνο που μυρίζει κολόνια και τσιγάρο (who need radars? we use scent). Όταν τελικά φτάνει σε απόσταση αναπνοής, ο εχθρός προς στιγμή εξανθρωπίζεται, he sees no reason for the fighting, αλλά η πραγματικότητα είναι μία: Just one thing in it, me or him.

Και έτσι η σπαρακτική κραυγή ‘I love Life!’ γίνεται ένα ηχηρό αντιπολεμικό μήνυμα σε κάθε της επανάληψη.

Παναγιώτης Σταθόπουλος

Strawbs - New World (Α&Μ Records, 1972)

Με το “Grave New World” οι Strawbs τοποθετούν εαυτούς σε ένα πιο αδρό τερέν σε σχέση με τον πρότερο ηχητικό τους βίο, το οποίο και θα διασχίζουν έχοντας στο πλευρό τους μια δραματική ποιητικότητα που απογειώνεται στο επικό ‘New World’ και σκορπάει τριγύρω μια αιωρούμενη ανατριχίλα. Πρόκειται για μια prog λογικής συμφωνική ελεγεία -με φολκ στηρίγματα- για την ανυπολόγιστα καθολική συντριβή που επιφέρει ο πόλεμος, με το λονδρέζικο γκρουπ να πλέκει μεθοδικά έναν συναισθηματικό ανεμοστρόβιλο. Πρωταγωνιστές χρίζονται ένας αφηγητής που εν μέσω κατήφειας εξεγείρεται καθώς βλέπει διαρκώς μια θλιβερή ιστορία να επαναλαμβάνεται και μαρτυρά πως όταν απουσιάζει το παρόν δεν θα υπάρχει ούτε το μέλλον, ένα μέλοτρον που σείει τον τόπο με τον σαρωτικό του λυρισμό, το strumming των ακουστικών κιθάρων που κουδουνίζουν στρώνοντας το δρόμο για το πέρασμα των εμβατηριακών κρουστών και ένα μπάσο που σκίζει την ατμόσφαιρα με την αιχμηρότητά του. Κράτα με να σε κρατώ να ξεφύγουμε από της σύρραξης τον όλεθρο…

Μάνος Μπούρας

West Coast Pop Art Experimental Band - Suppose They Give A War And No One Comes (Reprise, 1967)

Νομίζω ότι δε χρειάζεται να πεις πολλά γι' αυτό το κομμάτι και το μήνυμα που μεταφέρει. Και μόνο ο τίτλος του σε κάνει να αναρωτιέσαι: τι θα συνέβαινε άραγε αν κανείς δεν εμφανιζόταν στον πόλεμο που τα μεγάλα κεφάλια αποφάσισαν να ξεκινήσουν; Αφελές το ερώτημα, το γνωρίζω αυτό, αλλά ένας από τους λόγους που οι άνθρωποι ξεκίνησαν να κάνουν Τέχνη ήταν για να θέτουν τέτοιου είδους ερωτήματα, ως μία διαφορετικού τύπου ονειροπόληση και μία άλλης διατύπωσης αμφισβήτηση. Η εποχή που ηχογραφήθηκε αυτό το τραγούδι προσφερόταν για κάτι τέτοιο άλλωστε, αν και όπως αποδεικνύεται, 55 χρόνια αργότερα, δεν έχουν αλλάξει πολλά. Τίποτα δεν έχει αλλάξει για την ακρίβεια, τόσο στην καταστροφική εξελικτική διαδικασία του ανθρώπινου είδους απέναντι στον ίδιο της τον εαυτό, όσο και στο πώς η Τέχνη βρίσκεται εδώ για να καταγράφει με ευαισθησία και κριτικό βλέμμα την πραγματικότητα, ειδικά όταν αυτή δείχνει το πιο άσχημό της πρόσωπο. Από εκεί και μετά, η μουσική είναι μια αριστουργηματική μάντρα βασισμένη σε αφρικανικό ρυθμό και ψυχεδελικές μελωδικές απολήξεις. Το κέντρο της βέβαια δεν παρεκκλίνει ποτέ από το μήνυμα, μια αντιπολεμική κραυγή που όσα λουλούδια κι αν φοράει στα μαλλιά, όσο παραισθησιογόνα κι αν κυκλοφορούν στο κεφάλι της, ακούγεται δυνατό και ξεκάθαρο, και φτάνει μέχρι τις ημέρες μας.

Μιχάλης Τσαντίλας

Bob Dylan – Masters of War (Columbia, 1963)

Υπάρχουν σίγουρα κάμποσα πιο φαντεζί και δυναμικά αντιπολεμικά άσματα για να προτείνει κανείς, όμως νιώθω πως τούτο το μανιφέστο από το ‘The Freewheelin’ Bob Dylan’ του 1963 κερδίζει πάντα στο επίπεδο των συμβολισμών. Ο άνθρωπος που στέκει μόνος απέναντι σε εκείνους που επιδιώκουν τον πόλεμο για να επωφεληθούν, με μόνο όπλο την κιθάρα του και συμμάχους μια μουσική παλιά και μια νεανική οργή παντοτινά καινούρια, κάνει σαφές μια για πάντα το πού στ’ αλήθεια χαράσσεται η διαχωριστική γραμμή σε κάθε εμπόλεμη κατάσταση. Μια ματιά στους στίχους εύκολα πείθει για το πόσο διαχρονικό παραμένει: θα μπορούσε να έχει γραφτεί χτες.

Αντώνης Ξαγάς

Κώστας Χατζής/Σώτια Τσώτου – Τι τον θέλουμε τον πόλεμο (Philips, 1974) & Η Γη ακόμη ζει (Μικρός Ήρως, 2009)

Σε μια χώρα ιστορικά φιλοπόλεμη και λίαν επιθετική (και σαφώς αναθεωρητική), με την αρετή και την τιμή να συνοδεύονται κατά κανόνα –όσο οξύμωρο κι αν είναι στην ουσία- με το επίθετο «πολεμική», η αντιπολεμική στάση δεν έχει καμία βαθιά παράδοση και απήχηση (όταν δεν θεωρείται κάτι ανάμεσα σε προδοσία, δειλία και αφέλεια). Ακόμη και στο προνομιακό πεδίο της τέχνης. Από τους λίγους με μια τέτοια διαχρονικά συνεπή και συνεχή προσέγγιση είναι ο Κώστας Χατζής. Δεν θα την έλεγα καν αντι-πολεμική, το «αντι-» γαρ υποδηλώνει ήδη μια αντίθεση, μια σύγκρουση, έναν «πόλεμο που θα… τελειώσει όλους τους πολέμους» (όπως βαυκαλίζονταν οι σύγχρονοι για τον Α’ Παγκόσμιο). Όχι, η κοσμοθεωρία του Χατζή είναι γνήσια φιλειρηνική, υπερβατικά πανανθρώπινη και οικουμενική, πάνω από αφηρημένα «ιδανικά», κενολόγες διακηρύξεις «ελευθερίας», σύνορα, θρησκείες, στρατοπεδευμένες «διαφωτισμένες» ιδεολογίες, κυματίζοντα φλάμπουρα και επικές αφηγήσεις, όλα αυτά που έστρωσαν τον δρόμο για τα Άουσβιτς και τις Χιροσίμες.

‘Πήρα τη πέτρα από τα χέρια του

και τη φίλησα με αγάπη

απόρησε και με ρώτησε γιατί

του είπα δεν υπάρχει μια πέτρα σε αυτόν τον πλανήτη κύριε

ανθρώπινο αίμα να μην έχει ποτιστεί

πολύ αίμα έχει χυθεί εδώ πάνω κύριε

αλλά η Γη ακόμα ζει’

Δημήτρης Κάζης

Fabrizio De André – Girotondo (Bluebell Records, 1968)

Το δίλημμα πόλεμος ή ειρήνη δεν ισχύει πάντα. Όταν κάποιος σου επιτίθεται και απειλεί την ελευθερία, το σπίτι και τον τρόπο ζωής σου το δίλημμα είναι πόλεμος ή υποταγή, οπότε το πράγμα αλλάζει. Μερικές φορές δεν υφίσταται καν δίλημμα αλλά ο πόλεμος επιβάλλεται, όπως ο πόλεμος απέναντι στο φασισμό που οποιοσδήποτε λογικός άνθρωπος κατανοεί ότι έρχεται με διαφορετικές μορφές και από διαφορετικές προελεύσεις μέσα στο χρόνο. Και σήμερα ο φασισμός προέρχεται από το κλεπτοκρατικό καθεστώς που λυμαίνεται τον πλούτο της Ρωσίας και κρατάει τη χώρα στην οποία ο ανθρώπινος πολιτισμός χρωστάει τόσα πολλά και τους ανθρώπους της στο σκοτάδι, τη φτώχια και την καταπίεση. Όποιος μιλάει λοιπόν σήμερα για ειρήνη χωρίς να καταγγέλλει ξεκάθαρα αυτόν που την παραβίασε, και χωρίς να κάνει άκυρους και άκαιρους συμψηφισμούς, είτε έχει συμπλέγματα που δεν του επιτρέπουν να δει καθαρά τι συμβαίνει στον κόσμο είτε, πολύ χειρότερα, το βλέπει αλλά για διάφορους λόγους δεν τον ενοχλεί. Η Joan Baez, η Patti Smith και ο Jello Biafra, με όλα τα αναμφισβήτητα διαπιστευτήρια αντιπολεμικών και αντιαυταρχικών αγώνων, το έχουν καταλάβει πολύ καλά και έχουν πάρει ξεκάθαρη θέση.  

Έχοντας ξεκαθαρίσει όλα αυτά, ας μιλήσουμε για ειρήνη στα παιδιά. Τα παιδιά, που όσο πιο πολύ τα εκθειάζει κάποιος σαν αμόλυντους από τους συμβιβασμούς της ενηλικίωσης οργανισμούς τόσο εύκολα χειραγωγήσιμα τα θεωρεί και όταν τους μιλάει καταφεύγει σε ευκολίες, στερεότυπα και φθηνό συναίσθημα σαν να απευθύνεται σε ηλίθιους ενήλικες.

Πώς μιλάς λοιπόν, ή καλύτερα πώς τραγουδάς για την ειρήνη στα παιδιά; Απλές λέξεις, ξεκάθαρες έννοιες και μελωδία που θα καταλάβουν. Ούτε να τα διδάξουμε θέλουμε ούτε να τα ψαρώσουμε, αλλά ούτε και να τους κρύψουμε την αλήθεια. Και πάντα με παιχνιδιάρικη διάθεση και τη δική τους συμμετοχή.

Κάπως έτσι:

Αν έρθει ο πόλεμος, τριαλαρί τριαλαρό

Αν έρθει ο πόλεμος, τριαλαρί τριαλαρά

Στη θάλασσα και στη στεριά, τριαλαρί τριαλαρά

Στη θάλασσα και στη στεριά, ποιος θα μας σώσει;

Θα μας σώσει ο στρατιώτης που δεν θα τον θέλει

Θα μας σώσει ο στρατιώτης που θα τον αρνηθεί

Ο πόλεμος ήδη ξέσπασε, τριαλαρί τριαλαρό

Ο πόλεμος ήδη ξέσπασε, ποιος θα μας βοηθήσει;

Θα μας βοηθήσει ο καλός Θεός, τριαλαρί τριαλαρά

Θα μας βοηθήσει ο καλός Θεός, αυτός θα μας σώσει.

Ο καλός Θεός το έσκασε, δεν ξέρουμε για πού

Ο καλός Θεός έφυγε, ποιος ξέρει πότε θα γυρίσει.

Το αεροπλάνο πετάει, τριαλαρί τριαλαρό

Το αεροπλάνο πετάει, τριαλαρί τριαλαρά

Αν ρίξει τη βόμβα, τριαλαρί τριαλαρό

Αν ρίξει τη βόμβα ποιος θα μας σώσει;

Μας σώζει ο αεροπόρος που δεν θα το κάνει

Μας σώζει ο αεροπόρος που τη βόμβα δεν θα τη ρίξει.

Η βόμβα ήδη έπεσε, τριαλαρί τριαλαρό

Η βόμβα ήδη έπεσε, ποιος θα τη φάει;

Θα τη φάνε όλοι, τριαλαρί τριαλαρό

Κι αν είναι ωραίοι ή αν είναι άσχημοι, τριαλαρί τριαλαρό

Κι αν είναι μεγάλοι ή αν είναι μικρούτσικοι θα τους καταστρέψει

Κι αν είναι πονηροί ή είναι χαζοί θα τους κεραυνοβολήσει.

Υπάρχουν πολλές τρύπες, τριαλαρί τριαλαρό

Υπάρχουν πολλές τρύπες, ποιος θα τις γεμίσει;

Δεν θα μπορούμε να παίξουμε άλλο, τριαλαρί τριαλαρό

Δεν θα μπορούμε να παίξουμε άλλο, τριαλαρί τριαλαρά

Κι εσείς για να διασκεδάσετε πηγαίνετε λίγο πιο πέρα

Πηγαίνετε να διασκεδάσετε εκεί που δεν θα υπάρχει ο πόλεμος

Ο πόλεμος είναι παντού, τριαλαρί τριαλαρό

O πόλεμος είναι ένα πένθος, ποιος θα μας παρηγορήσει;

Θα μας σκεφτούν οι άνθρωποι, τα θηρία, τα λουλούδια

Τα δάση και οι εποχές με τα χίλια χρώματα

Από ανθρώπους, θηρία και λουλούδια δεν υπάρχει τίποτε πια

Έχουμε μείνει ζωντανοί εμείς και τίποτε άλλο.

Η γη είναι όλη δική μας, τριαλαρί τριαλαρό

Θα την κάνουμε μια μεγάλη ρόδα, τριαλαρί τριαλαρά

Έχουμε όλη τη γη, τριαλαρί τριαλαρό

Θα παίξουμε πόλεμο, τριαλαρί τριαλαρά

Η γη είναι μια μεγάλη ρόδα, τριαλαρί τριαλαρό

Θα την κάνουμε όλη δική μας, τριαλαρί τριαλαρά

Έχουμε όλο τον πόλεμο, τριαλαρί τριαλαρό

Θα παίξουμε για να φτιάξουμε τη γη, τριαλαρί τριαλαρά

Έχουμε τη γη δική μας, τριαλαρί τριαλαρό

Για να κάνουμε τον πόλεμο ρόδα, τριαλαρί τριαλαρά

 

Έχουμε τη γη δική μας, τριαλαρί τριαλαρό.

Τάσος Βαφειάδης

Ωχρά Σπειροχαίτη – Ναγκασάκι (+Τεχνία, 2002)

Στην τελευταία του ποιητική συλλογή με τίτλο “Φουτσιγιάμα” που εξέδωσε στη Χίο το 1962, δυο χρόνια πριν πεθάνει από πνευμονικό οίδημα (μετά από χρόνια διώξεων, φυλακίσεων και κακουχιών), ο –μέχρι το τέλος πιστός στις ιδέες του– αγωνιστής του ΕΑΜ και ποιητής Φώτης Αγγουλές, γράφει για τη δεύτερη ατομική βόμβα των ΗΠΑ στην Ιαπωνία.

Πολλά χρόνια αργότερα η –μέχρι το τέλος πιστή στις ιδέες της– αναρχική ομάδα μουσικών Ωχρά Σπειροχαίτη, μελοποιεί στο δεύτερο άλμπουμ της, με το δικό της μοναδικό και αναγνωρίσιμο ύφος, το ποίημα “Ναγκασάκι” του Αγγουλέ.

Και επειδή το τι έγινε στο Ναγκασάκι είναι λίγο πολύ γνωστή ιστορία, όσοι και όσες δεν γνωρίζουν, αξίζει να ψάξουν την ιστορία του συγκεκριμένου ποιητή.

Βασίλης Παπαδόπουλος

Кино - Звезда по имени Солнце (Αυτοέκδοση, 1989)

Οι μάλλον σπουδαιότεροι εκπρόσωποι της ροκ μουσικής στην Ανατολική Ευρώπη σήμερα Λευκορώσοι Молчат Дома τοποθετήθηκαν εναντίον του πολέμου στην Ουκρανία. Το ίδιο θα έκαναν πιθανότατα και οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι του είδους στη Ρωσία του ‘80, οι Кино. Θα το έκαναν όμως με την απάθεια που χαρακτηρίζει μια αχανή χώρα σαν τη Ρωσία, όπου ο πόλεμος δεν απέχει πολύ από την καθημερινότητα και έτσι γι΄ αυτόν τραγουδούν ακόμη και τα ροκ συγκροτήματα. Άλλοτε είναι μια μάχη μεταξύ γης και ουρανού, άλλοτε είναι μια συνθήκη που διαρκεί 2.000 χρόνια, χωρίς κανένα λόγο, όπως στο τραγούδι τους εδώ, όπου υμνούν τον ήλιο, που ανθίζει τα λουλούδια, που έχει ποτίσει το αίμα. Κυνισμός αλλά ταυτόχρονα και ένας αθεράπευτος ρομαντισμός μιας υπερδύναμης, που έχει να αντιπαλέψει τη θλίψη και τη μουντάδα της στέπας, αλλά και των γιγάντιων πολυκατοικιών που κτίζει για να σώσει τους ανθρώπους της από το κρύο. Doomer, δηλαδή καταθλιπτικές ή καταδικασμένες, λέγονται εξάλλου όλες οι συλλογές της πιο εξαίρετης σύγχρονης ρωσικής μουσικής. Παρόλα αυτά, μέσα σε αυτή τη μοιρολατρία, θα πρέπει να κρατήσουμε την ποίηση, και την δημιουργία που σώζει τους ανθρώπους από τον καταστροφικό όλεθρο. Τραγουδάει ο αρχηγός των Кино Виктор Цой: “Και ξέρουμε ότι ήταν πάντα έτσι. Ότι η μοίρα ευνοεί αυτόν που ζει με τους δικούς του νόμους, αυτόν που πεθαίνει νέος. Δεν θυμάται τις λέξεις «ναι» ή «όχι», δεν θυμάται βαθμούς και ονόματα και μπορεί να φτάσει στ΄ αστέρια, χωρίς να καταλάβει ότι ήταν ένα όνειρο, και να πέσει νεκρός καμένος από ένα αστέρι που το λένε Ήλιο.»

Σταύρος Σταυρόπουλος

The Clash – The Call Up (CBS, 1980)

Ορίστε. Ο ύμνος των Clash στους αντιρρησίες συνείδησης, μια προτροπή, είναι ‘πάνω σου. Το τραγούδι τους παραμένει τρομακτικά επίκαιρο 40 χρόνια μετά. Δεν είναι μόνο η ψυχροπολεμική αναφορά στο ρολόι του πυρηνικού ολέθρου (“at fifty five minutes past eleven”, πολύ πιο κοντά στις 12 τα μεσάνυχτα γράφεται ότι βρισκόμαστε σήμερα), δεν είναι απλά η αναφορά στα χρώματα της Ουκρανίας (“maybe I want to see the wheatfields / over Kiev and down to the sea”). Είναι κυρίως η συγκίνηση που προκαλούν στίχοι γραμμένοι σαν από χέρι νεαρού στο μέτωπο, ο έρωτας και η ζωή ενάντια στην καταστροφή (“there is a rose, that I want to live for/… / there is a dance and I should be with her / there is a town, unlike any other”).

Γιάννης Πλόχωρας

Frankie Goes to Hollywood – Two tribes (ZTT, 1984)

Ήδη ηχογραφημένο για εκπομπή του John Peel από το '82, το "Two Tribes" βγήκε στην τελική του μορφή σε σινγκλ το '84 κι έγινε το πιο εμπορικό βρετανικό κομμάτι της δεκαετίας του 80, πάνω κι απ’ το "Relax"! Αμερικάνικο φανκ και ρώσικη μελωδία, ο κυνισμός και η δηκτικότητα των στίχων σ' ένα χορευτικό θρίαμβο του επικείμενου Αρμαγεδδώνα κι ένα βίντεο κλιπ με τον Ρώσο και τον Αμερικανό πρόεδρο στο ρινγκ. Στο τέλος η γη ανατινάζεται.

37 χρόνια μετά η ιστορία ξαναγυρεύει τη μοίρα μας, next time for real.

Χάρης Συμβουλίδης

Iron Maiden - 2 Minutes To Midnight (EMI, 1984)

Μεταξύ (πολλών) άλλων, η εμπειρία του Β' Παγκοσμίου οδήγησε και στο Ρολόι της Αποκάλυψης (Doomsday Clock, 1947). Το οποίο επινοήθηκε ως σύμβολο του πόσο κοντά βρισκόμαστε σε μια πλανητική καταστροφή αποκλειστικά οφειλόμενη στην κουταμάρα μας.

Στην ώρα που δείχνει το συγκεκριμένο ρολόι αναφέρεται λοιπόν το "2 Minutes To Midnight". Γραμμένο από τους Adrian Smith & Bruce Dickinson έγινε ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα τραγούδια του άλμπουμ Powerslave, σκαρφαλώνοντας και ως το #11 της Βρετανίας. Παράλληλα συνόψισε το αντι-πολεμικό πνεύμα των Iron Maiden, γενόμενο όχημα διαμαρτυρίας ενάντια σε αμφιλεγόμενες ψυχροπολεμικές πολιτικές των 1980s σαν τον Πόλεμο των Άστρων του Ρόναλντ Ρήγκαν, αλλά και ψέγοντας τον πόλεμο ως μηχανισμό κέρδους χωρίς σύνορα. Με τον οποίον ορισμένοι ήδη πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι, ενώ ταυτόχρονα σπέρνονται οι σπόροι μελλοντικών ένοπλων συγκρούσεων.

Τα χρόνια περνάνε και οι αλλαγές που φέρνουν δεν είναι λίγες. Να όμως που στην επικαιρότητά μας επανέρχεται ο «Ψυχρός Πόλεμος», ο «φασισμός», τα «πυρηνικά», καθώς προσπαθούμε να κατανοήσουμε την Ουκρανία επιστρέφοντας (αταβιστικά ή εκ του πονηρού) στη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο κατάσταση. Σήμερα, βέβαια, κάποιοι ενδεχομένως θα ήθελαν να μάθουν αν οι Iron Maiden κατηγορούν πρωτίστως τη Ρωσία και δευτερευόντως το ΝΑΤΟ (ή τούμπαλιν) και –αναλόγως της απάντησης– να ζητούσαν και τη θέση τους για το Brexit. Ευτυχώς για όλους μας στα 1984 κανείς δεν αναρωτήθηκε αν πίσω από το "2 Minutes To Midnight" κρύβεται κάτι περισσότερο από μια λαϊκή αντιπάθεια για τον πόλεμο, στην έκφραση της οποίας το βρετανικό heavy metal υπήρξε συνεπέστατο ήδη από όταν εμφανίστηκε τυλιγμένο στα Black Sabbath σπάργανα.

Μαριάννα Βασιλείου

Metallica – One (Vertigo, 1989)

Αν κάτι μπορεί να με παραλύσει από τρόμο, αυτό είναι η ανημπόρια. Το να μην μπορείς να επικοινωνήσεις και να αυτοεξυπηρετηθείς είναι ο απόλυτος εφιάλτης για μένα – για αυτό και η πλέον τρομακτική ταινία που έχω δει είναι το συγκλονιστικό «Ο Τζώνυ πήρε το όπλο του» του Ντάλτον Τράμπο από το 1971. Χωρίς άκρα, χωρίς μορφή, χωρίς φωνή – ο πόλεμος σε κάνει ένα κομμάτι κρέας που το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να σκέφτεται και να συνειδητοποιεί την ανημπόρια του. Ακόμα και αν δεν τραυματιστείς στη μάχη, ακόμα και αν ανήκεις στον άμαχο πληθυσμό, η ανημπόρια να ελέγξεις τη ζωή σου είναι το χειρότερο ίσως χαρακτηριστικό κάθε πολεμικής σύρραξης. Νομίζω ότι η μετάλλαξη του τραγουδιού από μπαλάντα σε επιθετικό μέταλ σόλο κιθάρας και ντραμς (από το τέταρτο περίπου λεπτό και μετά) αποτυπώνει αυτήν ακριβώς τη συνειδητοποίηση – και την πνιγμονή που αυτή επιφέρει. Dulce et decorum est pro patria mori – pro patria deleri όμως;

Γιώργος Κοτσώνης

U2 - Sunday bloody Sunday (Island, 1983)

Στη Θράκη έχουμε μια μειονότητα περίπου 100.000 πολιτών που επισήμως ονομάζονται Έλληνες Μουσουλμάνοι. Μπορείτε να φανταστείτε εύκολα κάποιο μέλος αυτής της κοινότητας να γράφει τραγούδι για την Ελλάδα ή να μιλά για πολιτικά θέματα της Ελλάδας;

Μια από τις διαχρονικά μεγαλύτερες αφέλειες που έχουν ακουστεί για το ιρλανδικό ζήτημα είναι ότι δεν πρέπει Ιρλανδοί να πολεμάνε και να σκοτώνουν Ιρλανδούς. Εξειδικεύοντας το, οι Καθολικοί να μη σκοτώνουν Προτεστάντες κι αντίστροφα. Μικρή λεπτομέρεια, το 95% των προτεσταντών (που βασικά ζει στην Βόρεια Ιρλανδία) ουδέποτε είχε την παραμικρή σχέση με το ιρλανδικό έθνος αποτελώντας ουσιαστικά τους απογόνους Άγγλων και μη εποίκων του βόρειου κομματιού του νησιού, σταλμένοι αιώνες πριν από τη Βρετανική Αυτοκρατορία έτσι ώστε ξεκάθαρα να πετύχουν μια διχοτομημένη και του χεριού τους Ιρλανδία.

Πάμε τώρα σε μικρό μαθηματικό κουΐζ… Paul Hewson, γεννημένος στην Ιρλανδία, πατέρας καθολικός, μητέρα διαμαρτυρόμενη, ο ίδιος μεγάλωσε με την πίστη της μητέρας του. Dave Evans, γεννημένος στην Αγγλία από Ουαλούς προτεστάντες γονείς. Adam Clayton, γεννημένος στην Αγγλία από προτεστάντες γονείς. Larry Mullen, γεννημένος στην Ιρλανδία από καθολικούς γονείς. Άρα εκτός έδρας νίκη των προτεσταντών με σκορ 3-1.

Το ‘Sunday bloody Sunday’ υποτίθεται ότι αναφέρεται όχι στα γνωστά γεγονότα σφαγών άμαχων Ιρλανδών, τόσο το 1920 όσο και το 1972, όσο γενικότερα στην όλη πολεμική κατάσταση βασικά στην Βόρεια Ιρλανδία με κεντρικό μήνυμα σε γενικές γραμμές κάτι σαν ‘αφήστε τα όπλα κι ελάτε να τα βρούμε, όλοι αδέρφια είμαστε’. Αν κάπου δεν το αντιλαμβάνομαι σωστά διορθώστε με αλλά οι Άγγλοι διχοτόμησαν την ιρλανδική πατρίδα, για δεκαετίες έχουν καταπιέσει την καθολική κοινότητα της Βόρειας Ιρλανδίας ακόμα και με δολοφονίες-σφαγές αμάχων αλλά εμείς ας δείξουμε ανωτερότητα, στο κάτω κάτω όλοι αδέρφια είμαστε.

Θα ‘ταν όλα αυτά μια τραγική αφέλεια αν δεν ήταν μια πραγματική σκοπιμότητα η οποία έκανε την συγκεκριμένη μπάντα άμεσα αποδεκτή στην Αγγλία (και στην συνέχεια στο Αμέρικα που ήταν και ο μεγάλος στόχος). Επειδή όμως όλα έχουν το τίμημά τους, η ουσιαστικά βρετανική αυτή μπάντα μουσικά παραπέμπει σε γίγαντες, πολιτικά παραπέμπει σε κλόουν.

Ελένη Φουντή

Pink Floyd - The Fletcher Memorial Home (Ηarvest, 1983)

Τραγούδι βαθιά εμποτισμένο με τα τραύματα της μεταπολεμικής, εξουθενωμένης συλλογικής συνείδησης των ονειροπόλων, το "The Fletcher Memorial Home" είναι για μένα η κορωνίδα του (ενοχλητικά συκοφαντημένου) "The Final Cut", του τελευταίου δίσκου των Pink Floyd που φέρει την υπογραφή του Roger Waters. Κερδίσαμε τον πόλεμο και οι πρόγονοί μας έγιναν ήρωες, αλλά γιατί; Για το ιμπεριαλιστικό αφήγημα της Δύσης και της ΕΣΣΔ; Για να μας κυβερνά ο Νίξον, ο Ρήγκαν, η Θάτσερ και ο Μπρέζνιεφ; Eric Fletcher λεγόταν ο πατέρας του Waters. Σκοτώθηκε το 1944 πολεμώντας τους ναζί, μα ένα φάντασμα πλανάται (ακόμα) επάνω από την Ευρώπη και την Αμερική. Το πληγωμένο φάντασμα των πεσόντων που τραγουδάει την απογοήτευσή του για τους παγκόσμιους ηγέτες της ψυχροπολεμικής εποχής: "And they can appear to themselves every day on closed circuit TV, to make sure they're still real. It's the only connection they feel".

Σεραφείμ Διακουράκης

Courage of Lassie - Sag mir wo die Blumen sind (‘The Temptation To Exist’, Amok, 1986)

Το μακρινό ταξίδι μερικών στίχων και μιας μελωδίας. Από το διάσημο βιβλίο του Σόλοχοφ, τον «Ήσυχο Ντον» (που διόλου ήσυχος δεν είναι στις μέρες μας αυτός και οι παραπόταμοι του) και τα λόγια ενός παραδοσιακού κοζάκικου τραγουδιού και μια ιρλανδική μελωδία μέχρι την έμπνευση ενός Αμερικανού λαϊκού τροβαδούρου ονόματι Pete Seeger και από την ερμηνεία μιας Γερμανίδας που αποκήρυξε την καταγωγή της στα χείλη του κόσμου όλου, ένα τραγούδι που γνώρισε πραγματικά εκατοντάδες εκτελέσεις (να κάτι που μπορεί να συνδέσει την Μούσχουρη με τους… Neubauten). Λίγες ακούγονται τόσο συγκινητικά στοιχειωτικές όσο αυτή τούτων των μάλλον ξεχασμένων Καναδών.

‘Sag wo die Soldaten sind

wo sind sie geblieben?

Sag wo die Soldaten sind

was ist geschehen?

Sag wo die Soldaten sind

über Gräben weht der Wind

Wann wird man je verstehen?’

Αναστάσιος Μπαμπατζιάς

John Coltrane – Peace on Earth (Impulse!, 1972)

Υποθέτω (μπορεί να κάνω και λάθος δεν ξέρω) ότι οι περισσότεροι, σε αυτό το mixtape έβαλαν τραγούδια με αντιπολεμικό στίχο. Έτσι για την αντίθεση εγώ θα βάλω ένα μεγαθήριο του μεγαθηρίου Coltrane που καταλαγιάζει τις κακόβουλες παρορμήσεις του ανθρώπινου ψυχισμού και τον εξυψώνει σε κατάσταση συμφιλίωσης με το «μεγάλο» άπαν που τον κατατρέχει, μέσα σε ειρηνικό trance. Έτσι... ποτέ πια πόλεμος.

00:00 Θέμης Ανδρεάδης/Διονύσης Σαββόπουλος - Σωματική ανάγκη

01:50 Marvin Gaye - What's Going On

05:31 The Jacksons – Man of War

08:34 Kate Bush - Pull out the pin

13:48 Strawbs - New World

17:55 West Coast Pop Art Experimental Band - Suppose They Give A War And No One Comes

21:27 Bob Dylan – Masters of War

25:48 Κώστας Χατζής/Σώτια Τσώτου – Τι τον θέλουμε τον πόλεμο

26:28 Κώστας Χατζής/Σώτια Τσώτου - Η Γη ακόμη ζει

29:56 Fabrizio De André – Girotondo

32:55 Ωχρά Σπειροχαίτη – Ναγκασάκι

37:39 Кино - Звезда по имени Солнце

41:11 The Clash – The Call Up

46:17 Frankie Goes to Hollywood – Two tribes

49:27 Iron Maiden - 2 Minutes To Midnight

55:30 Metallica – One

1:02:49 U2 - Sunday bloody Sunday

1:07:21 Pink Floyd - The Fletcher Memorial Home

1:11:26 Courage of Lassie - Sag mir wo die Blumen sind

1:15:15 John Coltrane – Peace on Earth