Soundtracks

Χίλντα Παπαδημητρίου
Ennio Morricone - Allonsanfan (RCA Original Cast, 1979)
Η μουσική της ουτοπίας*
Δεν είμαι σαουντρακάκιας, ποτέ δεν βάζω στο πικάπ να ακούσω τη μουσική μιας ταινίας που μπορεί να μου άρεσε αλλά ως συνοδευτική της εικόνας. Απεχθάνομαι τα σάουντρακ-χαλί που πετάνε συλλήβδην διάφορα σπάνια και ωραιότατα κομμάτια, άσχετα ως προς την πλοκή (λέγε με Tarantino). Από τις ελάχιστες κινηματογραφικές μουσικές που αγαπώ πολύ, οι περισσότερες είναι του Ennio Morricone. Και αυτή που ξεχωρίζω, είναι το ‘Allosanfan’ των αδελφών Paolo και Vittorio Taviani. Της αριστουργηματικής ταινίας για την οποία γράφει ο Κωνσταντίνος Σαμαράς (Cineυρωπαϊκόν): «Σε επίπεδο φόρμας και αφηγηματικότητας, το «Αλονζανφάν» είναι μια κινηματογραφική σύνθεση κρυστάλλινης μουσικότητας, όπου συνυπάρχουν ο εστετισμός και η απλότητα. Για να εξηγούμαστε: το μουσικό σκέλος (Morricone) δεν αποτελεί απλώς την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος. Είναι σφιχταγκαλιασμένο με την δομή και το ρυθμό της αφήγησης, στο βαθμό που μοιάζει να την ορίζει. Η επιτυχία είναι απόλυτη –θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι οι Ταβιάνι δημιούργησαν ελεύθερα πάνω σε δυο προϋπάρχοντα κομμάτια και στο στοίχημα της μετάβασης από το ένα στο άλλο». Τα δύο κομμάτια είναι φυσικά το ‘Rabbia e Tarantella’ και το ‘Dirindindin’.
Διαλέγω για την κασέτα το ‘Rabbia e Tarantella’, γιατί ανατριχιάζω κάθε φορά που το ακούω και θυμάμαι την έφηβη που υπήρξα να βουρκώνει μπροστά το κινηματογραφικό μεγαλείο όλων των ταινιών των αδελφών Taviani.
* Η φράση «Η Μουσική της Ουτοπίας» είναι του Κωνσταντίνου Σαμαρά, και την βρήκα μαζί με την κριτική του για την ταινία στο cine.gr.

Άρης Μπούρας
Air - The Virgin Suicide (Record Makers/Source/Virgin, 2000)
Για πολλούς το καλύτερο - τρόπον τινά - άλμπουμ των Air μετά το ντεμπούτο τους, για αρκετούς ο επικήδειος μιας μακράς παρατεταμένης εφηβείας και ορόσημο ενηλικίωσης. Σάουντρακ σταθμός στην ιστορία της σύγχρονης κινηματογραφικής μουσικής, σηματοδοτεί το πέρασμα από τα ‘90s στην επόμενη δεκαετία (κυκλοφόρησε στις αρχές του 2000) και αποτέλεσε το ιδανικό ηχητικό συμπλήρωμα στην παρθενική σκηνοθετική απόπειρα της Sofia Coppola. Ταινία που θυμάμαι ακόμη γλαφυρά, παρόλο που περάσανε 19 χρόνια, και ποτέ δεν ξανατόλμησα να παρακολουθήσω. Η εξαιρετική και αμφιλεγόμενη ιστορία του Ελληνοαμερικανού συγγραφέα Jeffrey Eugenides, η λιτή αλλά ουσιαστική σκηνοθεσία της Sofia Coppola και η όμορφη μουσική επένδυση των Γάλλων παραγωγών, ήταν υπεραρκετά για να χαραχτούν βαθιά μέσα μας. Όσο για τη μουσική αυτή καθαυτή, λυρική και υποτονική, μελαγχολική και υποβόσκουσα, μ’ ένα από τα συγκλονιστικότερα - ever! - ξεσπάσματα (βλέπε “Dead Bodies”), περνάει θαρρώ στο πάνθεο των αγαπημένων μας soundtrack.

Μαρία Φλέδου
Francesco De Masi - The New York Ripper (Death Waltz, 2013)
Ο τρόμος στις ταινίες του Lucio Fulci βρίσκεται κάπου μεταξύ ζόμπι-κολάσεως-μανιακών δολοφόνων, αλλά κυρίως μέσα στις διαταραγμένες/διαστροφικές σκέψεις των χαρακτήρων του, είτε πρόκειται για θύματα, θύτες, είτε για αμφιβόλου ηθικής ντετέκτιβ. Το OST του 'New York Ripper είναι μία μίξη jazz-funk-latin ψυχεδέλειας και με κάθε θέμα και παραλλαγή ο Francesco De Masi παρέχει το κατάλληλο mood καθώς όλοι μαζί ψάχνουμε τον μισογύνη serial killer-Donald Duck σε καταγώγια, φτηνά ξενοδοχεία, σαλόνια εκκεντρικών πλουσίων, αίμα, σεξ και φυσικά ψυχανάλυση. Αυτή η επανέκδοση, σε κατά δική μου προτίμηση βαθύ πράσινο βινύλιο, είναι απολύτως ικανοποιητική για κάθε φαν του Ιταλού μάστερ.

Mιχάλης Βαρνάς
Sonny Rollins - Sonny Plays Alfie (Impulse!, 1966)
Τη περίοδο που ο Sonny Rollins έγραψε τη μουσική για το Alfie του Lewis Gilbert είχαν προηγηθεί ορισμένα από τα άλμπουμ του που μέχρι σήμερα τα θεωρούμε ίσως τα σπουδαιότερα του. Το 1965 μόλις είχε κυκλοφορήσει το πρώτο του άλμπουμ στην Impulse! (Sonny Rollins On Impulse!). Ήταν η πρώτη φορά που έγραψε μουσική για τον κινηματογράφο και αν και ο ίδιος εκείνη την εποχή έλεγε πως θα ήθελε να το επαναλάβει τελικά δε συνέβη ποτέ ξανά. Ακόμη ένας λόγος που το Alfie αποκτά ιδιαίτερη αξία. Κατά βάση πρόκειται για ένα εξαιρετικό τζαζ άλμπουμ με την οργανωτική παρουσία του Oliver Nelson να δεσπόζει  και την παρουσία μουσικών όπως ο Phil Woods, o Kenny Barrell, o Walter Booker, ο Roger Kellaway.
Μπορεί ο Miles Davis με το Ασανσέρ Για Δολοφόνους στην κλίμακα της μυθολογίας να βρίσκεται στο υψηλότερο βάθρο στη σχέση της τζαζ με το σινεμά κι ο Michael Caine να είναι απλά ο Alfie, όμως η ιστορία της μουσικής του κινηματογράφου σίγουρα κατέγραψε μια σημαντική στιγμή.

Δημήτρης Κάζης
Riz Ortolani & Νino Oliviero - Mondo Cane (United Artists, 1962)
Στις 30 Μαρτίoυ του 1962 βγήκε στην Ιταλία σαν ντοκιμαντέρ η ταινία ‘Mondo Cane’ (ιταλικός ιδιωματισμός με νόημα πολύ πιο βαρύ από την κατά λέξη μετάφρασή του, σκυλίσιος κόσμος) που παρουσίαζε σοκαριστικά έθιμα και πρακτικές στο ανυποψίαστο κοινό της Ευρώπης και της Αμερικής. Το γεγονός ότι πολλά από αυτά ήταν στημένα και σκηνοθετημένα δεν αφαίρεσε πολλά από τον θρύλο της. Το soundtrack το είχαν γράψει ο Riz Ortolani και ο Νino Oliviero και ήταν κατά βάση λίγες αιθέριες -σε αντιδιαστολή με τις σκληρές εικόνες της ταινίας- μελωδίες που επαναλαμβανόταν μέσα στην ταινία σε διάφορες μορφές. Η μία από αυτές έγινε τραγούδι με στίχους του Marcello Ciorciolini που τραγούδησε η σύζυγος του Ortolani, και κορυφαία τραγουδίστρια με τις δικές της δυνάμεις, Katyna Ranieri. Το τραγούδι έγινε αμέσως διεθνής επιτυχία (σουξέ στην Αμερική δηλαδή) και γράφτηκαν αγγλικοί στίχοι από τον Νοrman Newell. Την αγγλόφωνη εκδοχή τραγούδησε η Ranieri στην τελετή των Όσκαρ του 1964, όπου ήταν υποψήφιο. Έγινε ποπ στάνταρ και το είπαν πολλοί, ανάμεσά τους ο Bobby Darin o Roy Orbison και o Frank (τι θα πει ποιος Φρανκ;)

Νάνσυ Σταυρίδου
Lisa Gerrard & Peter Bourke - The Insider OST (Columbia, 1999)
Προσοχή! Spoiler Alert!
Μία από τις πιο συνταρακτικές και καθηλωτικές κινηματογραφικές σκηνές που έχουν γράψει βαθιά μέσα μου, είναι από την ταινία του Michael Mann “The Insider” με πρωταγωνιστές τον Russell Crowe και τον Al Pacino.
Lowell Bergman: I want you to tell him, in this - in these words: "Get on the fucking phone!"
The Hotel Worker: I can't say that.
Lowell Bergman: No, you can. Tell him to get on the fucking phone!
The Hotel Worker: He told me to tell you to "Get on the... fucking phone!"
Ενώ παράλληλα ακούγεται σαν μουσικό χαλί ένα κομμάτι με αργό beat και κάπως πειραγμένα γυναικεία φωνητικά σε ακαταλαβίστικη γλώσσα, το οποίο σου προκαλεί ανατριχίλα και παγωμάρα την ίδια στιγμή, καθώς εκφράζει εκπληκτικά το αδιέξοδο, την απόγνωση, την απόλυτη μοναξιά αλλά και το αίσθημα ευθύνης του Jeffrey Wigand. Δημιουργοί της τεράστιας αυτής μουσικής έμπνευσης που δένει συγκλονιστικά με την ταινία, είναι το γνωστό για τις συνεργασίες του ντουέτο Lisa Gerrard & Peter Bourke. Δεν θα το βρείτε σε κανένα άλλο άλμπουμ και αν είστε fans των Dead Can Dance, επιβάλλεται να το γνωρίζετε.

Τάσος Βαφειάδης
Explosions in the Sky & David Wingo - Prince Avalanche OST (Temporary Residence Ltd, 2013)
Θα επιχειρήσω μια αντικομφορμιστική κατάταξη των σάουντρακ σε κατηγορίες. Στην πρώτη, θα βάλω αυτά που δεν ξέρεις τίποτα ούτε για τη μουσική, ούτε για την ταινία. Στη δεύτερη, αυτά που έχεις ακούσει τη μουσική και έχεις δει και την ταινία και στην τρίτη (και τελευταία), αυτά που έχεις ακούσει την μουσική, αλλά δεν έχεις δει το φιλμ.
Η ταινία “Prince Avalanche” (“Γελαστός πρίγκιπας”) του David Gordon Green, πραγματεύεται τη σχέση δυο εργατών, που ένα καλοκαίρι φεύγουν από τα σπίτια τους και την πόλη, για να επισκευάσουν έναν επαρχιακό, ασφαλτωμένο δρόμο, που καταστράφηκε από μια μεγάλη πυρκαγιά. Για μένα, η μουσική της επένδυση ανήκει στην τελευταία κατηγορία. Πήρα τον δίσκο τότε που κυκλοφόρησε, χωρίς να έχω ακούσει κάτι, επειδή γνώριζα το συγκρότημα και μου άρεσε πάρα πολύ το εξώφυλλο. Δεν το μετάνιωσα.
Απλές, μινιμαλιστικές μελωδίες, χωρίς τα συνήθη ξεσπάσματα των Explosions in the Sky, δημιουργούν μια ονειρική εικόνα στο μυαλό σου, η οποία ενδόμυχα  (μπορεί και να) φοβάσαι ότι θα θολώσει, όταν δεις το φιλμ. Ένα συναίσθημα σαν αυτό που νιώθεις όταν μαθαίνεις ότι γυρίστηκε ταινία ένα αγαπημένο σου βιβλίο.
Το ξανασκέφτηκα. Πάω (έξι χρόνια μετά), να ψάξω την ταινία!

Ελένη Φουντή
Neil Young - Theme from Dead Man (Vapor Records, 1996)
Στο "Dead Man" ο ποιητικός μηδενισμός του Jim Jarmusch είναι ασπρόμαυρος, μεταφυσικά άδειος. Παιχνίδι για έναν. Νεκρό. Άντε κι ακόμα έναν, τον Κανένα. Με επίκεντρο τον άνθρωπο, η περιπλάνηση των τραγικών ηρώων της ταινίας είναι ένας θρήνος για τη μηδαμινότητα της ύπαρξης, μια ελεγεία για τη σιωπή. Με απόλυτα αναπόσπαστο τρόπο, η μουσική του Neil Young ΕΙΝΑΙ ο ήχος της ζωής χωρίς παρελθόν κι ακόμα πιο σίγουρα, χωρίς μέλλον. Σε αυτά τα καταιγιστικού συναισθήματος, θολά και παραμορφωμένα σόλα της κιθάρας του βρίσκεται για μένα η νεο-γουέστερν γοτθική ατμόσφαιρα της ταινίας. Στα λυρικά σόλα με τη διάσπαρτη ακουστική κιθάρα, την υποψία πιάνου, τη λιτή ενορχήστρωση. Ο Young πρόβαλε τα αθόρυβα πλάνα σε ένα πανί στο στούντιο και αυτοσχεδίαζε όρθιος με την ηλεκτρική κιθάρα του. Έτσι προέκυψε το soundtrack του ‘Dead Man’. Χωρίς στόμφο, χωρίς φιοριτούρες, χωρίς μελόδραμα. Σαν προσωπικό ψυχόδραμα. Καμιά φορά δεν χρειάζονται πολλά. Καμιά φορά ξέρεις πως η μουσική σου μοιάζει με μια σφαίρα καρφωμένη στο στήθος. Αξεπέραστη μουσική.

Αντώνης Ξαγάς
Γεράσιμος Μηλιαρέσης & Νίκος Μαμαγκάκης - Εκδρομή (Lyra, 1966)
Πόσο παράξενοι είναι οι δρόμοι της τέχνης, του μυαλού, της απήχησης… Ο Νίκος Μαμαγκάκης θεωρούσε ότι ο σκηνοθέτης της «Εκδρομής» Τάκης Κανελλόπουλος είχε χρησιμοποιήσει με λαθεμένο τρόπο την μουσική του («την κατασπατάλησε» είχε πει σε μία του συνέντευξη), η επιλογή της μοναχικής κιθάρας ήταν ζήτημα χαμηλού προϋπολογισμού και έλλειψης ορχήστρας, πολλά χρόνια αργότερα μάλιστα, όταν τον είχε πιάσει μια μανία να ξανακοιτάξει το έργο του, να το ξανα-ενορχηστρώσει και να το ξανα-ηχογραφήσει (μέχρι και τα εξώφυλλα άλλαξε, με το ίδιο του το χέρι κιόλας) κυκλοφόρησε και μια «Νέα Εκδρομή» με τον Δημήτρη Κοτρωνάκη στην κιθάρα και την Φωτεινή Δάρρα στο τραγούδι (ουδέν σχόλιο), την οποία κατά θεία δικαιοσύνη την έχει φάει η μαρμάγκα της λήθης. Και η μουσική της ιδιαίτερης αυτής ταινίας που παίρνει αψήφιστα κανόνες και όρους και συνθήκες για να αποτυπώσει το πάθος και το δράμα ενός ερωτικού τριγώνου μέσα στην δίνη ενός κάποιου πολέμου κάπου σε κάποια σύνορα, με τις δύο αέρινες ερμηνείες της Πόπης Αστεριάδη και τους μοναδικούς αρπισμούς-παραλλαγές σε ένα θέμα του σπουδαίου κιθαριστή Γεράσιμου Μηλιαρέση, διατηρεί μέχρι και σήμερα ένα μοναδικό συγκινησιακό δυναμικό και στέκει επάξια ακόμη σε παγκόσμια σύγκριση στο είδος της.

Μάριος Καρύδης
Gheorghe Zamfir - Picnic at Hanging Rock (1976)
Στην Αυστραλία του 1900 ανήμερα του Αγιοβαλεντίνου (με τον ήλιο ντάλα δηλαδή) ένα συντηρητικό σχολείο θηλέων, πηγαίνει για πικ-νικ στην εξοχή. Εκεί μια παρέα μαθητριών συνεπαρμένη απ’ την ρομαντική ποίηση και τη πρωτοφανή - για τα δεδομένα τους - ελευθερία, θα σκαρφαλώσει σε έναν «απόκοσμο» βράχο, όπου εντελώς ανεξήγητα, θα ανοίξει η Γη και θα τις καταπιεί… Ο Ρουμάνος (ξεπερασμένος πια;) συνθέτης Γκιόργκι Ζαμφίρ χρησιμοποιώντας λιτές παραδοσιακές μελωδίες της χώρας του, δίνει μια παγανιστική οπτική στη προδεδικασμένη λαχτάρα των κοριτσιών να γνωρίσουν την ελευθερία και τον έρωτα της εφηβείας... Ότι περίπου αναζητούσαν και τα αγόρια του «Κάποτε στην Αμερική», πριν το ίδιο (Μορικονικής σύνθεσης πια) φλάουτο του Ζάμφιρ τους φράξει απότομα το μονοπάτι... Παραδόξως, δεν κυκλοφόρησε ποτέ σάουντρακ για την ταινία αυτή του Peter Weir.

Αναστάσιος Μπαμπατζιάς
Jerry Goldsmith - Alien OST (20th Century Fox Records, 1979)
Ο Jerry Goldsmith είναι πιθανόν ο αγαπημένος μου κινηματογραφικός συνθέτης και μάλλον το ‘Alien’ θα το έπαιρνα μαζί μου αν ήταν να μετοικίσω για πάντα σε άλλο πλανήτη (μαζί με κάποια ακόμα πράγματα-όχι πολλά). Αξίζει να βλέπεις το άνοιγμα αυτής της ταινίας κάθε βράδυ, την εμφάνιση του διαστημοπλοίου Nostromo που είναι απ’ τις πιο συνταρακτικές σκηνές στην ιστορία της επιστημονικής φαντασίας και αυτό χάρη στη μουσική που τη συνοδεύει.

Στυλιανός Τζιρίτας
Mica Levi - Under the Skin (Milan/Rough Trade, 2014)
H ταινία ‘Under the Skin’ (2013) του Jonathan Glazer με την Scarlett Johansson στον πρωταγωνιστικό ρόλο ενός εξωγήινου θηρευτή μοναχικών αντρών είναι από τα καλύτερα sci fi φιλμ των τελευταίων 15 ετών λόγω της απόλυτα ρεαλιστικής ματιάς στην σκωτσέζικη κοινωνία. Η μουσική της Mica Levi (γνωστή σε άλλες δουλειές και με το όνομα Micachu) καθόλου τυχαία κατάφερε να κερδίσει το European Film Award for Best Composer αλλά και μια υποψηφιότητα για Όσκαρ.
Η Βρετανίδα συνθέτης χρησιμοποίησε βόμβους, χαμηλές συχνότητες και τροποποιημένα (είτε στην πηγή είτε στο επίπεδο του post production) έγχορδα. Το ενδιαφέρον είναι ότι ο ήχος δεν έχει μιξαριστεί ψηλά και ακόμα και στις σκηνές όπου δεν υπάρχουν διάλογοι αλλά κυριαρχεί το σταχτόχρωμο πράσινο της φωτογραφίας, η μουσική είναι επίτηδες χαμηλά διότι θέλει να αποδώσει την υπόγεια ένταση που ο Glazer έχει απλώσει με τη σκηνοθεσία του.

Μαριάννα Βασιλείου
Vangelis - Blade Runner (WEA, 1982)
Ένα σπουδαίο για μένα βιβλίο, μια από τις αγαπημένες μου ταινίες και το σπουδαιότερο soundtrack όλων των εποχών κατ’ εμέ. Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου βάζει τα δάχτυλά του πάνω στα συνθεσάιζερ, δημιουργεί τον πρόγονο όλου του neon cyberpunk ήχου που χαρακτήρισε τα 80’s και παράγει αγνή, ατόφια μαγεία: την αιθέρια τρυφεράδα του “Rachel’s Song”, την ανατολίτικη απειλή στο “Tales of the Future”, την επιβλητική λύτρωση στο “End Titles”, το αναπόφευκτο του θανάτου στο “Wait for me”, την ουσιαστική έννοια του τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος (κατασκευασμένος ή μη, δεν έχει σημασία) στο “Tears in Rain”: αγαπώ, άρα υπάρχω.

00:00 Ennio Morricone - Rabbia e tarantella
03:46 Air - Dead bodies
06:38 Francesco De Masi - New York one night
09:20 Sonny Rollins - Alfie's theme
18:47 Riz Ortolani & Νino Oliviero & Katyna Ranieri - Ti guarderò nel cuore
21:55 Lisa Gerrard & Peter Bourke - Meltdown
27:18 Explosions in the Sky & David Wingo - Hello, is this your house?
31:20 Neil Young -  Theme from Dead Man (Long Version)
36:18 Γεράσιμος Μηλιαρέσης & Νίκος Μαμαγκάκης - Ρομάντσο
38:02 Gheorghe Zamfir - Doina sus pe culmea dealului
41:55 Jerry Goldsmith - Alien (Main title)
45:53 Mica Levi - Death
50:05 Vangelis - Tears in rain