Θρησκευτικά

Γιάννης Πλόχωρας
Μοναχοί Σιμωνόπετρας - Θεία Λειτουργία (Σιμωνόπετρα, 1999)
Νο νόνσενς βυζαντινή μουσική που απογειώνει με τη δωρικότητα των αγιορειτών και την επιβλητικότητα της μεσαιωνικής (δε μπαϊζαντήν γουέη) αισθητικής. Το περιεχόμενο το ξέρετε, ίσως λίγο ταλαιπωρημένο, απ' τους ψάλτες της ενορίας σας, αλλά, χωρίς να ανοίξουμε πόλεμο με το Φανάρι και τα τεριρέμ ή τους ευρωπαϊστές (τη νεοελληνική σχολή), που επίσης μπορούν με τον διαφορετικό τους τρόπο να συναρπάσουν το βυζαντινό μύστη, τούτο δω είναι βίντατζ, ακραιφνώς μπρουτάλ και μυστικιστικό άκουσμα που στα χώνει με τη μία. Στο δε χερουβικό (σε ήχο τέταρτο) την ακούς κανονικά κι ας μην γυρνάει το λιβάνι, το πας ντουγρού για ένθεος.

Τάσος Βαφειάδης
Σαβίνα Γιαννάτου & Primavera en Salonico - Παναγιές του κόσμου (Lyra, 1999)
Το ταξίδι της Σαβίνας Γιαννάτου και των Primavera en Salonico στα διεθνή μονοπάτια ξεκίνησε με τα σεφαραδίτικα τραγούδια το 1994. Πέντε χρόνια αργότερα, και αφού μεσολάβησαν τα «Τραγούδια της Μεσογείου», άνοιξαν τα πανιά τους για υπερατλαντικά ταξίδια. Κυκλοφόρησαν έναν πολύ ιδιαίτερο άλμπουμ με τραγούδια από όλο τον κόσμο που εξυμνούν τη σημαντικότερη γυναίκα του Χριστιανισμού. Καθολικοί, προτεστάντες και ορθόδοξοι, μπορεί να διαφώνησαν μεταξύ τους και να σχημάτισαν τις δικιές τους Εκκλησίες (για πολιτικούς και πολιτιστικούς λόγους), όμως όλοι έχουν κοινό τόπο την Παναγία. Συνθέσεις από την Ισπανία, την Ιταλία, την Ελλάδα, την Κύπρο, αλλά και από την Αρμενία, τον Λίβανο, το Κονγκό, την Καραϊβική και την Αργεντινή αποτυπώνουν τον θρήνο και τον θαυμασμό των απλών ανθρώπων προς τη λατρεμένη τους Μαρία.

Αντώνης Ξαγάς
Theofilos Vourliotis - Nothing will change our love (Orama Music, 1982)
Ήταν πριν λίγα χρόνια που ο Μίμης Βασιλειάδης της B-otherside, με την ακάματη ανασκαφική του δραστηριότητα, ανακάλυψε το πρώτο ελληνικό xian (χριστιανικό δηλαδή) συγκρότημα, τους Αγγελιαφόρους, τέλη 60s, κι έβγαλε ένα δισκάκι με δύο τους τραγούδια. Εις εκ των Αγγελιαφόρων, ο Θεόφιλος Βουρλιώτης, συνεχίζει το στόρι, πήγε μετά Αμερική (όπου το xian έχει μεγάλη απήχηση, δεν μας το προτείνουν όμως οι εδώ καθοδηγητές «σωστής» μουσικής), όπου ακολουθώντας το αμερικάνικο όνειρο έχτισε ένα βασίλειο εμπορίας ελληνικών προϊόντων. Στο ενδιάμεσο όμως δεν ξέχασε τον Χριστό, στα 80s έβγαλε έναν ακόμη δίσκο, όπου ανάμεσα σε μάλλον αφελή στα όρια του κιτς άσματα (φάση easy listening, σαξόφωνο Γιώργου Κατσαρού και μπουζουκιών της Πλάκας), ξεχωρίζει ένα πολύ ωραίο κομμάτι, το «Θηρίο», ένα δυναμικό μετα-φολκ άσμα με αντι-τεχνολογικό μήνυμα (Παπαροκάδες eat my dust). Το 2019 μάλιστα τον είδαμε ζωντανά στα μέρη μας στην παρουσίαση ενός έργου με τίτλο «Άνωθεν» σε μια ιδιαίτερη (από πολλές απόψεις) βραδιά στο Μέγαρο.

Μάριος Καρύδης
Pastor T. L. Barrett & the Youth for Christ Choir - Like a Ship… (Without a Sail) (Mt. Zion Gospel Productions, 1971)
Αν νομίζατε πως ο ωρυόμενος παπάς James Brown στους Blues Brothers ήταν καλλιτεχνική υπερβολή, μετανοήστε τώρα. Η gospel γνώρισε μια απρόσμενη καλλιτεχνική και εμπορική άνθηση (θαύμα!) την δεκαετία του ‘60 π.χ. με την Aretha και τον Elvis. Έτσι αρκετοί πάστορες άρχισαν να ηχογραφούν τις λειτουργίες τους, μερικοί όμως δεν αρκέστηκαν σε τσαπατσουλιές. Ένας μουσικός τυχοδιώκτης, ο Thomas Barrett είδε πως πέφτει χρήμα στις εκκλησίες, όπου η μαύρη εργατική τάξη έβρισκε πνευματική στέγη από την καταπίεση του λευκού διαβόλου, κι έγινε πάστορας. Πήρε την χορωδία του κατηχητικού του και με επαγγελματίες παραγωγούς έκανε τον πιο soulful spiritual δίσκο που δεν έκανε ποτέ ο Curtis Mayfield ή ο Donny Hathaway. Το ιερό δισκοπότηρο της gospel soul που ανασταίνει νεκρούς, γκρεμίζει εκκλησιές, λυτρώνει πιστούς και άπιστους.

Χίλντα Παπαδημητρίου
Aretha Franklin With James Cleveland & The Southern California Community Choir ‎- Amazing Grace (Atlantic, 1972)
Προερχόμενη από οικογένεια μη θρησκευόμενη, πλησίασα για πρώτη φορά το Θείο Δράμα μέσω της μουσικής. Μέσω της δυτικής θρησκευτικής μουσικής, αρχικά, αφού είχα την τύχη να ζήσω τις μέρες του Τρίτου Προγράμματος του Μάνου Χατζιδάκι. Αλλά χάρη στις γνώσεις των παραγωγών του σταθμού και την πολυμορφία του προγράμματος, από τον Bach και τον Haendel πέρασα στη Missa Criolla και τη Missa Luba, κι από κει στα gospel. Φταίει και το ότι εκείνη την εποχή περίπου είδα μαγεμένη το ‘Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο’ του Πιερ-Πάολο Παζολίνι, και άκουσα την Odetta να τραγουδάει το ‘Sometimes I Feel like a Motherless Child’. Έκτοτε, τα gospel και τα blues των βασανισμένων είναι η κατ’ εξοχήν θρησκευτική μουσική για μένα. Ίσως επειδή μιλούν, σε δεύτερο επίπεδο, για έναν Ιησού ελευθερωτή από την κοινωνική/φυλετική αδικία. Κι επειδή αναδίδουν την αίσθηση ότι είναι «σημαντικά όσο και η ίδια σου η ζωή».
Στην Aretha Franklin ανιχνεύουμε τη συνέχεια αυτής της θρησκευτικής παράδοσης που τόλμησε να κάνει ένα βήμα στη σύγχρονη –τότε– εποχή, τη δεκαετία του ’60. Γι’ αυτό διαλέγω το άλμπουμ ‘Amazing Grace’, που ηχογραφήθηκε ζωντανά το 1972 στο Λος Άντζελες, στην εκκλησία των Βαπτιστών New Temple Missionary. Πέρυσι, στις Νύχτες Πρεμιέρας, είδα το ντοκιμαντέρ που σκηνοθέτησε ο αγαπημένος μου Sidney Pollack αλλά σκόνταψε σε αμέτρητα εμπόδια, ολοκληρώθηκε από τον Alan Elliott, και προβλήθηκε για πρώτη φορά το 2018. Και από το άλμπουμ, ξεχωρίζω το ‘How I Got Over’, για το δυναμισμό και την αισιοδοξία που αποπνέει.

Χριστίνα Κουτρουλού
Snoop Lion - Reincarnated (Berhane Sound System/RCA, 2013)
Είναι σύνηθες στο hip hop οι κινήσεις των καλλιτεχνών να συνοδεύονται από ιδιαίτερα μεγάλες δηλώσεις. Δεν είναι διόλου παράξενο, λοιπόν, που, έπειτα από ένα ταξίδι στην Τζαμάικα, ο Snoop Dogg επέστρεψε στη δισκογραφία ως Snoop Lion, συστηνόμενος ως «μετενσάρκωση του Bob Marley» – με έναν δίσκο εμπνευσμένο από το κίνημα του Ρασταφαριανισμού. Κατά τη διάρκεια των 16 κομματιών, δεν αποφεύγονται ορισμένες πτώσεις. Ωστόσο, σε ένα βασικά ποπ οικοδόμημα με reggae αναφορές άλλοτε ευθείες κι άλλοτε έμμεσες, στο οποίο φιλοξενήθηκαν και διάφοροι προσκεκλημένοι (Drake, Popcaan, Miley Cyrus κ.ά), ο Snoop Dogg χρησιμοποίησε την έννοια της θρησκείας αυτής με τον δικό του τρόπο, ώστε να προασπίσει και να ζητήσει από τους νεότερους έναν καινούριο κόσμο, απαλλαγμένο από τη βία των όπλων, το μίσος, τον ανταγωνισμό, αλλά και την περιβαλλοντική μόλυνση. Η δεκαετία του 2010 μπορεί να τον έβρισκε κάπως μπερδεμένο, ήταν όμως σίγουρα πιο συνειδητοποιημένος απέναντι σε θέματα κυρίως της κοινότητάς του· αποδεχόμενος ότι ίσως να αποτελούσε και ο ίδιος μέρος του προβλήματος.

Μιχάλης Βαρνάς
Curtis Mayfield - Sweet Exorcist (Curtom, 1974)
Ο Curtis Mayfield είναι η εκκλησία κι εμείς οι πιστοί. Στον ναό προσέρχονται οι φτωχοί, οι πλούσιοι, οι παραστρατημένοι κι οι μετανιωμένοι, οι ένθερμοι κι οι λογικοί, οι αδικημένοι κι οι ευνοημένοι, οι βρώμικοι κι οι καθαροί, οι περιπλανώμενοι κι οι νοικοκυραίοι. Στην εκκλησία του Mayfield όποιος εισέρχεται κοινωνάει ειρήνη και δικαιοσύνη και εξομολογείται τα όνειρα του. Αποχωρώντας η καρδιά χτυπάει στο μέτρο του μπάσου, η ψυχή ακολουθεί το αρμόνιο και μια λεπτή φωνή χαϊδεύει σαν γυναικεία ανάσα το αυτί.

Δημήτρης Κάζης
Fabrizio De André - La buona novella (Produttori Associati, 1970)
To 1970 o Fabrizio De André κυκλοφόρησε τον έκτο του δίσκο 33 στροφών μέσα σε 4 χρόνια. Ο τίτλος του ήταν ‘La Buona Novella’ και ήταν βασισμένος στα απόκρυφα ευαγγέλια. Ο De André επικεντρώθηκε στην ανθρώπινη φύση του Ιησού, τον οποίο θεωρούσε τον μεγαλύτερο επαναστάτη της ιστορίας, πιστεύοντας ότι αυτή ενδιαφέρει περισσότερο τους ανθρώπους, μια που η θεϊκή είναι απρόσιτη και δεν μπορεί να χρησιμεύσει σαν παράδειγμα. Στα τραγούδια διηγείται περιστατικά των ευαγγελίων από την πλευρά της Μαρίας, του Ιησού και των δύο ληστών που σταυρώθηκαν μαζί του. Κάποια από αυτά θεωρήθηκαν βλάσφημα από την RAI και απαγορεύτηκε η μετάδοσή τους αλλά τα μετέδιδε ελεύθερα το ραδιόφωνο του Βατικανού, μάλλον επειδή εκεί αποφάσιζαν θεολόγοι που δεν είχαν ανάγκη να αποδείξουν την πίστη τους. Ένα από τα τραγούδια του δίσκου, το ‘Il Testamento di Tito’ (ο ένας από τους δύο ληστές) το θεωρούσε ο ίδιος ο De André ένα από τα δύο καλύτερά του.

Σταύρος Σταυρόπουλος
Om - Pilgrimage (Southern Lord, 2007)
Προτού γίνουν από δύο (μπάσο, ντραμς) τρείς κι αποχωρήσει ο Chris Haikus, οι Om παρέα με τον Steve Albini ηχογράφησαν το, κατά τη γνώμη μου, magnum opus τους. Μπορείς να ησυχάσεις τα όργανα των Sabbath κι από ‘κει που ασυγκράτητα βαράς stoner doom να ταξιδέψεις για προσκύνημα; Να μπεις σε spiritual τριπάκι αγκαλιά με τις πρώτες ψυχεδέλειες των Floyd; Να κάνεις drone δραματοποίηση της ανάστασης του Λαζάρου με το μυαλό στον Pharoah Sanders; Οι Om απέδειξαν εδώ ότι μπορείς. Δείτε πέρα απ’ το εξώφυλλο-αγιογραφία, όσα κρύβονται στ’ αυλάκια του δίσκου, 32 λεπτά μονορούφι.

Μαρία Φλέδου
Christian Death - Only Theatre of Pain (Frontier, 1982)
Ένα από τα άλμπουμ που πάντα μου έρχεται να ακούσω τέτοιες μέρες, ίσως γιατί μου θυμίζει τα Μεγαλοπαρασκευιάτικα γκοθοπάρτυ της νιότης μου, είναι το 'Only Theatre of Pain'. O Rozz Williams μεγάλωσε Βαπτιστής και όπως συνήθως συμβαίνει με καλλιτέχνες που δημιουργούν με βάση αυτό που γνωρίζουν εκ των έσω, η θεματολογία του άλμπουμ μπαίνει βαθιά στο θρησκευτικό συναίσθημα. Κάθε άλλο παρά βλάσφημο, ξεσκεπάζει από τη μία την ανθρώπινη και τρομακτική ομορφιά που κρύβει κάτω από το τελεολογικό δόγμα της η χριστιανική (καθολική) εικονογραφία και από την άλλη προσδίδει στο θείο την 'σκοτεινότητα' στην οποία αυτό αντιστέκεται.
'Satanis by far the kindest beast'.

Μάνος Μπούρας
The Mercy Seat - The Mercy Seat (Slash, 1987)
Οι Violent Femmes έχουν επιδείξει πολλάκις το θρησκευτικό τους συναίσθημα, αρκούν οι τίτλοι των δίσκων τους ‘Hallowed Ground’ και ‘The Blind Leading The Naked’ για να το καταλάβεις. Ο Gordon Gano βέβαια έδωσε το κάτι παραπάνω για τη σωτηρία της ψυχής του με το παράλληλο και σχετικά άγνωστο project των The Mercy Seat (μη μου πείτε ότι το μυαλό σας πάει κάπου αλλού, σε άλλον καλλιτέχνη με εξίσου αυξημένες θρησκευτικές ανησυχίες...), ένα μοντέρνο gospel σχήμα που εκσυγχρόνισε το είδος και πιθανώς το έκανε πιο προσιτό σε νεότερες γενιές. Δε συνθέτει τίποτε για λογαριασμό τους, αφήνει τα κομμάτια να πάρουν σχήμα από τα λοιπά μέλη της μπάντας μα και την παρουσία της πληθωρικής Ζena Von Heppinstall στα ανασταίνουν-και-νεκρούς φωνητικά. Ενδιαφέρον εγχείρημα που αξίζει να ψάξει κανείς.

Ελεάνα Γαρίνη
Momus - Circus Maximus (Él, 1986)
Η μακρινή ειδωλολατρία μοιάζει, μετά από αιώνες μονοθεϊσμού, να είναι στον αντίποδα της θρησκείας. Ξεχνάει κανείς ότι τον Σωκράτη τον φάγανε με πρόσχημα την ασέβειά του «δαιμόνια καινά εισηγούμενος», ακόμα και αν η θεολογία που υπερασπίζονταν οι Αθηναίοι αφηγούταν, με ευσέβεια, τα ξενοπηδήματα του Δία κυρίως. Ο Momus, καλή ώρα, ήταν ένας ζαβολιάρης θεός, μάστορας στη κοροϊδία, που εκδιώχθηκε από τον Όλυμπο επειδή αμφισβήτησε τον Δία. Από αυτόν τον Momus ο κύριος Nick Currie διάλεξε το όνομα του, ανοίγοντας παλιούς και νέους λογαριασμούς με τη θρησκεία. Στο παρθενικό άλμπουμ του δεν άφησε τίποτα όρθιο ούτε στο κλαμπ των Ελληνορωμαίων θεών ούτε –με τη βοήθεια των λιονταριών– στο κλαμπ των ιουδαίων/χριστιανών: Ο Άγιος ο Σεβαστιανός μαρτύρησε ξεροκέφαλα μεταξύ μας, στον Ιωάννη το Βαπτιστή δεν αναφέρουμε τη λέξη κεφάλι για ευνόητους λόγους, ο Βασιλιάς Σολομώντας έψελνε για να ρίχνει γκόμενες, ενώ ο Δρ Φάουστ, ο Ρωμύλος και ο Ρέμος (προσοχή στις απομιμήσεις) συνυπάρχουν όταν στον τίτλο η τιμή της Λουκρητίας παραβιάζεται κλπ κλπ. Η θρησκεία είναι επικίνδυνο πράγμα, χρόνια τώρα, και στις χαραγμένες πλάκες του Circus Maximus η εντολή είναι μια: μη σκίζετε τα καλσόν για τέτοια πράγματα, πόσο μάλλον τις σάρκες των απέναντί σας.

Νάνσυ Σταυρίδου
Prefab Sprout - Jordan: The Comeback (Kitchenware, 1990)
Σε μια συνέντευξή του σε ένα ισπανικό τηλεοπτικό πρόγραμμα τον Δεκέμβριο του 1990, ο σπουδαίος συνθέτης των Prefab Sprout Paddy McAloon, επισημαίνει την προσπάθειά του να βρίσκει πάντα έναν καλό τίτλο για ένα τραγούδι έτσι ώστε να μπορεί να μιλάει για διαφορετικά θέματα. Φέρνοντας ως παράδειγμα το ομότιτλο κομμάτι από το κατ’ εμέ «magnum opus»  άλμπουμ τους, «Jordan: The Comeback», ο ίδιος εξηγεί ότι είχε στο μυαλό του τον Elvis να μονολογεί και να παραδέχεται ότι αν μπορούσε να επιστρέψει στη ζωή θα ασχολούταν μόνο με τη gospel μουσική.
Από την άλλη, ο ίδιος τίτλος θα μπορούσε επίσης να παραπέμπει στη Μέση Ανατολή ή στον βασιλιά Hussein της Ιορδανίας ή απλά όπως οι ίδιοι οι φανς πιστεύουν, στη θρησκεία και στον Ιορδάνη ποταμό όπως αυτός αναφέρεται στη Βίβλο. Κάτι αντίστοιχο ισχύει για ολόκληρο τον δίσκο ο οποίος είναι θεματικός καθώς οι 3 από τις 4 πλευρές του παρουσιάζουν διαφορετική θεματολογία και ενδεχομένως ερμηνεία. Στα τελευταία λοιπόν, 16 μαγευτικά λεπτά του άλμπουμ, ακούμε τα λεγόμενα “death songs” με στίχους που από τη μία προκαλούν και μελωδίες που από την άλλη λυτρώνουν, συγκινούν και ζεσταίνουν την ψυχή. Η θρησκεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη μουσική με τον Θεό να ζητάει παραδόξως από τους πιστούς στο “One of the Broken” να μην τον λατρεύουν με γλυκές  μελωδίες και ύμνους. Στην πραγματικότητα αυτό που τολμάει να υπονοήσει o Paddy είναι ότι ο δικός του παράδεισος προέρχεται από το δέος για τις μελωδίες, τα μουσικά δηλαδή κείμενα. Κι όμως, δε βρέθηκε κανείς να τον πει ασεβή.

Αναστάσιος Μπαμπατζιάς
Valentin Silvestrov - Silent Songs (ECM)
Το τελευταίο καρφί ακούστηκε να αντηχεί μέσα στο ξύλινο κουτί. Τα μάτια είχαν κλείσει. Ζεστά ξύλα στο χρώμα του κορμιού σου γύρω σου και ήξερες ότι πέρα από αυτά το υγρό χώμα ψιθύριζε. Χρειαζόσουν την υγρασία, σου τραγουδούσε τραγούδι πένθιμο γεμάτο αγάπη. Η παγωνιά του χώματος σε αγκάλιασε. Τότε ήταν που άρχισε το δικό σου τραγούδι. Στην αρχή άλλος ένας ψίθυρος μέσα στην γκρίζα καταχνιά της γλυκιάς νυχτοσύνης σου. Μετά το τραγούδι έγινε σταθερό, όχι δυνατό αλλά καθαρό. Το ένιωσα ακόμα κι εγώ; Έφτασε στ’ αυτιά μου ή μήπως ήταν όνειρο; Ήρθε. Δεν ήταν τα ώτα μου όμως που το δέχτηκαν... απλώς ήρθε. Από τότε όλοι με κοιτούν θολά. Εσύ είσαι για πάντα χαμένη και τραγουδάς. Στο χώμα, στα δέντρα, στον άνεμο. Μια λατρευτική προσευχή.

Μαριάννα Βασιλείου
Γιώτα Βέη - Ύμνοι της Μεγάλης Εβδομάδας (Lyra, 2008)
Ανεξαρτήτως πίστης (η οποία ούτως ή άλλως είναι καθαρά προσωπικό βίωμα του καθενός και της καθεμιάς μας), οι ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας αποτελούν κομψοτεχνήματα μελωδίας και εννοιολογικού περιεχομένου. Και για εμένα προσωπικά, οι ακολουθίες αυτές με συγκινούν βαθύτατα, καθώς μου θυμίζουν τη συγχωρεμένη εδώ και πολλά χρόνια γιαγιά μου να με παίρνει από το χέρι όταν ήμουν παιδάκι, να μου δίνει ζουμπούλια κομμένα από τον κήπο της για τον Επιτάφιο και να ψέλνει τα Εγκώμια της Μεγάλης Παρασκευής σειρά-σειρά, όσες φορές χρειαζόταν μέχρι να τα μάθω κι εγώ. Ακόμα και σήμερα, τριάντα χρόνια μετά, δεν μπορώ να ακούσω το «Ω γλυκύ μου έαρ» χωρίς να βάλω τα κλάματα.

Θανάσης Φωτιάδης
Olivier Messiaen, Jennifer Bate ‎- Organ Works: La Nativité Du Seigneur (Unicorn-Kanchana, 1987/composed 1935)
Μπαίνω σε μια τεράστια εκκλησία, χωρίς εικονίσματα. Minimal προτεσταντικό design φαντάζομαι. Βλέπω κόσμο να κάθεται σε καρέκλες στη σειρά αλλά δεν καταλαβαίνω γιατί. Δεν υπάρχει σκηνή, ούτε κάποιος που να ετοιμάζει κάποιου είδους τελετή. Κάθομαι κι εγώ και περιμένω. Μαζί μου διάφοροι καλοντυμένοι κύριοι και κυρίες, αλλά και δεκάδες άλλοι τουρίστες. Κάποια στιγμή κλείνει η πόρτα και μας ανακοινώνουν ότι κανείς πλέον δεν επιτρέπεται να μπει ή να βγει μέχρι το πέρας. Τι όμως θα συμβεί αναρωτιέμαι ακόμα. Ξάφνου ακούγεται το εκκλησιαστικό όργανο με αργές κινήσεις να παίζει μυστήρια ακόρντα και μελωδίες από άλλο πλανήτη: The Birth of the Lord (La Nativité du Seigneur). Και μπαίνεις με αργά και σταθερά βήματα στον μυστικιστικό κόσμο του Olivier Messiaen. Οι τουρίστες όπου φύγει φύγει, αναγκάζουν το προσωπικό να ανοίξει τις πίσω πόρτες του κτιρίου. Για μας που ήρθαμε να μεταλάβουμε, άνοιξαν οι πύλες για το Υπερπέραν. Αν κάποιος είχε επαφή με τα Θεία, είναι αυτός ο τετραπέρατος συνθέτης, που ανάγκασε με την βαθιά του Πίστη τις εκκλησίες του κόσμου να αποδεχθούν τα τολμηρά του έργα: ο νέος Bach για την επόμενη χιλιετία. Πήρε ένα ξεχασμένο όργανο και του ‘δωσε νέα ανάσα, νέα ζωή. Το αριστουργηματικό αυτό έργο του είναι από τα αγαπημένα μου. Αρκετά συγκρατημένο αρμονικά και πολύ εσωτερικό στον ρυθμό του, ξεσπά μόνο εκεί που πρέπει. Όταν ανοίγουν οι ουρανοί δηλαδή. Στο τέλος εμφανίστηκε ο μικρόσωμος οργανίστας για να τον χειροκροτήσουμε. Και φαίνονταν ήδη πολύ πιο ψηλός απ’ ότι πραγματικά ήταν.

Ελένη Φουντή
Rechenzentrum - Silence (Weiser Music, 2007)
"Silence", ένα ψηφιδωτό κατάνυξης και ηλεκτροακουστικής μελαγχολίας, πολλά μικρά σπριντ του avant-garde από το σκοτάδι στο φως και πάλι πίσω. Οι Rechenzentrum ήταν ένα καλά κρυμμένο (έχω την εντύπωση ότι δεν έχουν ακουστεί) βερολινέζικο μυστικό, ένα οπτικοακουστικό σχήμα που δημιουργήθηκε στη Documenta'97 από τον Marcus Weiser (τότε μέλος και των Zeitkratzer του Reinhold Friedl), τον Christian Conrad (απών εδώ) και τον video artist Lillevan (που τον ξέρουμε κι από τη συνεργασία του με τον Fennesz) με τις ασπρόμαυρες ταρκοφσκικές προβολές του. Αυτή η δουλειά τους, η τελευταία αν δεν απατώμαι και μάλλον η αγαπημένη μου δική τους, είναι μια αναφορά στον ρώσο αγιογράφο Αντρέι Ρουμπλιόφ ως σύμβολο ιερότητας και ανθρωπιάς στον ναρκισιστικό κόσμο του ξέρειςποιοςείμαιεγώρε, όπου περιέργως πώς, καταφέρνουμε και επιβιώνουμε. Πέρα από τον Λυτρωτή του Ρουμπλιόφ που κοσμεί το εξώφυλλο, ο θρησκευτικός χαρακτήρας του δίσκου εκφράζεται στα κομμάτια "Eden", "Jeru Salem", "Ignis" και βέβαια "Pantokrator", αλλά το πραγματικά γοητευτικό είναι ότι η κατάνυξη περνάει και στη μουσική. Εδώ ακούμε επιρροές από Ξενάκη και γρηγοριανές μελωδίες, αλλά α λα Rechenzentrum, δηλαδή με άφθονα abstract IDM περάσματα, dub και ambient φόρμες, τα clicks and cuts της παλιάς καλής Mille Plateaux (που τους έχει φιλοξενήσει λίγο παλιότερα) κι ένα ξεγυρισμένο techno funk φινάλε, σκέτη θρησκεία. Ελέησον.

Δημήτρης Τσιρώνης
Irreversible Entanglements ‎- Who Sent You? (International Anthem Recording Company‎/Don Giovanni Records, 2020)
Παράλληλο σύμπαν. Πενθούμε. Κι όμως… ο Jandek είναι ζωντανός. Το πιθανότερο νεκραναστημένος. Έκανε και δυο ευρωπαϊκά live κάνα χρόνο πρωτύτερα. Κανείς δεν διασκεδάζει όμως σφάζοντας αρνιά τώρα. Ακόμα και σε χαμηλότερες του κόστους τιμές. Ελευθερία στα μπαλκόνια και ποιος σας έστειλε εσάς τις Μη Αναστρέψιμες Εμπλοκές;
Αυτός ο free jazz δίσκος βγήκε έτσι χωρίς τυμπανοκρουσίες δελτίων τύπου. Στο πνεύμα των κατανυκτικών ημερών, να δοξάσει με τις τελετουργίες του και τη blues ιδεολογία του τη θρησκεία των αστικών τοπίων. Μια μείξη ήχων διαφορετικών πολιτισμών με πνευστά και κρουστά να συνοδεύουν τα όνειρα της Εξόδου. Ένας ηχητικός πόλεμος που οδηγεί στην Αποκάλυψη και το κυβερνοπάνκ τζαμάρισμα εν μέσω λειτουργιών κεκλεισμένων των θυρών. Ποιος σας έστειλε είπαμε;

Γιάννης Αβραμίδης
Current 93 - Dogs Blood Rising (L.A.Y.L.A.H. Antirecords, 1984)
Το 1984 οι Current 93 περνούσαν ακόμα την post industrial φάση τους, καταγράφοντας την σκοτεινότερη πλευρά του εσώτερου σύμπαντος τους. Λίγους μόνο μήνες μετά το πρώτο τους full length (‘Nature Unveiled’) και συνεχίζοντας με τα ίδια σύνεργα (tape loops, abstract θορύβια, spoken word και ψυχοακουστικά sigils) κυκλοφόρησαν το ‘Dogs Blood Rising’. Το δίδυμο Tibet - Stapleton με τη βοήθεια του Steve Ignorant των Crass και μερικών ακόμα, ηχογράφησε ένα από τα πιο δύσκολα και ακραία album ever. Μια εξαιρετικά βίαιη ξενάγηση ή καλύτερα ένα τελετουργικό introduction στην ζοφερότητα της ανθρώπινης (και όχι μόνο) φύσης. Για όσους δεν τον γνωρίζουν, ο δίσκος αποτελεί μια θρησκευτικά τραυματική εμπειρία, μην πείτε ότι δεν σας προειδοποίησα. Εγώ πάντως τον ακούω κάθε Πάσχα μετά από εκείνη την φορά που του κάναμε μια proper ακρόαση, χρόνια πριν, στο σπίτι του φίλου μου του ΨΧ στον Όλυμπο, ένα κρύο μεγαλοβδομαδιάτικο βράδυ, μπροστά απ’ το τζάκι, με κεριά και νόστιμη, ζεστή (νηστίσιμη ;-)) μανιταρόσουπα.

00:00 Μοναχοί Σιμωνόπετρας - Ευλόγει η ψυχή μου τον Κύριον
06:48 Σαβίνα Γιαννάτου & Primavera en Salonico - Madonna de la Grazia
09:56 Θεόφιλος Βουρλιώτης - Το θηρίο
12:27 Pastor T.L. Barrett & The Youth For Christ Choir - Nobody knows
18:45 Aretha Franklin With James Cleveland & The Southern California Community Choir - How I got over
22:57 Snoop Lion - Here comes the King
26:17 Curtis Mayfield - Kung Fu
32:22 Fabrizio de André - Il testamento di Tito
38:10 Om - Pilgrimage reprise
42:05 Christian Death - Stairs-Uncertain Journey
45:00 The Mercy Seat - Let the church roll on/I won't be back
49:00 Momus - Lucky like St Sebastian
52:15 Prefab Sprout - One of the broken
56:00 Valentin Silvestrov - I'm drinking To Mary (Pushkin)
1:00:24 Γιώτα Βέη - Αι γενεαί πάσαι
1:05:34 Olivier Messiaen/Jennifer Bate - La Vierge et l'Enfant
1:10:52 Rechenzentrum - Rublevs refugium
1:14:30 Irreversible Entanglements - No mas
1:22:22 Current 93 - Raio no terrasu (Jesus wept)