Art around the Bowery

Καθώς μπαίνω στην έκθεση Come Closer: Art around the Bowery 1969-1989 με καλωσορίζει η πόρτα από το στούντιο του Keith Haring. Δεν πρόκειται για προσωποποίηση. Η πόρτα είναι στ' αλήθεια ζωντανή με όλα τα ταγκ και τα σχέδια που κουβαλάει κι αφηγείται ένα μικρό κομμάτι της ιστορίας του Βίλατζ. Κοιτώ πιο προσεκτικά αυτό το μεταμοντέρνο παλίμψηστο και - ανάμεσα σε άστρα και ιπτάμενα αντικείμενα, ένα χαμογελαστό γκέτο μπλάστερ κι ένα σπρέι που χορεύει - διακρίνω υπογραφές γκραφιτάδων που έμελε να γίνουν θρύλοι: Fab 5 Freddy, Futura 2000, Kenny Scharf, Haze, LA2. Απ' έξω η πόρτα είναι βαμμένη κόκκινη κι έχει στο ύψος των ματιών ένα απ' τα λαμπερά μωρά του Χάρινγκ, σήμα κατατεθέν του νιουγορκέζικου μετρό στις αρχές του '80.

Η πόρτα αυτή δεν είναι το μόνο έκθεμα που τον αφορά. Στ' αριστερά της βλέπω μια φωτό τοιχογραφίας που έφτιαξε στην Οδό Χάουστον το '82. "Το μέρος ήταν ψιλό-αηδία, γεμάτο αρουραίους και σκουπίδια, πονούσαν τα μάτια σου να το βλέπεις" θυμόταν ο Χάρινγκ εφτά χρόνια αργότερα μιλώντας στον Τζον Γκρούεν, "αλλά κάτι τέτοιο ήταν συνηθισμένο στη γειτονιά. Μιλάμε για τη γωνία Χάουστον και Μπάουερυ που έτσι κι αλλιώς ήταν έρημη ζώνη. Ο τοίχος ήταν καλυμμένος με σκουπίδια οπότε σκεφτήκαμε πως αν τον καθαρίσουμε, κανείς δε θα μας ρωτούσε αν είχαμε πάρει άδεια για να ζωγραφίσουμε". Οι φωτογραφίες πράγματι δείχνουν τον Χάρινγκ να δουλεύει δίπλα σ' ένα τεράστιο σωρό από σακούλες σκουπιδιών.

Πολλοί άλλοι καλλιτέχνες κατήγγειλαν την εξαθλίωση του Μπάουερυ εκείνο τον καιρό. Ο Anton Van Dalen έδωσε τη δικιά του ερμηνεία ζωγραφίζοντας το Δικέφαλο Τέρας που Καταστρέφει την Κοινότητα: το ένα κεφάλι ήταν οι μεσίτες, το άλλο οι έμποροι ηρωίνης. Η Christy Rupp περιπολούσε το Βίλατζ για αρουραίους: στις κάρτες με Χαιρετίσματα από τη Νέα Υόρκη βλέπουμε φωτογραφίες των προειδοποιητικών πινακίδων που κολλούσε στην περιοχή. Παρόμοιες εικόνες παρακμής έχουν αποτυπωθεί στα βίντεο που προβάλλονται στα πλαίσια της έκθεσης. Ένα απ' αυτά δείχνει τον Charles Simonds να τοποθετεί τους μικροσκοπικούς οικισμούς του ανάμεσα σε ερείπια και σωρούς από μπάζα. Τα Daily News και LES της Coleen Fitzgibbon εκτρέπουν οπτικό και ηχητικό υλικό από τα ΜΜΕ, συνδέοντάς το με πλάνα του Λόουερ Ηστ Σάιντ που θυμίζουν βομβαρδισμένη πόλη.

Δύο παράλληλες κινήσεις προέκυψαν ως αντίδοτο σ' αυτή την παρακμή. Η πρώτη ήταν η συσπείρωση των κατοίκων του Ανατολικού Βίλατζ, είτε επρόκειτο για καλλιτέχνες είτε όχι. Η δεύτερη, η αυτοοργανωμένη δράση. Η πόρτα από το στούντιο του Χάρινγκ είναι κατά κάποιο τρόπο ένα συλλογικό έργο που, όπως επισημαίνει ο επιμελητής της έκθεσης Ήθαν Σουάν, "μεταφέρει το Μπάουερυ στο στούντιο ή επεκτείνει το στούντιο στο Μπάουερυ". Αυτό το αίσθημα κοινότητας αποδίδει και ο Martin Wong στον πίνακά του Study for La Vida, με μια ναΐφ τεχνοτροπία που δανείζεται στοιχεία από γκραφίτι και κοινωνικό ρεαλισμό. Στο ίδιο πνεύμα ο ανταρτοκηπουρός Adam Purple πήρε την πρωτοβουλία να δημιουργήσει μια αυτόνομη ζώνη πράσινου και μετέτρεψε ένα έρημο οικόπεδο ανατολικά του Μπάουερυ σε "Κήπο της Εδέμ".

Η DIY πρακτική έγινε νόρμα. Ο John Holmstrom ξεκίνησε το περιοδικό PUNK για να στηρίξει τη σκηνή του CBGB. Η Φιτζγκίμπον διοργάνωνε εκθέσεις στο εργαστήρι της στην οδό Μπλίκερ. "Κανείς δεν μπορούσε να εκθέσει έναν πίνακα και μετά να τον πουλήσει, ας πούμε, για 80.000 δολάρια" παρατηρεί ο Μαρκ Μίλερ, συνδιοργανωτής του Come Closer. "Οπότε οι καλλιτέχνες έπρεπε πρώτα απ' όλα να βρουν ένα κοινό". Οι αυτοσχέδιοι σκηνοθέτες του No Wave Cinema και του Cinema of Transgression - Amos Poe, Eric Mitchell, James Nares, Jim Jarmusch, Nick Zedd, Richard Kern κ.ά. - στεγάστηκαν στη βιντεολέσχη MWF. Το Just Another Asshole των Barbara Ess και Glenn Branca φιλοξενούσε τη δουλειά νέων δημιουργών όπως η Jenny Holzer, η Barbara Kruger, η Kathy Acker, ο David Wojnarowicz και ο Michael Gira που συνδύαζαν ιδέες και μέσα από διαφορετικές μορφές τέχνης.

Ο Σουάν υπογραμμίζει το ρόλο του A's της Arleen Schloss ως αυτοδιαχειριζόμενου χώρου που προωθούσε την κατάργηση των ορίων ανάμεσα στις τέχνες. "Μια βραδιά μπορούσε να περιλαμβάνει μια ταινία από σλάιντ, μια συναυλία, μια περφόρμανς, μια έκθεση φωτοτυπημένων φλάιερ - ξέρεις, κάποιοι μπορεί να έφτιαχναν xerox art κι έπειτα να κολλούσαν τα φλάιερ στον τοίχο για ένα βράδυ". Το A's έδωσε βήμα και σ' ένα μουσικό που θα έπαιζε πρωτεύοντα ρόλο στην downtown σκηνή τη δεκαετία του '80. "Οι Coachmen, η μπάντα του Thurston Moore πριν από τους Sonic Youth, έδωσε τις πρώτες της συναυλίες εκεί" συνεχίζει ο Σουάν, "οι Gray του Jean-Michel Basquiat έπαιξαν λάιβ για πρώτη φορά στο A's. Η όλη φάση ήταν αρκετά ιδιωτική και έξω από την πεπατημένη και, καθώς οι γείτονες δε διαμαρτύρονταν για το θόρυβο, ήταν ένας χώρος όπου πολλοί καλλιτέχνες μπορούσανε να κάνουν το ντεμπούτο τους χωρίς κανένα περιορισμό".

Στην έκθεση ένα φιλμ 8 χιλιοστών δείχνει τη Σλος να κολλάει αφίσες για τα δρώμενα του A's. Αφίσες και φλάιερ που είχαν τοιχοκολληθεί στο Βίλατζ βλέπουμε επίσης στο πίσω μέρος της αίθουσας, χειρόγραφη προπαγάνδα για συναυλίες των DNA, Theoretical Girls, Y Pants, Contortions, ESG, Liquid Liquid και, φυσικά, των Ramones ("New York's Phenomenal Pop Combo" σύμφωνα μ' ένα πόστερ του CBGB). Άλλα φλάιερ ανακοινώνουν χάπενινγκ και εκθέσεις όπως η You Want It? We Got It των Artists for Survival στο ABC No Rio. "Ο καλλιτεχνικός κόσμος του Βίλατζ ήταν τόσο μικρός εκείνη την εποχή, όλοι γνωρίζονταν μεταξύ τους, δουλεύανε μαζί, μένανε μαζί, στήναν εκδηλώσεις μαζί και υποστήριζαν ο ένας τον άλλο" συμπληρώνει ο Σουάν.

Δεν έμειναν βέβαια όλοι αυτοί οι καλλιτέχνες στο περιθώριο. Πολλοί φλέρταραν με τα κυκλώματα της επίσημης τέχνης και αρκετοί έγιναν διάσημοι όπως ο Χάρινγκ, ο Μπασκιά, ο Τζάρμους, οι Sonic Youth και οι Ramones. Ο Μίλερ θέλησε ν' αμφισβητήσει τις καθιερωμένες αντιλήψεις περί διασημότητας με το έργο Paparazzi Self-Portraits όπου μαζί με την Bettie Ringma πόζαρε πλάι σε φημισμένους καλλιτέχνες, συγγραφείς και πολιτικούς του '70 (Γουώρχολ, Μπάροουζ, Κέιτζ, Σόνταγκ κ.ά). Η βασική τους ιδέα ήταν ότι δίπλα στα γνωστά πρόσωπα θα περνούσαν αρχικά απαρατήρητοι, αλλά μέσω της επανάληψης θα έπαιρναν σταδιακά λίγη από την αίγλη των θεμάτων τους. Το τελικό αποτέλεσμα, τουλάχιστον σήμερα, είναι πολύ πιο ενδιαφέρον. Η παρουσία του άγνωστου ζευγαριού μάλλον επιτυγχάνει το αντίστροφο, απαγλαΐζει δηλαδή τις διασημότητες. Η επανάληψη δημιουργεί την εντύπωση ότι βλέπεις κάποιες οικογενειακές φωτογραφίες - ξεθωριασμένες, κακοτραβηγμένες, σχεδόν αδιάφορες. Αν σκεφτούμε ποιοι είναι διάσημοι στις μέρες μας και τι σημαίνει κάτι τέτοιο, το χιούμορ των Μίλερ και Ρίνγκμα γίνεται προφητικό.

Το Come Closer παρουσιάζει ολόκληρη τη σειρά των αυτοπροσωπογραφιών καθώς και την απροσδόκητη εξέλιξη που πήρε το πρότζεκτ όταν ο Μίλερ και η Ρίνγκμα ανακάλυψαν το CBGB. "Η σκηνή είχε αρχίσει να γίνεται γνωστή αλλά το CBGB ήταν ακόμα ένα συνοικιακό μπαρ όπου μπορούσες να πετύχεις μελλοντικούς ροκ σταρ να τα πίνουν δίπλα στο φλίπερ" θυμάται ο Μίλερ. "Οι αυτοπροσωπογραφίες μας αντανακλούσαν την αισθητική της νέας σκηνής, ένα συνδυασμό υψηλής και χαμηλής κουλτούρας που ενεργοποιούνταν από το χιούμορ και την καλοπέραση, το κυνήγι της επιτυχίας και μια κυνική εκτίμηση για τη δύναμη της δημοσιότητας". Σ' αυτές τις φωτό η Ρίνγκμα πόζαρε πλάι στον Richard Hell, την Debbie Harry, τους Suicide, τους Talking Heads και τους Ramones μεταξύ άλλων. Το τελευταίο στιγμιότυπο ενέπνευσε τον Curt Hoppe να συνδυάσει τον πρώιμο φωτορεαλισμό του Νόρμαν Ρόκγουελ με τη ροκ 'ειδωλολατρεία' στον πίνακα Bettie and the Ramones.

Άλλα εκθέματα σχετικά με τους Ramones: δύο μπλουζάκια που έφτιαξε ο Arturo Vega το 1978. To πρώτο είναι ενθύμιο από το Blitz Benefit, ένα τετραήμερο συναυλιών που φιλοξένησε το CBGB όταν ο Τζόνυ Μπλιτζ, ντράμερ των Dead Boys, μπήκε στην εντατική με έξι μαχαιριές στο θώρακα και το πρόσωπο. Το δεύτερο είναι ένα ξεβαμμένο, βρώμικο, σκοροφαγωμένο - πλην όμως - αυθεντικό μπλουζάκι από την πρώτη παγκόσμια περιοδεία των Ramones. Ο Βέγκα συνάντησε τυχαία τον Dee Dee όταν εγκαταστάθηκε σ' ένα λοφτ της Ανατολικής Δεύτερης Οδού το '74, κι αυτή η γνωριμία έμελε να καθορίσει τη μετέπειτα δημιουργική πορεία του. Συνδέθηκε στενά μαζί του και με τον Joey, με τους οποίους θα συγκατοικούσε στο λοφτ μέχρι το '80 (είναι ο Arty του 'Chinese Rock'), και ανέλαβε τη γραφιστική επιμέλεια του γκρουπ, σχεδιάζοντας το σήμα και το λογότυπό του καθώς και αφίσες και σκηνικά για τις συναυλίες του.

Ένας ακόμη καλλιτέχνης που συνδέθηκε με τους Ramones είναι ο καρτουνίστας Τζον Χόλμστρομ. Στην έκθεση βλέπουμε το Death of PUNK the Original που ζωγράφισε για το εξώφυλλο του East Village Eye τον Ιούνη του '80. Ο Χόλμστρομ ήταν από τους πρωτοπόρους του CBGB - το πρώτο τεύχος του PUNK κυκλοφόρησε το Γενάρη του '76 - και σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνος για την αισθητική της σκηνής. Σκίτσα του κοσμούν το Rocket to Russia και το Road to Ruin ενώ φωτογραφίες που τράβηξε η Roberta Bayley για λογαριασμό του περιοδικού έγιναν εξώφυλλα των πρώτων άλμπουμ των Voidoids, των Heartbreakers και των προαναφερθέντων brudders απ' το Κουήνς. O Χόλμστρομ άνοιξε επίσης το δρόμο για γνωστούς κομικογράφους του '80 όπως ο Peter Bagge και οι αδερφοί Hernandez. Ωστόσο ο ίδιος παρέμεινε όλ' αυτά τα χρόνια στην αφάνεια, γεγονός που με κάνει να σκεφτώ πώς καταλήγουν συνήθως οι πρωτοπορίες: η γωνία Χάουστον και Μπάουερυ φιλοξενεί τοιχογραφίες με τις ευλογίες της Goldman Properties - το γκραφίτι προ πολλού έχει βρει θέση στις γκαλερί. Άλλωστε και το New Museum που διοργάνωσε την έκθεση δεσπόζει εκεί όπου άλλοτε ανθούσαν ανεξάρτητοι χώροι έκφρασης και αυτοδιαχειριζόμενα στέκια.

Από την άλλη: στα προβάδικα του Μπρούκλυν αντηχούν ακόμα οι ακατέργαστες μελωδίες των Ramones, ο διαστημικός θόρυβος των Suicide και η γλυκιά παραφωνία των Sonic Youth. Το γκρίζο τοπίο του Μανχάταν συχνά μεταμορφώνεται χάρη στα γκραφίτι και τα installation - έστω κι αν έχουν φτιαχτεί δημοσία δαπάνη. Στο Ανατολικό Βίλατζ και το Λόουερ Ηστ Σάιντ συναντάς κήπους σαν του Άνταμ Περπλ που δημιουργήθηκαν και συντηρούνται με πρωτοβουλία των κατοίκων της περιοχής. Το No Wave Cinema, οι ανατρεπτικές ιδέες κι ο αυθορμητισμός του, συνεχίζουν να εμπνέουν ανεξάρτητους σκηνοθέτες στις τέσσερις γωνιές της γης, με πιο πρόσφατο παράδειγμα το κίνημα KINO. Και κάπως έτσι προχωράει ο κόσμος.

Bettie Visits CBGB