Ghédalia Tazartès

Όλες οι ωραίες λέξεις κάποια στιγμή σχεδόν καταλήγουν να μη σημαίνουν τίποτα. Συνηθίζουμε να τις χρησιμοποιούμε με διάφορες αφορμές και τελικά όταν έρχεται η στιγμή που πραγματικά ταιριάζει η χρήση τους, ξύνουμε την κούτρα μας. Η λέξη ιδιοσυγκρασιακός είναι μια από αυτές και ταιριάζει απόλυτα στον πρόσφατα αποθανόντα Ghédalia Tazartès.

Καταρχάς ας μιλήσουμε λίγο για αυτό το όνομα. Μα τι ήχος είναι αυτός... Το λες και γεμίζει το στόμα σου. Ακούγεται πολύ παράξενο, σα να είναι όνομα εξωγήινου. Πρέπει να είναι πολύ ωραίο να σε φωνάζει κάποιος στο δρόμο έτσι! Με τέτοιο αισθητικά άρτιο όνομα, ένας δημιουργικός με φαντασία άνθρωπος δε μπορεί παρά να λειτουργήσει ανάλογα σε καλλιτεχνικά πλαίσια (πάει μόνο του ρε παιδί μου). Βεβαίως ο Ghédalia κατάφερε όντως και κατασκεύασε μια μουσική τόσο εξωτική και περίεργη όσο και το όνομά του.

Τι κάνει ο Ghédalia; Καταρχάς τραγουδάει. Έχει μια σχεδόν οπερατική φωνή, επειδή όμως δεν είναι τόσο «δουλεμένη», τόσο άπιαστη όσο των μαστόρων του είδους, την χρησιμοποιεί με έναν δικό του τρόπο. Ας πούμε ότι πειραματίζεται. Παίζει μαζί της. Την ταλανίζει. Την τραβάει από δω, την τεντώνει από την άλλη, την κάνει να τρέμει, την ψηλώνει. Δε σκέφτεται τον σωστό τρόπο, δεν τον ενδιαφέρει και δεν τον κατέχει μάλλον. Αυτό οπωσδήποτε δεν τον εμποδίζει από το να είναι ακραία εκφραστικός και δημιουργικός.

Είναι παιγνιώδης. Η φωνή του δημιουργεί μια ένταση, μια συναισθηματική εκκένωση. Είναι επιθετική και οξεία. Αλλά βέβαια δεν τραγουδάει μόνο. Χρησιμοποιεί τον ήχο όπου τον βρει μέσω της musique concrète παρόλο που ποτέ δεν ανήκε επίσημα σε αυτή τη μουσική ομάδα καλλιτεχνών. Χρησιμοποιεί τον ήχο απλά και φυσικά και δεν τον ξεχωρίζει από τη φωνή του.

Το τραγούδι του, ένα τραγούδι άλογο, πλασμένο θαρρείς από μια γλώσσα άγνωστη, είναι φυσικά ακατανόητο και τηγμένο μέσα στο έργο. Αναγνωρίζουμε συχνά στοιχεία από εξωδυτικές μουσικές παραδόσεις, έναν ας πούμε έθνικ διάλογο που παίζει έναν ρόλο επίσης στο έργο, χωρίς φυσικά να είναι ξεκάθαρος. Δεν ξεχωρίζουν τα αραβικά, ινδικά, εβραϊκά χαρακτηριστικά στη χρήση της φωνής από το σύνολο, απλώς χρωματίζουν.

Θα προτιμούσα να μην τον πω avant garde. Έχει ξεχειλώσει πια αυτός ο όρος στις μέρες μας αν και ο συγκεκριμένος καλλιτέχνης ίσως και να είναι avant garde. Δεν ξέρω, η ιστορία θα μας το πει αυτό σε κάμποσα χρόνια. Όμως εγώ προτιμώ να τον κατατάξω στους εξπρεσιονιστές (κι ας μην είναι όρος που χρησιμοποιείται πολύ στη μουσική). Θα τον έλεγα ακόμα και ναΐφ, γιατί έχει αυτό το καλώς εννοούμενο θράσος να πιστεύει στις δυνάμεις του έξω από αυτή την πολλές φορές στείρα και ακαδημαϊκή πρακτική και τεχνική των ανθρώπων που έχουν σπουδάσει μουσική (ας μη θεωρηθεί εδώ ότι υποτιμώ τις σπουδές σας παρακαλώ δε θα’θελα – ούτως ή άλλως και εγώ έχω σπουδάσει χοχο).

Το 1979 κυκλοφόρησε το πρώτο του άλμπουμ με το όνομα ‘Diasporas’ και από τότε εμφανίστηκαν και άλλα, όμως ένα λιγότερο περιορισμένο ενδιαφέρον για τη δουλειά του άρχισε να υπάρχει αρκετά αργότερα. Μέσα στα 00s η σπουδαία εταιρεία σύγχρονης μουσικής Alga Marghen αποφάσισε ότι το ταλέντο του πρέπει να παρουσιαστεί περισσότερο στο κοινό και άρχισε να ασχολείται συστηματικά μαζί του με αποτέλεσμα να ενδιαφερθούν και άλλες δισκογραφικές και η δισκογραφία του να ανθίσει. Πριν από λίγα χρόνια μάλιστα είχε βγει και ένα άλμπουμ στην ελληνική Holotype editions.

Ένα από τα πράγματα που κάνουν τον Ghédalia τόσο ιδιαίτερο αλλά και σημαντικό είναι η ολική προσέγγισή του στη μουσική. Είναι από αυτούς που αντιλαμβάνονται την τέχνη ως καθημερινότητα. Η τέχνη του είναι η ζωή του. Ο τρόπος που επιλέγει να ζει αντικατοπτρίζεται σε αυτό που παράγει. Δεν είναι η μουσική κάτι ξεκομμένο από τη ζωή, μια δραστηριότητα στείρα επαγγελματική που την εξασκείς εκτός του περιβάλλοντός σου συγκεκριμένες ώρες.

Ο Tazartès ηχογραφεί (δυστυχώς όχι πια) μέσα στο σπίτι του. Ένα σπίτι που αν κρίνω από τις φωτογραφίες που έχω δει, μοιάζει με κάποια από τις συνθέσεις του. Μια σκηνή, ένα πάλκο όπου εκτυλίσσεται το δράμα. Είναι θεατρικός. Είναι ηθοποιός ο ίδιος μέσα στο έργο του και εκτινάσσεται δραματικά μέσω αυτού. Λέει ιστορίες. Αφηγείται. Όμως δεν έχει και μεγάλη σημασία το νόημα της ιστορίας του. Πιο πολύ σημασία έχει η ακρόασή της, η διαδικασία της επαφής με τη δράση, ο τρόπος που θα δεχτούμε το άκουσμά της. Γιατί στη μουσική η ιστορία λέγεται μέσα από τη ροή και τη συγκρότηση των ήχων, αλλιώς θα ήταν λογοτεχνία ή ποίηση. Ο Ghédalia μας το υπενθυμίζει αυτό με το σπουδαίο έργο του.